Adem Kuruca
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
ademkuruca@hotmail.com

Arabuluculuk Tutanağına Göre Yapılan Ödemelerin Vergisel Durumu

İş sözleşmesinin sona ermesi halinde taraflar arasında ortaya çıkan uyuşmazlıkların çözümünde arabuluculuk süreci günümüzde önemli bir yer tutmaktadır. Arabuluculuk görüşmeleri sonucunda işçiye yapılacak ödemelerin niteliği, Gelir Vergisi Kanunu bakımından farklı şekilde değerlendirilmektedir. Bu kapsamda arabuluculuk tutanağında yer alan ödemlerin hangi kanun hükümlerine göre olacak onlara bakalım.

Gelir Vergisi Kanununun 61. maddesi, ücret kavramını geniş şekilde tanımlamış ve işçiye hizmet karşılığı verilen para, ayın ve sair menfaatlerin ücret sayılacağını hükme bağlamıştır. Bu nedenle, işçinin çalıştığı süreye veya iş sözleşmesinden doğan haklara ilişkin birçok ödeme, adı ne olursa olsun ücret kapsamında değerlendirilmekte ve gelir vergisine tabi tutulmaktadır.

Gvk 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında, "Kamu idare ve müesseseleri, iktisadî kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadî işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya ziraî işletme hesabi esasına göre tespit eden çiftçiler aşağıdaki bentlerde sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecburdurlar." hükmü yer almakta olup, aynı fıkranın (1) numaralı bendinde, hizmet erbabına ödenen ücretler ile 61 inci maddede yazılı olup ücret sayılan ödemelerden (istisnadan faydalananlar hariç), 103 ve 104 üncü maddelere göre gelir vergisi tevkifatı yapılacağı hükme bağlanmıştır.

Ayrıca aynı kanunun 25.maddesinde ise bazı tazminatlar ve ödemeler gelir vergisinden müstesnadır.

1. 7162 sayılı Kanunun 2 inci maddesiyle değişen bent Yürürlük; 30.01.2019) Ölüm, engellilik ve hastalık sebebiyle verilen tazminat ve yardımlar ile 25/8/1999 tarihli ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu uyarınca ödenen işsizlik ödeneği ve 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununa göre ödenen işe başlatmama tazminatı;

……..

7.

a) 7103 Sayılı Kanunun 5 inci maddesiyle değişen bent; Yürürlük: 27.03.2018) 25/8/1971 tarihli ve 1475 sayılı İş Kanunu ve 20/4/1967 tarihli ve 854 sayılı Deniz İş Kanununa göre ödenmesi gereken kıdem tazminatlarının tamamı ile 13/6/1952 tarihli ve 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanuna göre ödenen kıdem tazminatlarının hizmet erbabının 24 aylığını aşmayan miktarları;

b) Hizmet erbabının tabi olduğu mevzuata göre bu bendin (a) alt bendinde belirtilen istisna tutarının hesabında dikkate alınmak şartıyla, hizmet sözleşmesi sona erdikten sonra; karşılıklı sonlandırma sözleşmesi veya ikale sözleşmesi kapsamında ödenen tazminatlar, iş kaybı tazminatları, iş sonu tazminatları, iş güvencesi tazminatları gibi çeşitli adlar altında yapılan ödemeler ve yardımlar (Bu bendin uygulamasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.);" hükmü yer almaktadır.

1475 sayılı İş Kanununun 14 üncü maddesinde, kıdem tazminatına ilişkin düzenlemelere yer verilmiş olup, hizmet erbabına õdenebilecek kıdem tazminatı, en yüksek devlet memuruna ödenen azami emekli ikramiyesi tutarı ile sınırlandırılmış bulunmaktadır.

303 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinin "Kıdem tazminatlarında istisna uygulaması" başlıklı 10 uncu maddesinde ise,

1. 7103 sayılı Kanunla 193 sayılı Kanunun 25 inci maddesinin birinci fıkrasının yeniden düzenlenen (7) numaralı bendinin (a) alt bendi ile 1475, 854 ve 5953 sayılı Kanunlara göre ödenen kıdem tazminatlarına uygulanacak istisnaya ilişkin düzenleme aynen korunmuştur.

2. Bu çerçevede ücret kapsamında değerlendirilen;

a) 1475 ve 854 sayılı Kanunlar uyarınca ödenmesi gereken kıdem tazminatları,

b) 5953 sayılı Kanun uyarınca yapılan ve çalışanın son brüt ücreti üzerinden hesaplanan ve ödenen 24 aylık tutarı aşmayan kıdem tazminatları gelir vergisinden istisna edilecektir.

3. 1475 ve 854 sayılı Kanunlar uyarınca, hizmet erbabının çalıştığı süre ve kıdem tazminatına esas ücreti dikkate alınarak hesaplanan ve ödenen kıdem tazminatları istisna kapsamına girmekte olup hesaplanan bu tutarları aşan ilave ödemeler ise ücret kapsamında değerlendirilmek suretiyle vergilendirilecektir. Dolayısıyla, hizmet erbabının kıdem tazminatına esas ücretine göre hesaplanan ve en yüksek Devlet memuruna bir hizmet yılı için ödenen azami emekli ikramiyesi tutarını aşan ödemelerde ise en yüksek Devlet memuruna ödenen azami emekli ikramiyesi kadarlık kısmı istisnaya konu edilecek, aşan kısmı ise ücret olarak vergilendirilecektir.

(4) Kıdem tazminatının yıllık miktarı 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi en yüksek Devlet memuruna 8/6/1949 tarihli ve 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emekli ikramiyesini geçemez. 2025 yılı için 53.919,68 TL olarak belirlenmiştir.

303 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinin "Hizmet Erbabına Ödenen Tazminatların Vergilendirilmesi ile İstisna Uygulaması' başlıklı bölümünde yer verilmiş olup, anılan Tebliğin 11 inci maddesinde, "(1) çalışma hayatında hizmet erbabına işten ayrılma, emekli olma, dava açılmaması vb. nedenlerle karşılıklı sonlandırma sözleşmesi veya ikale sözleşmesı kapsamında ödenen tazminatlar, iş kaybı tazminatları, iş sonu tazminatları, iş güvencesi tazminatları gibi ödemeler yapılabilmektedir. 193 sayılı Kanunun 25 inci maddesinin birinci fıkrasının (7) numaralı bendinin (b) alt bendinde yapılan düzenleme ile bu ödemelerinde çalışanın tabi olduğu mevzuata göre kıdem tazminatına ilişkin istisna tutarının hesabında dikkate alınması gerektiği hususuna açıklık getirilmiştir. Buna göre, anılan Kanunlar uyarınca ödenecek kıdem tazminatlarından gelir vergisinden istisna edilecek tutar hesap edilirken, yukarıda sayılan ödemeler de dâhil edilerek ödemelerin toplamı üzerinden istisna uygulanacak, istisnayı aşan tutarlar ise ücret olarak gelir vergisine tabi tutulacaktır.

Hizmet erbabına ödenen kıdem tazminatı tutarının, hizmet erbabının çalıştığı süre dikkate alınarak en yüksek Devlet memuruna ödenen azami emekli ikramiyesini aşmayan kısmının gelir vergisinden istisna edilmesi gerekmektedir. İstisnayı aşan kısmın ise ücret olarak vergiye tabi tutulması gerekmektedir.

193 sayılı Kanunda herhangi bir istisna hükmü bulunmayan ihbar tazminatı, ihbar sürelerine uyulmadan işverenin iş akdini feshetmesi halinde, 4857 sayılı İş Kanununda belirtilen sürelerle ilgili olarak tazminat adı altında işçiye yapılan bir ödeme olup anılan Yasanın 17 ve devamı maddelerinde belirtildiği şekilde, peşin olarak yapılan bir ücret ödemesidir.

Başka bir ifadeyle; işçi ile işveren arasındaki özel hukuk sözleşmesine dayalı olarak yani hizmet akdine göre çalışması gereken ancak yasa hükmü uyarınca hizmet ifa edilmeksizin yapılan bu ödeme, işsizlik sebebiyle ve sosyal güvenlik kapsamında yapılan bir ödeme olmayıp 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 61 inci maddesi uyarınca ücret niteliğinde bir ödeme olduğundan ücret hükümlerine göre vergiye tabi tutulması gerekmektedir.  Bu nedenle ihbar tazminatı gelir vergisine tabi bir ödemedir.

Arabuluculuk tutanağında ise kıdem tazminatı, ihbar tazminatı dışında yıllık izin ücreti, fazla mesai ücreti, hafta tatili ücreti ulusal bayram ve genel tatil ücreti adı altında ödemeler de yer almakta olup bu ödemeler de gelir vergisi ve damga vergisine tabiidir.

Örnek arabuluculuk tutanağından bir bölüm ve vergilendirilmesi hakkında,

Taraflar; işveren nezdinde 30.11.2022 tarihinde çalışmaya başlayan işçinin iş akdinin 30.11.2025 tarihinde işveren tarafından tek taraflı ve geçerli nedenle feshi nedeniyle; işçiye; kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, yıllık izin ücret alacağı, hafta tatili ücreti, fazla çalışma ücreti, dini ve ulusal bayram ücreti, genel tatil ücretine karşılık toplam net 254.000-TL ödenmesi, bu miktarın, 175.000-TL’si kıdem tazminatı, 45.000-TL’si ihbar tazminatı, 14.000-TL’si fazla mesai ücreti, 10.000-TL’si hafta tatili ücreti,10.000-TL’si ulusal bayram ve genel tatil ücreti olarak ödenmesi konusunda anlaşmışlardır.

Yukarıda zikredilen ödemenin 30.12.2025 tarihinde tek seferde 254.000,00 -TL olarak yapılması konusunda anlaşmışlardır.

Ödemeler ise işçiye ait ……………………………………. iban numaralı hesabına yapılacaktır. Ödemelerin vadesinde yapılmaması halinde, her bir taksitin vade tarihinden itibaren ilgili vade tarihinden itibaren yasal faiz uygulanacaktır.

Taraflar işçinin bakiye tüm ücretli izinlerini kullandığı ve ücretli izin alacağı kalmadığı konusunda mutabakata varmışlardır.

Buna göre işçinin işten ayrıldığı tarih olan 30.11.2025 tarihli bordrosuna arabuluculuk tutanağında yer alan 175.000 TL kıdem tazminatı tutarını o yıl için belirlenen 53.919,68 TL*3 yıl = 161.759,04 TL si istisna, aşan kısım ise (175.000-161.759,04=13.240,96 TL ‘ si ve diğer kalemler 45.000 ihbar tazminatı, 14.000-TL’si fazla mesai ücreti, 10.000-TL’si hafta tatili ücreti,10.000-TL’si ulusal bayram ve genel tatil ücreti ücret hükümlerine göre gelir vergisine ve damga vergisine göre vergilendirilecektir.

“ Ayrıca 7394 sayılı kanunla asgari ücret istisnası getirilmiş olup hizmet erbabının,  ödemenin yapıldığı ayda geçerli olan asgari ücretin aylık brüt tutarından işçi sosyal güvenlik kurumu primi ve işsizlik sigorta primi düşüldükten sonra kalan tutarına isabet eden ücretleri gelir vergisinden istisna edilmiştir. İstisnayı aşan ücret gelirinin vergilendirilmesinde verginin hesaplanacağı gelir dilim tutarları ve oranları, istisna kapsamındaki tutarlar da dikkate alınarak belirlenecek;  ödenecek vergi tutarı, bu suretle bulunan vergi tutarının içinde istisna tutara isabet eden kısım düşülmek suretiyle hesaplanacaktır. İstisna nedeniyle alınmayacak olan vergi ilgili ayda aylık asgari ücret üzerinden hesaplanması gereken vergiyi aşamayacaktır. “ hükmüne göre hesaplanan gelir vergisinden ayrıca asgari ücret istisnası düşülecektir.

Ücret ödemelerine ilişkin düzenlenen kâğıtlarda ödemenin asgari ücrete isabet eden

kısmı da damga vergisinden istisna tutulmuştur. Bu nedenle hesaplanan damga vergisinden asgari ücrete denk gelen damga vergisi istisnadır.

Arabuluculuk tutanaklarında ödeme kalemlerinin detaylı yazılması gerekmekte olup Yargıtay 9. Hukuk Dairesi'nin (E. 2022/17617, K:2023/141) kararı, arabuluculuk anlaşmasında hangi alacak kalemleri konusunda anlaşma sağlandığı veya sağlanamadığı açıkça belirtilmezse, tüm işçi alacaklarının arabuluculuğa konu edildiğinin söylenemeyeceğini vurgulamaktadır.

İş sözleşmesinin sona erdirilmesi süreçlerinde yapılacak ödemelerin kalem kalem doğru belirlenmesi gerekmekte olup aksi takdirde işveren açısından cezalı tarhiyat riskleri oluşabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

09.12.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.279 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.