Adem Kuruca
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
ademkuruca@hotmail.com

Binek Araç, Ticari Araç Ayrımı Nasıl Yapılmalı?

Katma Değer Vergisi (KDV), mal ve hizmetlerin her aşamada el değiştirmesi sırasında yaratılan katma değer üzerinden alınan dolaylı bir vergidir. Türkiye’de KDV uygulamaları 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu ile düzenlenmiştir. İşletmelerin faaliyetlerinde kullandıkları araçlar binek otomobiller ve ticari araçlar açısından KDV’nin indirim konusu yapılıp yapılamayacağı, muhasebe ve vergi planlaması açısından büyük önem taşımaktadır.

Bu makalede, binek ve ticari araçların ve ticari olarak bilinen ama binek araç olan taşıtların nasıl tanımlandığı ve yüklenilen KDV konusunu ayrıntılı biçimde ele alacağız.

Binek Otomobiller Açısından

KDV Kanunu 30. Maddesi gereği binek otoların alış KDV’si indirim konusu yapılamamaktadır. (Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanlar hariç) 23 Nolu KDV Genel Tebliği’nin I. Kısımına göre de: “İndirim konusu yapılamayan bu vergi, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunları çerçevesinde işin mahiyetine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınabilecektir.” şeklindedir.  Dolayısıyla binek oto alış KDV’sinin doğrudan gider ya da maliyete atılma hususu da mükellefin seçimine bırakılmıştır

Ticari Otomobiller Açısından

Ticari otomobiller açısından ise yüklenilen KDV, Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 29. Maddesi çerçevesinde genel esaslara göre indirim konusu yapılabilecektir.

Binek araçların MTV si gider yazılamazken ticari nitelikte olan araçların MTV’si gider yazılmaktadır.

Gerçek ve tüzel kişiler ticari faaliyetlerini gerçekleştirirken yaptıkları giderleri ve harcamaları vergi matrahının hesaplanmasında indirim konusu yaparlar. 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun (GVK) "İndirilecek giderler" başlıklı 40'ıncı maddesinin 5'inci bendinde "Kiralama yoluyla edinilen veya işletmeye dahil olan ve işte kullanılan taşıtların giderleri" nin indirilebileceği; aynı maddenin 6'ncı bendinde ise "İşletme ile ilgili olmak şartıyla; bina, arazi, gider, istihlak, damga, belediye vergileri, harçlar ve kaydiyeler gibi ayni vergi, resim ve harçların" İndirilebileceği hükmüne yer verilmiştir. Ayrıca GVK 40/1'e göre, "Ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderler" ticari kazancın tespitinde indirim konusu yapılabilirler.

MTV Kanunu’nun 14. maddesinde,

Bu Kanuna bağlı (I), (I/A), (…)(1) ve (IV) sayılı tarifelerde yer alan taşıtlardan (Ticari maksatla kullanılan uçak ve helikopterler ile taşıt kiralama faaliyeti ile uğraşan işletmelerin bu amaçla kiraya verdikleri taşıtlar hariç) alınan vergi ve cezalar ile gecikme zamları gelir ve kurumlar vergilerinin matrahlarının tespitinde gider olarak kabul edilmez. Hükmü yer almaktadır

GVK’na göre gider yazılmasında bir sakınca bulunmayan ancak MTV kanununa göre de gider yazılması için belirli şartların bulunması gerekli MTV için hangi kanun hükümlerinin uygulanması gerekmektedir?

Bilindiği gibi hukukun temel ilkelerine göre aynı olaya ilişkin farklı hükümlerin bulunması halinde bu hükümlerin niteliğine bakmak gerekir. Yukarıda değindiğimiz kanun hükümlerinden GVK'da geçenler genel hüküm, MTVK'da geçen ise özel hüküm niteliğindedir. Eğer kanunlarda aynı olaya ilişkin farklı hükümler bulunuyorsa genel ve özel hükmün olması halinde özel hüküm genel hükmün önüne geçmekte ve özel hüküm uygulanmaktadır. Dolayısıyla konumuza ilişkin olarak da MTVK'nın hükmü uygulanmalıdır.

197 Sayılı MTV Kanununda yer alan tarifeye göre MTV’nin gider yazılıp yazılmayacağını gösterir tablo.

Konumuzdan ilerlersek vergi mevzuatına göre binek araçlar; esasen insan taşımaya yönelik, genellikle 8 kişiye kadar yolcu kapasitesine sahip araçlardır.

Gelir idaresi başkanlığı tarafından yayımlanan 54 numaralı KDV sirküsüne göre ise;

 1+1, 1+3, 1+4 veya 1+7 koltuklu, şoför ve öndeki yolcunun arkasındaki kısımda emniyet kemerleri veya emniyet kemeri montajı için tertibat, koltuk ve emniyet ekipmanı montajı için sabit tertibat, aracın iç kısmının her tarafında, araçların yolcu bölümlerinde yer alan konfor özellikleri ve iç döşemeleri (örn. yer kaplamaları, havalandırma, iç aydınlatma, küllükler), iki yan panel boyunca arka camları bulunan (en arkada yük bölümünün sağ ve sol taraflarında cam bulunsun bulunmasın); şoför ve öndeki yolcuların bölümü ile insan veya eşya taşınması için kullanılan arka bölüm arasında sabit bir panel veya bariyer bulunmayan kapalı kasa motorlu taşıtlar 87.03 pozisyonunda yer almakta olup, binek otomobiller bu kapsamda değerlendirilmektedir.

87.03 pozisyonunda tanımlanan binek otomobiller ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar (87.02 pozisyonuna girenler hariç) (steyşın vagonlar ve yarış arabaları dahil) hem insan hem eşya taşıyabilen motorlu araçlar gibi “çok amaçlı araçları” kapsamaktadır.

Peki gtip koduna göre ayrım yapamaz mıyız?

Gtip kodu; GTİP, Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu’nu ifade eden bir kısaltmadır. Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu ise ihracat sürecinde ülkemizden çıkan ürünlerin tanımında kullanılan numaralandırma sistemine verilen isimdir. Bu numaralandırma sistemi ile uluslararası bir standart olan ve kısaca Armonize Sistem olarak bilinen Armonize Mal Tanımı ve Kodlama Sistemi’ne (The Harmonized Commodity Description and Coding Systems) uygun bir Gümrük Tarife Cetveli oluşturulmuştur.   

KDV Kanunu mevzuatı işleyişi ayrı, Gümrük Kanunu mevzuatı ise ayrıdır. Bu iki kanun içerisinde gtip koduna göre belirleyicilik aramak hatalı olabilir. Çünkü gümrük kanunu’na göre ticari sayılan bir araç kdv kanunu 54 nolu sirküyü göz önüne aldığımızda binek araç olarak değerlendirilebilir.

Bir de aracın ruhsatına bakarak kdv indiriminde bulunanlar için bu da hatalı bir yaklaşımdır. Aracın ruhsatında binek veya ticari yazması o aracı kdv kanununa göre ticari yapmaz veya binek araç grubuna dahil etmez. 

Ruhsatta ticari yazabilir ama arkada; emniyet kemeri, koltuk veya küllük varsa, o araç KDV mevzuatina gore ticari degil binek araç olarak değelendirilir.

Arkada koltuk, cam, kulluk veya emniyet kemeri yoksa; ruhsata bakmaksızın o arac ticari araçtir ve düzenlenen faturadaki %20 KDV’yi indirim hakkımız vardır.

Arkada; koltuk, cam, emniyet kemeri küllük varsa, o arac binek araçtir ve düzenlenen fatura da KDV indirim konusu yapılamayacağı gibi satis esnasında düznlenecek fatura da ise %1 KDV hesaplanmalıdır.

Ticari hayatta binek otomobil olup olmadığı ayrımının yapılamamasına bağlı olarak, alıştaki KDV'sinin indirim konusu yapılıp yapılmayacağı konusunda en çok tereddüde düşülen araçlar; Doblo, Partner, Kango, Caddy, Starex, Vito, Viano, Transporter, Transit, Multix, Combo, Connect, Berlingo, Vaneo, Fiorino, gibi hafif ticari araçlardır. Burada dikkat edilmesi gereken, yukarıda belirtilen araçların alımında katlanılan KDV'nin aracın bazı şekilsel ve teknik özelliklerine bağlı olarak, bazen indirim konusu yapılabileceği bazen de yapılamayacağıdır. Yani KDV indirimde sadece araç markası ve tipi değil; aynı marka ve tip aracın özellikleri de önem arz etmektedir. Örneğin; bütün Kango tipi araçların alımımda katlanılan KDV indirim konusu yapılacak ya da yapılmayacak şeklinde bir öngörüde bulunamayız. İşletmeye alınan Kango tipi bir aracın 87.03 tarife pozisyonundaki özellikleri ihtiva etmesi halinde KDV'si indirim konusu yapılamayacak; ancak aynı kango tipi aracın 87.04 tarife pozisyonundaki özellikleri ihtiva etmesi halinde ise, KDV'si indirim konusu yapılabilecektir. Bu noktada da gümrük tarife pozisyonlarındaki tanımlamalar önem arz etmektedir. Gümrük tarife pozisyonlarındaki ve sirküdeki açıklamalar dikkate alındığında, yukarıda belirtilen hafif ticari araçların; şoför mahallinin arkasında koltuk veya emniyet ekipmanı bulunması ve yanlarda cam olması halinde söz konusu araç, 87.03 tarife pozisyonunda yer alacak olup, binek otomobili olarak değerlendirileceği için alışındaki KDV indirim konusu yapılamayacaktır. Ancak, işletme faaliyet konusunun binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olması ve söz konusu aracın bu amaçla işletme kullanılmak üzere alınması halinde, buna ilişkin KDV pekâlâ indirim konusu yapılabilecektir. Tam aksine, söz konusu araçların şoför mahallinin arkasında koltuk veya emniyet ekipmanı bulunmaması ve yanlarda cam olmaması halinde söz konusu araç, 87.04 tarife pozisyonunda yer alacak olup, alışındaki KDV indirim konusu yapılabilecektir.

Tek başına gtip koduna göre hareket etmek yanlış olur o yüzden kdv sirküsünü de göz önüne alarak işlem yapmamız gerekmektedir. Hatta aracı yerinde görerek sirküdeki tanıma uygun olacak şekilde değerlendirme yapmamız yerinde olacaktır. Bu durumlara dikkat etmeden hareket etmek, satın aldığınız araca ödediğiniz ve indirim konusu yaptığınız KDV için cezalı ve gecikme faizli KDV ödeyebilir, MTV, sigorta ve bakım-onarım gibi aracın rutin masrafları ve amortisman uygulamaları yönünden cezai durumla karşılaşabilirsiniz.

Binek ve ticari araç arasındaki farkı daha iyi kavrayabilmek için görsel olarak ifade edelim.

Soldaki aracın arka camları kapalı, sağdaki aracın ise arkada açık bir camı var. 

Bu nedenle, soldaki araç kapalı kasalı kamyonet, KDV’si indirim konusu yapılabiliyor.

İkinci el satışta KDV oranı %20. Gider kısıtlaması yapılmaz.

Sağdaki araç ise binek otomobili. KDV’si indirim konusu yapılamıyor. İkinci el satışta KDV oranı %1. Gider kısıtlamasına tabiidir.

Soldaki araç kamyonet, sağdaki ise binek otomobili grubunda yer alıyor.
Sebebi ise soldaki aracın iki aks arasındaki uzunluğun yarısı kasa uzunluğundan 1 cm kısa.

Bu nedenle 2 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliği uyarınca 87.04 tarife pozisyonunda sınıflandırılmakta. Aracın alımında ödenen KDV indirim konusu yapılabiliyor. İkinci el satışta KDV oranı %20.
Sağdaki aracın ise, iki aks arasındaki uzunluğun yarısı kasa uzunluğundan 1 cm fazla. Bu nedenle araç 87.03 tarife pozisyonunda sınıflandırılmakta. Böyle olunca otomobil sınıfına giren bu aracın alımında ödenen KDV indirim konusu yapılamıyor. İkinci el satışta KDV oranı %1.

Pratiklik sağlaması açısından bazı araçlara ait kdv durumu ise şöyledir;

Kaynakça

54 Seri Nolu KDV Sirküsü

KDV Kanunu

MTV Kanunu

07.11.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.279 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.