Serbest Meslek Kazançlarında Gelir Vergisi İstisnası

Serbest meslek erbabının telif ve ihtira beratı gelirlerine uygulanan istisna, 2025 için 4,3 milyon TL sınırıyla yeniden gündemde. GVK 18 kapsamındaki eser sahipleri, belirli şartları sağlayarak gelir vergisi ödemeden kazanç elde edebiliyor.

Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin bir işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır.

Serbest meslek faaliyetinden elde edilen kazançlar Gelir Vergisi Kanunu’nun da diğer 6 gelir unsuru gibi gelir vergisine tabidir. Diğer gelir unsurları gibi vergiden istisna edilen gelirler serbest meslek kazançlarında da mevcuttur. Serbest meslek kazançları istisnası Gelir Vergisi Kanunu’nun 18’inci maddesinde düzenlenmiştir.

 Maddedeki düzenlemenin amacı bilim ve kültür alanındaki yeniliklerin, yaratıcılıkların desteklenmesi, bu alanlarda yapılan faaliyetlerden elde edilen gelirlerin vergiye tabi tutmamak suretiyle korunmasıdır.5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile de koruma sağlanmaktadır.

18’inci maddenin ilk fıkrasında istisna ;’’Müellif, mütercim, heykeltıraş, hattat, ressam, bestekar, bilgisayar programcısı, ve mucitlerin ve bunların kanuni mirasçılarının şiir, hikaye, roman, makale, bilimsel araştırma ve incelemeleri, bilgisayar yazılımı, röportaj, karikatür, fotoğraf, film, videoband, radyo ve televizyon senaryo ve oyunu gibi eserlerini gazete, dergi, bilgi sayar ve internet ortamı, radyo, televizyon ve videoda yayınlamak veya kitap, CD, disket, resim, heykel ve nota halindeki eserleri ile ihtira beratlarını satmak veya bunlar üzerindeki mevcut haklarını devir veya temlik etmek veya kiralamak suretiyle elde ettikleri hasılat Gelir Vergisinden müstesnadır.’’ şeklinde açıklanmıştır. Buna göre;

 - İstisnadan yararlanma hakkı olanlar

 Müellif, mütercim, heykeltıraş, hattat, ressam, bestekâr, bilgisayar programcısı, mucitler ve bunların kanuni mirasçılarına tanınmıştır.

 - İstisnanın kapsamı

Şiir, hikâye, roman, makale, bilimsel araştırma ve incelemeleri, bilgisayar yazılımı, röportaj, karikatür, fotoğraf, film, video band, radyo ve televizyon senaryo ve oyunu gibi eserler ile ihtira beratları girmektedir.

- İstisna uygulanacak hasılat, eserler

 Gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortamı, radyo, televizyon ve videoda yayınlanması veya kitap, CD, disket, resim, heykel ve nota halindeki eserleri ile ihtira beratlarının satılması veya bunlar üzerindeki mevcut hakların devir ve temlik edilmesi veya kiralanması karşılığında elde edilmesi gerekmektedir. Eserlerin neşir, temsil, icra ve teşhir gibi suretlerle değerlendirilmesi karşılığında alınan bedel ve ücretler de istisna kapsamındaki hasılata dahildir. Buna göre, eser sahiplerinin, mucitlerin ve kanuni mirasçılarının sözü edilen eserlerini ve ihtira beratlarını;

- Satmaları,

- Bunlar üzerindeki mevcut haklarını devir ve temlik etmeleri,

- Kiralamaları, gelir vergisinden istisna edilmiştir.

Ancak, telif haklarının ve ihtira beratlarının müellifleri, mucitleri ve bunların kanunî mirasçıları dışında kalan kimseler tarafından elden çıkarılmasından doğan kazançlar değer artışı kazancı, telif haklarının üçüncü kişiler tarafından kiralanmasından doğan kazançlar ise gayrimenkul sermeye iradı olarak vergilendirilir.

  5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre istisna kapsamına giren eserlerin kayıt ve tescili gerekip gerekmediği

 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu hükümlerine göre bazı eserlerde kayıt ve tescil zorunlu, bazı eserlerde ise ihtiyari tutulmuştur. Serbest meslek kazanç istisnasından yararlanabilmek için maddede belirtilen eserlerden kayıt ve tescili zorunlu olanların kayıt ve tescil ettirilmesi şart olup, diğer eserlerde kayıt ve tescil şartı aranmayacaktır.

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca kayıt-tescil edilen eserlerin, aynı zamanda Gelir Vergisi Kanununun 18 inci maddesinde sayılan eserler veya bu eserlere benzerlik gösteren eserlerden olması şart olup, 5846 sayılı Kanuna göre kayıt-tescil edilen tüm eserler istisna kapsamına girmemektedir.

  İstisna şartları

Serbest meslek kazanç istisnasından yararlanılabilmesi için, aşağıda belirtilen şartların topluca taşınması zorunlu olup, bu şartlardan herhangi birisini taşımayan kişiler istisnadan faydalanamazlar.

 - Yapılan faaliyetin serbest meslek faaliyeti olması gerekir. Bir hizmet sözleşmesi ile işverene bağlı olarak çalışan bir kişinin, elde ettiği kazanç ücret geliri olup ücretli çalışması dolayısıyla yapılan faaliyet 18’inci madde kapsamında değerlendirilemeyeceğinden, elde edilen gelir için söz konusu

istisnadan faydalanılması mümkün değildir. Diğer taraftan ücretli çalışanın, bu çalışmasından bağımsız olarak 18’inci madde kapsamında yapmış olduğu faaliyetler nedeniyle şartları sağlaması halinde istisnadan faydalanabileceği tabiidir.

- Söz konusu serbest meslek kazancı; müellif, mütercim, heykeltıraş, hattat, ressam, bestekâr, bilgisayar programcısı, mucitler ve bunların kanuni mirasçıları tarafından elde edilmiş olmalıdır.

- Elde edilen kazanç; şiir, hikâye, roman, makale, bilimsel araştırma ve incelemeleri, bilgisayar yazılımı, röportaj, karikatür, fotoğraf, film, video band, radyo ve televizyon senaryo ve oyunu gibi eserlerin gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortamı, radyo, televizyon ve videoda yayınlanması veya kitap, CD, disket, resim, heykel ve nota halindeki eserler ile ihtira beratlarının satılması veya bunlar üzerindeki mevcut hakların devir ve temlik edilmesi veya kiralanması karşılığında elde edilmiş olmalıdır.

 İstisna uygulaması, yıllık beyan ve tevkif suretiyle ödenen vergilerin mahsubu

Gelir Vergisi Kanununun 18 inci maddesi kapsamındaki kazançları toplamı aynı Kanunun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2025 takvim yılı için 4.300.000 TL) aşmayanlar söz konusu istisnadan yararlanır. Bu kazançlar için yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmeyecek ,diğer gelirler dolayısıyla beyanname verilmesi halinde de bu kazançlar beyannameye dahil edilmeyecektir. Bu durumda söz konusu kazançlar üzerinden tevkif suretiyle ödenen vergiler nihai vergi olacaktır.

İstisna kapsamında elde edilen kazançların devamlı veya arızi olarak elde edilmesi istisnanın uygulanmasına engel değildir.

Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi verilmesi gerekli mi?

İstisna kapsamında elde edilen ve gelir vergisi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2025 takvim yılı için 4.300.000 TL) aşan kazançlar için istisnadan yararlanılması mümkün değildir.

İstisnadan faydalanamayan mükelleflerin geçici vergi beyannamesi verme yükümlülükleri olmayacaktır.

Gelir vergisi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarın aşılıp aşılmadığı, takvim yılı sonu itibarıyla her bir yıl için ayrı ayrı değerlendirilecektir. İlgili takvim yılında istisnadan yararlanılamaması sonraki yıllarda istisnadan yararlanılmasına engel değildir.

  Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi’nde verilmesi halinde indirimler

 Yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesi durumunda, mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olarak yapılan giderler, yıllık gelir vergisi beyannamesi üzerinde indirim konusu yapılacaktır. Söz konusu giderlerin indirim konusu yapılabilmesi için Vergi Usul Kanunu’nda belirtilen belgelerle tevsik edilmesi şarttır.

İstisna kapsamında elde edilen kazançlar toplamından kazancın elde edilmesi için yapılan giderler düşüldükten sonra kalan kazanç tutarının gelir vergisi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı aşması halinde elde edilen kazançların tamamının yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerekmektedir.

1Gelir vergisi matrahının tespitinde gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden indirimlerin yapılabilmesi için yıllık beyanname ile bildirilecek bir gelirin bulunması ve yapılacak indirimlerin ilgili mevzuatta belirtilen şartları taşıması gerekir.

Yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesi durumunda, vergi matrahının tespitinde gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden;

- Hayat/şahıs sigorta primleri,

- Eğitim ve sağlık harcamaları,

-  Engellilik indirimi (Bu indirimden bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan hizmet erbabı da yararlanır.),

- Beyan edilecek gelirden sınırlı olarak indirilebilecek bağış ve yardımlar ile tamamı indirilebilecek bağış ve yardımlar ve diğer indirimler yapılabilir.

 Gelir Vergisi Tevkifatı’nın mahsubu

Yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesi durumunda, beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesine göre yıl içinde kesilen vergiler mahsup edilebilecektir. Yıllık gelir vergisi beyannamesinde mahsubu yapılan miktar gelir vergisinden fazla olursa aradaki fark vergi dairesince mükellefe bildirilir ve mükellefin tebliğ tarihinden itibaren bir yıl içinde müracaatı üzerine kendisine red ve iade edilir.

 İstisna kapsamındaki serbest meslek faaliyetlerinde gelir vergisi tevkifat uygulaması

Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesinin birinci fıkrasında sayılan;

- Kamu idare ve müesseseleri,

- İktisadi kamu müesseseleri,

- Sair kurumlar,

- Ticaret şirketleri,

- İş ortaklıkları,

- Dernekler,

- Vakıflar,

• Dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri,

- Kooperatifler,

- Yatırım fonu yönetenler,

- Gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı,

- Zirai kazançlarını bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçilerin, serbest meslek faaliyetiyle uğraşanlara yapılan ödemelerden (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yapıldığı sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapılması gerekir.

Yaptıkları serbest meslek işleri dolayısıyla bu işleri icra edenlere yapılan ödemelerden; Gelir Vergisi Kanunu’nun 18’inci maddesi kapsamına giren serbest meslek işleri dolayısıyla yapılan ödemelerden %17,

- Diğerlerinden %20, oranında kesinti yapmak durumundadır.

 Öte yandan, istisna kapsamında elde edilen kazançların, gelir vergisi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı aşması nedeniyle istisnadan faydalanılamayacak olması, yıl içinde yapılacak olan tevkifat uygulamasını etkilemeyecek ve söz konusu kazançlar üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılacaktır.

Ancak, Serbest meslek kazanç istisnasından yararlanan mükelleflerin tevkifat yapma yükümlülüğü bulunmamaktadır. İstisnadan yararlanamayacak olan mükelleflerin ücret, kira gibi yapacağı ödemeler üzerinden tevkifat yapma yükümlülüğü yoktur.

Tevkifat uygulamasında serbest meslek kazancının devamlı veya arızi nitelikte olmasının herhangi bir önemi bulunmamaktadır.

 Defter beyan sistemi ve belge düzeni

Serbest meslek erbabı, serbest meslek kazanç defteri tutmak zorundadır ve mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilâtı için iki nüsha serbest meslek makbuzu düzenlemek ve bir nüshasını müşteriye vermek, müşteri de bu makbuzu istemek ve almak mecburiyetindedir.

Defter Beyan Sistemi; serbest meslek kazanç defteri tutan mükelleflerin; kayıtlarının elektronik ortamda tutulması, bu mükelleflerden defter tutmak zorunda olanların defterlerinin bu kayıtlardan hareketle oluşturulmasına, saklanmasına ve ibrazına, vergi beyannameleri, bildirim ve dilekçelerin elektronik ortamda Gelir İdaresi Başkanlığı’nın elektronik beyan ve bildirim sistemleri aracılığıyla verilebilmesi amacıyla kullanılan sistemdir.

Bu kapsamda, 193 sayılı Kanun’un 18’inci maddesinde belirtilen türden faaliyetlerde bulunan ve eserlerini kısmen veya tamamen aynı kanunun 94’üncü maddesinde belirtilenler dışındakilere teslim eden serbest meslek erbabının; defter tasdik ettirme (Defter Beyan Sistemi’ne kaydolma) ve tutma ile belge düzenleme zorunlulukları bulunmaktadır.

Diğer taraftan, Gelir Vergisi Kanunu’nun 18’inci maddesinde belirtilen türden faaliyetleri arızi olarak yapanların, defter tasdik ettirme (Defter Beyan Sistemi’ne kaydolma) ve tutma ile belge düzenleme zorunlulukları bulunmamaktadır.

Serbest meslek kazanç istisnası kapsamında belirtilen türden faaliyetlerinin yanı sıra başkaca faaliyetleri nedeniyle serbest meslek kazancı mükellefiyeti bulunanların, defter tasdik ettirme (Defter Beyan Sistemi’ne kaydolma) ve tutma ile belge düzenleme zorunlulukları bulunmaktadır. Başkaca faaliyetleri nedeniyle serbest meslek kazancı mükellefiyeti bulunan ve serbest meslek kazanç defteri tutan mükelleflerin serbest meslek kazanç istisnası kapsamındaki kazançlarına ilişkin kayıtlarını da aynı defterde gösterebilirler.

Serbest meslek makbuzu düzenleme zorunluluğu bulunmayanlardan alınan eserlere ilişkin yapılan ödemelerin gider pusulası imzalatılmak suretiyle tevsik edilmesi gerekir ve kendilerine düzenlenen gider pusulaları ile bu faaliyetleri ile ilgili olarak satın aldıkları mal ve giderlerine ilişkin belgeleri zamanaşımı süresi boyunca saklamaları gerekir.

 Dar mükelleflerde serbest meslek kazanç istisnası

Dar mükellefler, sadece Türkiye’de elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden vergilendirilirler.

Dar mükellefler, tamamı Türkiye’de tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan; ücretler, serbest meslek kazançları, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları için yıllık beyanname vermezler. Diğer gelirler için yıllık beyanname vermeleri halinde de tevkifata tabi tutulan bu gelirlerini beyannameye dahil etmeyeceklerdir.

Serbest meslek kazanç istisnasından tam ve dar mükellefler yararlanmaktadır. Türkiye’de yerleşik olmayan gerçek kişiler, Türkiye’de geçici veya sınırlı süreyle faaliyet gösteren yabancılar da söz konusu istisnadan yararlanabilir.

Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı’nca internet sitesinde yayınlanan Rehberde konu ile ilgili kapsamlı açıklamalar yapılmıştır.

(Kaynak: Akif Akarca, Dr.Mehmet Şafak / Ekonomim.com | 11.12.2025)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.279 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.