Vedat Nair
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
vedatnair@hotmail.com

Sermaye Azaltımı Uygulamaları ve Vergisel Yönü

Sermaye azaltımı konusuna Türk Ticaret Kanunun 473. ila 475. maddelerinde yer verilmiştir. Kanunun 473. maddesine göre bir anonim şirket sermayesini azaltarak yerine bedelleri tamamen ödenen yeni paylar çıkarmıyorsa, genel kurul esas sözleşmenin gerektiği şekilde payların değiştirilmesini karara bağlamalıdır. Toplantıya ilişkin çağrıda, mektuplarda ve internet sitesi bildiriminde, sermaye azaltılmasına gidilmesinin nedenleri, azaltmanın amacı ve azaltmanın ne şekilde yapılacağı ayrıntılı bir şekilde açıklanmalıdır. Ayrıca yönetim kurulu bu hususları içeren bir raporu genel kurula sunmalı, genel kurulca onaylanmış rapor tescil ve ilan edilmelidir. Sermayenin azaltılması sonucunda şirket alacaklılarının haklarının karşılanacağı kadar varlığın şirkette mevcut olduğunun tespiti yapılmalıdır. Esas sözleşme değişikliğine ilişkin genel kurul kararı TTK.’nun 421. maddesinin 3. fıkrasına göre sermayenin en az yüzde yetmişbeşini oluşturan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin olumlu oylarıyla alınmalıdır. Ayrıca sermayenin azaltım tarzına kararda yer verilmelidir. Azaltım sonucu sermayenin tutarı hiçbir nedenle TTK.’nun 332. maddesinde belirlenen tutardan aşağı olamamalıdır. Sermaye azaltımına ilişkin hükümler kayıtlı sermaye sisteminde çıkarılmış sermayenin azaltımına kıyasen uygulanır. Limited şirketlerde esas sermayenin azaltılması ise TTK.’nun 592. maddesinde düzenlenmiştir. Düzenlemede, anonim şirketlerin esas sermayenin azaltılmasına ilişkin hükümlerinin limited şirketlere kıyas yoluyla uygulanacağı ifade edilmiştir. TTK.’nun 565. maddesinin 2. fıkrasında ise kanunda aksine hüküm bulunmadıkça anonim şirket hükümlerinin sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde uygulanacağı düzenlenmiştir.

Alacaklılara Çağrı

Genel kurulun esas sermayenin azaltılmasına dair verdiği kararı yönetim kurulunca şirketin internet sitesine konulur. TTK.’nun 35. maddesine göre Türkiye genelinde sicil kayıtlarının ilanına özgü Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde aynı şekilde yedişer gün arayla üç defa ilan edilmesi sağlanmalıdır. Uygulamada aralıksız yapılan ilanlarla alacaklıların haberdar olmaları olanağı ortadan kaldırılmaktadır. Ancak yedişer gün arayla ilan edilmesiyle daha çok alacaklının durumdan haberdar olması sağlanarak düzenlemenin “ratioleges”e yani kanunun amacına uygun hale geldiği TTK.’nu gerekçesinde ifade edilmiştir. Türkiye Ticaret Sicili Gazetesindeki üçüncü ilandan itibaren alacaklılar iki ay içinde alacaklarını bildirerek ödenmesini veya teminat altına alınmasını isteyebilirler. Şirketçe bilinen alacaklılara ayrıca çağrı mektubu yollanmalıdır. Zararlar sonucunda bilançoda oluşan açığı kapatmak maksadıyla sermaye azaltılacaksa, yönetim kurulu alacaklıları çağırmaktan ve bunların haklarının ödenmesi ve teminat alınmasından vazgeçebilir.

 

Sermaye Azaltılması Kararların Yerine Getirilmesi

Sermaye, ancak alacaklılara verilen sürenin sona ermesi ve beyan edilen alacakların ödenmesi ya da teminat altına alınmasından sonra azaltılmalıdır. Aksi durumda alacaklılar şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinden sermaye azaltım işleminin tescil edildiği tarihten itibaren iki yıl içinde iptal davası açabilirler. Teminat yetersizliğinde ise yargıya gidilebilir. Azaltma kararının uygulanması için pay senedi miktarlarının, değiştirme veya damgalama yoluyla ya da diğer şekilde azaltılmasının gerekli olduğu hallerde bu durum için yapılan ihtara rağmen geri verilmeyen pay senetleri iptal edilebilir. Yapılan tebliğde geri verilmeyen pay senetlerin iptal edileceği belirtilmelidir. Sermaye azaltılmasının ticaret sicilinde tescilinde payların değiştirilmesi işlemleri ile TTK.’nun 473. ve 474. maddelerinde belirlenen şartların sağlandığına dair belgelerin ibrazı şarttır.
 

Sermaye Azaltılmasının Vergisel Yönü

Sermaye azaltılması farklı nedenlerle dayandırılabilir. TTK.’nun 376/2. maddesi sermayenin üçte biri ile yetinmeden bahsetmiştir. Bu düzenleme daha ziyade şirketleri borca batıklık durumundan kurtarmaya yöneliktir. Şirket ortakları kuruluş aşamasında ya da daha sonra yüksek tutarlı sermaye artırımları yapmaktadırlar. Yapılan yüksek tutarlı sermaye artışları şirketin amacını aşması halinde ortaklarca sermayenin geri ödenmesi talep edilebilmektedir. Bu talep, işlerin durağanlaşması piyasa şartlarının olumsuz konjonktür içine girmesi nedeniyle şirkete konulan yatırımların geri çekilmesi niyetinden kaynaklanabilir. Ancak sermaye artışları her zaman nakit olarak karşılanmazlar. İçsel fonlardan; yasal yedeklerden, geçmiş yıl karlarından, enflasyon düzeltmesi olumlu farklarından veya değer artış fonlarından karşılanabilmektedir. Bu durumda sermayeye ilave edilen unsurlar azaltma esnasında vergi yönünden ne gibi bir yaptırıma muhatap olacaktır? Eğer içsel fonlar sermaye artışı yerine ortaklara dağıtılsaydı kar dağıtımı söz konusu olacaktı. Yani geçmiş yıl karlarını önce sermayeye ilave edip sonra TTK.’nun 473 ila 475. maddelerine ya da diğer düzenlemelere göre şirketten çekmek, kar dağıtımı sonucunu doğurabilecektir. Maliye Bakanlığının konu ile ilgili çeşitli tarihlerde verdiği görüşlerde bu yöndedir. Öyleyse sermaye azaltımı yapılırken azaltılan kısmın nelerden oluştuğu ve azaltıma hangi unsurlardan başlanacağı bilinmelidir. Yani mevcut sermayenin farklı tarihlerde yapılan artışları varsa bunların nelerden oluştuğunun tespiti yapılmalıdır.

Konuya ilişkin İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilen B.07.1.GİB.4.35.16.01-125-741 sayılı ve 08.08.2012 tarihli muktezasında açıklamalarda bulunulmuştur. Buna göre;……………Yapılacak sermaye azaltımının; Öncelikle, kurumlar vergisine ve vergi sonrası dağıtılan kazancın ise kâr dağıtımına bağlı vergi kesintisine tabi tutulacak hesaplardan karşılanması devamında, sadece kâr dağıtımına bağlı vergi kesintisine tabi tutulacak hesapların kullanılması, son olarak ise, işletmeden çekilmesi halinde vergilendirilmeyecek olan ayni ve nakdi sermayenin işletmeden çekildiğinin kabulü gerekmektedir. Bu hüküm ve açıklamalara göre; - Öncelikle, sermayeye eklenmiş olan enflasyon düzeltmesi farklarının, yeniden değerleme değer artış fonunun, maddi duran varlıklar yeniden değerleme artış fonunun, iştirakler yeniden değerleme artışlarının ve maliyet artış fonunun şirketin sermaye azaltımı yapması sebebiyle işletmeden çekildiğinin kabulü ve işletmeden çekilen tutarların öncelikle kurumlar vergisine, vergi sonrası dağıtılan kazancın da elde edenin hukuki niteliğine göre kâr dağıtımına bağlı vergi kesintisine tabi tutulması, -Daha sonra, önceki yıllarda şirket sermayesine eklenmiş olan geçmiş yıl kârlarının, yasal yedeklerin ve Mülga 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun geçici 28 inci maddesinde belirtilen şartlar dahilinde sermayeye eklenen iştirak satış kazancının işletmeden çekildiğinin kabulü ve işletmeden çekilen tutarların elde edenin hukuki niteliğine göre kâr dağıtımına bağlı vergi kesintisine tabi tutulması,- Son olarak da, şirket ortakları tarafından nakden veya aynen konulan sermayenin işletmeden çekildiğinin kabulü ve bu tutar üzerinden vergi hesaplanmaması ve stopaj yapılmaması gerekmektedir. Açıklamalarına yer verilmiştir.

 

Sermaye azaltımı geçmiş yıl zararlarına mahsuben yapılması durumunda azaltılan kısmın vergiye tabi bir unsur olması durumu irdelenerek değerlendirme yapılmalıdır. Konu ile ilgili olarak Gelir İdaresi Başkanlığı Kayseri Vergi Dairesi Başkanlığı’nın B.07.1.GİB.4.38.15.01-KV-20-195-28 sayılı ve 21.02.2012 tarihli muktezasında “Geçmiş yıl zararlarının sermaye azaltımı yoluyla mahsubunda tevkifat yapılıp yapılmayacağı” konusunda açıklamalarda bulunulmuştur. Buna göre; ……………… Bu hüküm ve açıklamalara göre; Şirketinizin yapacağı sermaye azaltımı karşılığında dikkate alınacak geçmiş yıl zararlarının, daha önce sermayeye eklenmiş olan değer artış fonuna ilişkin kısma mahsup edildiği kabul edilecek ve şirketin sermaye azaltımı yapacağı tutar olan 17.000.000 TL üzerinden Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesinin Mülga "Yeniden Değerleme" başlıklı bölümünün birinci fıkrası uyarınca kurumlar vergisi hesaplanarak ödenecektir. Daha önce sermayeye eklenmiş olan değer artış artış fonunun geçmiş yıl zararlarına mahsubu işleminde, nakden veya hesaben bir ödeme bulunmamaktadır. Bu nedenle, üzerinden kurumlar vergisi hesaplanarak ödenen değer artış fonunun geçmiş yıl zararlarına mahsup edilmesi işlemi, kâr payı dağıtımı olarak değerlendirilmeyecek ve kar payı dağıtımına bağlı vergi kesintisi yapılmayacaktır. Açıklamalarına yer verilmiştir. Konuya ilişkin Gelir İdaresi Başkanlığı İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı Mükellef Hizmetleri Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü’nün 62030549-125[9-2012/58]-3132 sayılı ve 05.12.2012 tarihli muktezasında ise ………....Öte yandan, yapılacak olan sermaye azaltımında öncelikle değer artış fonu, gayrimenkul satış kazancı ve geçmiş yıl kârlarının işletmeden çekildiğinin kabulü gerekmekte olup azaltılan sermaye tutarı, değer artış fonu, gayrimenkul satış kazancı, geçmiş yıl kârları ve yedek akçe tutarından fazla ise fazlalığın, şirket ortakları tarafından nakit olarak konulan sermayeden kaynaklandığı kabul edilecektir. Görüşüne yer verilmiştir.

 

Sonuç

Sermaye azaltımı işlemlerinin TTK.’nun 473 ila 475 maddelerindeki düzenlemelere uyularak yapılası gereklidir. Vergisel yönden konun değerlendirilmesi için azaltılan sermayenin nelerden oluştuğunun tespiti önemlidir. Yukarıda örnek olarak sunulan muktezalarda da ifade edildiği gibi azaltma işlemlerine GVK. ve KVK. hükümlerine göre vergilenmesi gereken kalemlerden başlamak ve en son vergilendirilmeyecek unsurlarla sermaye azaltım işlemini tamamlamak gerekecektir. Yapılan açıklamalar dikkate alındığında sermaye azaltma işlemleri yapılırken vergi yükü en fazla olan sermaye tutarından başlamak Maliyenin verdiği görüşlere uygun bir yaklaşım olacaktır.

16.12.2016

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.