Vedat Nair
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
vedatnair@hotmail.com

Türk Ticaret Kanununa Göre Düzenlenecek Hakim Şirket ve Bağlılık Raporları

1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe girmiş olan Yeni Türk Ticaret Kanunu, bir çok yeni uygulama ve değişiklikleri de beraberinde getirmiştir. Esas itibariyle ticari faaliyet yapanların yada şirketlerin; ekonomik yapılarının sağlıklı olmalarını temin etmek, daha şeffaf bir yapıya kavuşturmak, denetlenmiş mali tablolar oluşturarak yatırımcılara daha sağlıklı bilgiler sunmak, internetin ticari işlerde daha yaygın kullanımını sağlayarak evrakçı zihniyetten uzaklaşmak, pay sahiplerinin özellikle azınlık paylarının korunmasına yönelik düzenlemeler yeni TTK’nun getirdiği önemli yeniliklerdir. Gerek vergi yasaları gerekse ticaret kanunu hazırlanırken geleneksel anlayışın ötesinde Avrupa, İngiltere, ABD uygulamalarının yanında diğer ekonomi çevrelerinin yönergeleri de dikkate alınmış ve kanun gerekçesinde uygulamalar detaylı bir şekilde irdelenmiştir. Yeni TTK’nun getirdiği devrim niteliği taşıyacak yaptırımı “Denetim” ve bununla ilgili yapılan düzenlemelerdir. Kurumların mali yapılarını net bir şekilde ortaya koymak şirket ilişkilerini “dürüst resim” ilkesine uygunluğunu sağlamak bu denetim faaliyetlerinin bir sonucu olacaktır. Gerek dış denetim gerekse iç denetim etkin kılınarak şirketlerin gerçek değerini ortaya çıkartmak ve bunu bir mali tabloya bağlayarak kamuoyuna sunmak şirket ortakları ve bütün diğer kesimler için oldukça yararlı olacaktır.

Yeni TTK da  ‘nın Getirdiği Uygulamalardan Biri Bağlılık Raporlarının Düzenlenmesidir;

Bilindiği gibi birden fazla şirket ortaklık ilişkisi içerisinde Yeni TTK da tanımlanan bağlılık ve hakimiyet ilişkisi içinde varlıklarını sürdürmektedir. Daha önceleri vergi yasalarında tanımlanan ilşkili şirket yada ilişkili kişi kavramına yakın bir anlam çıkaracağımız bu durum ticaret kanunu açısından da irdelenmek üzere kendi mevzuatı açısından dikkate alınmıştır. Bu şirketler grubu içerisinde bağlı şirketler ve hakim şirketler gerek TTK 195 ila 210 maddelerinde, gerekse ticaret sicil yönetmeliğinde tanımlanmıştır. Bu düzenlemelerde hakim ve bağlılık durumlarının varlığı halinde bu şirketlerin düzenlemek zorunda oldukları raporlardan bahsedilmiştir. TTK’nun 199’uncu maddesine göre, bir hâkim ticaret şirketine doğrudan ya da dolaylı olarak bağlı bulunan şirketlerin her birinin yönetim kurulu, hem hâkim hem de bağlı şirketler ile olan grup içi işlemlerini konu edinen, bağlılık raporunu düzenlemekle yükümlüdür.

Hakim ve Bağlı Şirket Kavramları TTK 195. Madde de Düzenlenmiştir;

Madde 195- (1) a) Bir ticaret şirketi, diğer bir ticaret şirketinin, doğrudan veya dolaylı olarak;

1. Oy haklarının çoğunluğuna sahipse veya

2. Şirket sözleşmesi uyarınca, yönetim organında karar alabilecek çoğunluğu oluşturan sayıda üyenin seçimini sağlayabilmek hakkını haizse veya

3. Kendi oy hakları yanında, bir sözleşmeye dayanarak, tek başına veya diğer pay sahipleri ya da ortaklarla birlikte, oy haklarının çoğunluğunu oluşturuyorsa,

b) Bir ticaret şirketi, diğer bir ticaret şirketini, bir sözleşme gereğince veya başka bir yolla hâkimiyeti altında tutabiliyorsa, birinci şirket hâkim, diğeri bağlı şirkettir. Bu şirketlerden en az birinin merkezi Türkiye’de ise, bu Kanundaki şirketler topluluğuna ilişkin hükümler uygulanır.

(2) Birinci fıkrada öngörülen hâller dışında, bir ticaret şirketinin başka bir ticaret şirketinin paylarının çoğunluğuna veya onu yönetebilecek kararları alabilecek miktarda paylarına sahip bulunması, birinci şirketin hâkimiyetinin varlığına karinedir.

(3) Bir hâkim şirketin, bir veya birkaç bağlı şirket aracılığıyla bir diğer şirkete hâkim olması, dolaylı hâkimiyettir.

(4) Hâkim şirkete doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunan şirketler, onunla birlikte şirketler topluluğunu oluşturur. Hâkim şirketler ana, bağlı şirketler yavru şirket konumundadır.

Madde hükümlerine göre hakim şirket, bir şirketin oy haklarının çoğunluğuna ve yönetim organında karar alabilecek çoğunluğu olan şirkettir. Şirketler topluluğu, 27 Ocak 2013 tarihinde yürürlüğe giren “Ticaret Sicil Yönetmeliği”nin 105. maddesinde “bir şirketler topluluğu, bir ticaret şirketi ile buna doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunan en az iki ticaret şirketinden meydana gelir” şeklinde tanımlanmıştır. Buna göre, şirketler topluluğunda hakim şirketin ve bağlı şirketlerin varlığı aranacaktır. Eğer hakim şirket bir ticaret şirketi ise onun dışında en az iki ticaret şirketin varlığı şirketler topluluğu için yeterli olacaktır. Ticaret şirket niteliği taşımayan hakim kurumlar için ise hakim kurum dışında en az üç ticaret şirketinin varlığı gerekecektir.

Bağlılık Raporu ve Raporlama Yükümlülükleri;

Hakimiyetin, hakim şirketin ve bağlı şirketlerin tespit edilmesi ile oluşan “şirketler topluluğu”nun varlığı halinde, bağlı şirket yönetim kurulu üyelerinin TTK 199. maddesi uyarınca bağlı şirketlerin yönetim kurullarının, topluluk içi ilişkiler konusunda bir rapor hazırlamak ve varılan sonuçları pay sahiplerine raporlama yükümlülüğü bulunmaktadır. Kanun’un 199/1. maddesi uyarınca, “Bağlı şirketin yönetim kurulu, faaliyet yılının ilk üç ayı içinde, şirketin hakim ve bağlı şirketlerle ilişkileri hakkında bir rapor düzenler.” hükmü vardır. Yine aynı maddenin 4. bendinde ise “Hâkim şirketin her yönetim kurulu üyesi, yönetim kurulu başkanından; bağlı şirketlerin finansal ve malvarlığıyla ilgili durumları ile üç aylık hesap sonuçları, hâkim şirketin bağlı şirketlerle, bağlı şirketlerin birbirleriyle, hâkim ve bağlı şirketlerin pay sahipleri ve bunların yakınlarıyla ilişkileri; yaptıkları işlemler ve bunların sonuç ve etkileri hakkında, özenli, gerçeği aynen ve dürüstçe yansıtan hesap verme ilkelerine göre düzenlenmiş bir rapor hazırlattırıp yönetim kuruluna sunmasını ve bunun sonuç kısmının yıllık rapor ile denetleme raporuna eklenmesini isteyebilir.” hükmü yer almaktadır. Yukarıdaki madde hükümlerine göre, Hakim Şirket raporu, Hakim Şirketin her yönetim kurulu üyesinin talep etmesi halinde düzenlenecektir. Ancak, Hakim Şirket Raporundan farklı olarak, Bağlılık Raporunun hazırlanması için herhangi bir talebe ihtiyaç bulunmamaktadır. Bağlılık Raporu her yıl düzenli şekilde hazırlanacaktır.

Bağlılık Raporunda Yer Alacak Bilgiler;

Bağlılık Raporunun amacı bağlı şirketin, hakim şirketle yıl içinde yapmış olduğu her türlü hukuki işlemlerin değerlendirilmesi, şirketler topluluğuna dahil olması nedeniyle uğradığı kayıpların, elde ettiği menfaatlerin tespiti ile özellikle TTK 202. maddede öngörülen denkleştirme yükümü bulunup bulunmadığı konusunda pay sahiplerine değerlendirme sunulmasıdır.

Bağlılık Raporunun asgari içeriğine TTK 199. maddesinde yer verilmiştir. Söz konusu madde de;

(1)…..“Raporda, şirketin geçmiş faaliyet yılında hâkim şirketle, hâkim şirkete bağlı bir şirketle, hâkim şirketin yönlendirmesiyle onun ya da ona bağlı bir şirketin yararına yaptığı tüm hukuki işlemlerin ve geçmiş faaliyet yılında hâkim şirketin ya da ona bağlı bir şirketin yararına alınan veya alınmasından kaçınılan tüm diğer önlemlerin açıklaması yapılır. Hukuki işlemlerde edimler ve karşı edimler, önlemlerde, önlemin sebebi ve şirket yönünden yarar ve zararları belirtilir. Zarar denkleştirilmişse, bunun faaliyet yılı içinde fiilen nasıl gerçekleştiği veya şirketin sağladığı hangi menfaatlere ilişkin olarak bir istem hakkı tanındığı ayrıca bildirilir.

(2) Rapor, doğru ve dürüst hesap verme ilkelerine uygun olmalıdır.

(3) Yönetim kurulu raporun sonunda şirketin, hukuki işlemin yapıldığı veya önlemin alındığı veya alınmasından kaçınıldığı anda kendilerince bilinen hâl ve şartlara göre, her bir hukuki işlemde uygun bir karşı edim sağlanıp sağlanmadığını ve alınan veya alınmasından kaçınılan önlemin şirketi zarara uğratıp uğratmadığını açıklar. Şirket zarara uğramışsa, yönetim kurulu ayrıca zararın denkleştirilip denkleştirilmediğini de belirtir. Bu açıklama sadece yıllık faaliyet raporunda yer alır. …….

hükümleri yer almaktadır. Buna göre raporda;

-Şirketin geçmiş faaliyet yılında şirketler topluluğu  yararına yaptığı tüm hukuki işlemlerin,edim ve karşı edim olarak veya alınmasından kaçınılan tüm diğer önlemlerin şirket yönünden etkisi yönünden açıklaması yapılır.

-Zarar denkleştirilmişse, fiilen nasıl gerçekleştiği veya şirketin sağladığı hangi menfaatlere ilişkin bir istem hakkının meydana geldiği ayrıca bildirilir.

-Rapor, doğru ve dürüst hesap verme ilkelerine uygun olmalıdır.

Raporun sonunda ise ;

 Şirketin, her bir hukuki işlemde uygun bir karşı edim sağlanıp sağlanmadığını ve alınan veya alınmasından kaçınılan önlemin şirketi zarara uğratıp uğratmadığını açıklanması gerekir.

-Şirket zarara uğramışsa, yönetim kurulu ayrıca zararın denkleştirilip denkleştirilmediğini de belirtir. Bu açıklamaya yıllık faaliyet raporunda yer verilir.

Bağlılık Raporu ve Transfer Fiyatlandırması;

Şirketler, hukuki işlemlerde, edimler ve karşı edimlere ilişkin bilgilerine bağlılık raporunda yer vereceklerdir. Bağlılık Raporlarında kullanılan finansal veriler gerçek bilgileri yansıtacak şekilde ve vergi yasalarındaki transfer fiyatlandırması bilgileriyle uyumlu olmalıdır. Zira Transfer fiyatlandırması ile grup içi ticari ilişkilerin ve sağlanan menfaatlerin şirketi zarara uğratmaması hedeflenmektedir. Bu itibarla Bağlılık Raporları hazırlanırken TTK ve Vergi uygulamaları tutarlı olacak şekilde beraber değerlendirmek gerekecektir.

Bağlılık Raporunun Süresi;

TTK 199. maddesine göre Bağlılık Raporu faaliyet yılının ilk üç ayı içerisinde düzenlenmelidir. Bağlılık Raporunun sonuç kısmında yönetim kurulunca, hukuki işlemin yapıldığı, önlemin alındığı veya alınmasından kaçınıldığı, her bir hukuki işleme uygun bir karşı edim sağlanıp sağlanmadığı ve alınan veya alınmasından kaçınılan önlemin şirketi zarara uğratıp uğratmadığı açıklanmalıdır. Bağlılık raporunun sonuç kısmında yer alması zorunlu bilgilerin yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporunda da yer alması gerekecektir. (Yıllık faaliyet raporu yönetmeliğinin 11. maddesine göre) Yıllık faaliyet raporunun faaliyet döneminin bitiminden itibaren iki ay içerisinde hazırlanması gerekmektedir. Bağlılık raporu ise faaliyet döneminin bitiminden itibaren üç aylık sürede hazırlanacaktır. Bu durumda tutarlı olması nedeniyle her iki rapordaki bilgilerin aynı olmasına dikkat edilmelidir.

Bağlılık Raporunun Hazırlanmamasının Cezası;

Bağlılık raporunun hazırlanmaması durumunda, raporu hazırlamakla yükümlü bağlı şirket yönetim kurulu veya ilgilileri TTK 562. maddesi uyarınca ikiyüz günden az olmamak üzere adli para cezasına çarptırılacaktır.

Bağlılık Raporunun Tescil ve İlana Tabi olup Olmadığı;

Bağlılık raporunun tescil ve ilana tabi olacağı ile ilgili bir düzenleme bulunmamaktadır.

Sonuç;

TTK’nun 195 maddesindeki açıklamalara göre belirlenen Hakim ve Bağlı şirket tanımına uyan şirketler, Ticaret Sicil Yönetmeliğine göre; ticaret şirketleri ve bunlara doğrudan yada dolaylı bağlı olan en az iki şirketin olması halinde yada ticaret şirketi olmasa dahi bir teşebbüse doğrudan veya dolaylı olarak bağlı  ikiden fazla ticaret şirketinin olması durumda yukarıda açıklanan raporlar şirket Yönetim Kurullarınca hazırlanacak. TTK’nun 199. maddesine göre Hakim Şirket raporu her yönetim kurulu üyesinin  talebi halinde, Bağlılık raporu ise her faaliyet döneminin ilk üç ayı içinde düzenlenecektir. Yıllık faaliyet raporu yönetmeliğinin 11. maddesinde istenen bilgiler bağlılık raporunun sonuç kısmındaki bilgileri de kapsamaktadır.

05.02.2014

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.