Vedat Erdem
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
vedaterdem1@gmail.com

Çıkarılmış Tahvillerin Muhasebeleştirilmesi

İşletmeler ihtiyaç duydukları fonları ya işletme sahiplerinden ya da işletme dışından (üçüncü kişilerden) borçlanarak sağlar. İşletme dışından sağlanan bu borçlar ise vadelerine göre “kısa vadeli yabancı kaynaklar” ve “uzun vadeli yabancı kaynaklar” olarak iki gruba ayrılmıştır. Kısa vadeli yabancı kaynaklar, bir yıl içinde veya bir faaliyet dönemi içinde ödenecek borçlardan oluşmaktadır. Uzun vadeli yabancı kaynaklar ise vadeleri bir yılın üzerinde olan borçlardır. Doğduğunda vadesi bir yılın üzerinde olduğu hâlde bilanço tarihinde vadeleri bir yılın altına inmiş olan uzun vadeli borçlar da kısa vadeli borç olarak değerlendirilir.

Borçlanma araçlarından biri olan tahvil; “ihraççıların bu Tebliğ hükümlerine göre borçlu sıfatıyla düzenleyip sattığı ve nominal değerinin vade tarihinde veya vade tarihine kadar taksitler halinde yatırımcıya geri ödenmesi taahhüdünü içeren, vadesi 365 gün veya daha uzun olan borçlanma aracı” olarak tanımlanmıştır. (SPK Borçlanma Araçları Tebliği Md.3/m) Tahvil ihracı “borçlanma araçlarının ihraççılar tarafından çıkarılıp, halka arz edilerek veya halka arz edilmeksizin satışını” ifade etmektedir. (SPK Borçlanma Araçları Tebliği Md.3/f)

Genel Esaslar (SPK Borçlanma Araçları Tebliği Md.14)

1. Tahviller iskontolu, primli ve/veya kupon ödemeli olarak satılabilir. Tahvillerin nominal değeri, vade tarihinde bir defada veya vade içinde taksitler halinde ödenebilir.
2. Tahvillere ödenecek faiz oranı ile ödeme koşullarına ilişkin esaslar ihraççılar tarafından belirlenir. Söz konusu unsurlarda, kanuni zorunluluklar ve fiili imkansızlıklar saklı kalmak kaydıyla değişiklik yapılmaması esastır.
3. İhraç edilmiş tahviller, ihraççı tarafından geri alınabilir. Geri alınan bu tahvillerin vade boyunca satılması, elde tutulması veya vadeden önce MKK nezdinde gerekli işlemlerin yapılması suretiyle iptali mümkündür.
4. Bu madde kapsamında gerçekleştirilecek işlemlerin yatırımcılar arasında eşitsizlik yaratmayacak şekilde gerçekleştirilmesinden ihraççı sorumludur.
5. Bu madde kapsamında gerçekleştirilecek işlemlerin sermaye piyasası mevzuatından kaynaklanan yükümlülüklerin yerine getirilmesinden kaçınmak amacıyla yapıldığının tespit edilmesi durumunda, Kurulca gerekli tedbirler alınır.
6. Yurt dışında gerçekleştirilen ihraçlarda bu maddede yer alan hususlar, ihracın gerçekleştirildiği ülke mevzuatı saklı kalmak kaydıyla ihraççı ve yatırımcılar arasında serbestçe belirlenebilir.

Tahvilin Özellikleri (SPK Yatırım Yaparken Nelere Dikkat Etmeliyim Rehberi)

1. Tahvil bir borç senedidir.
2. Tahvil sahibi, tahvil çıkaran kuruluşun uzun vadeli alacaklısıdır.
3. Tahvil sahibinin bir şirkete sağladığı sermaye yabancı sermayedir.
4. Tahvil sahibi, şirketin aktifi üzerindeki alacağından başka hiçbir hakka sahip değildir. Şirketin yönetimine katılamaz. Buna karşılık, şirketin brüt kârından, önce tahvil sahiplerine faiz ödenir. Bundan sonra, bilanço kâr gösterirse, hisse senetlerine temettü ödenir. Tahvil sahipleri alacaklarını aldıktan sonra, şirketin mal varlığı üzerinde hiçbir hak iddia edemezler.
5. Tahvilde kesin bir vade vardır, bu vade sonunda tahvil sahibi ile şirket arasındaki hukuki ilişki sona erer.
6. Tahvilin getirisi belli ve sabittir. (Değişken faizli tahvillerde faiz oranları ancak iktisadi şartlar değiştiğinde mevzuat değişikliği ile değişebilir.)
7. Tahviller, mevzuatta itibari değerinin altında bir değerle (iskontolu olarak) ihraç edilebilir.
8. Tahviller, şirketler dışında devlet ve belediyeler gibi tüzel kişiliğe sahip kamu kuruluşları tarafından da çıkarılabilir.
9. Tahviller, bir itfa planı dâhilinde itfa edilir.

Tekdüzen Hesap Çerçevesi, Hesap Planı ve Hesap Planı Açıklamalarında;

304. TAHVİL ANAPARA BORÇ TAKSİT VE FAİZLERİ

Bilanço tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenecek tahvil anapara borç taksitleri ile tahvillerin tahakkuk edip de henüz ödenmeyen faizlerinin izlendiği hesaptır.

308. MENKUL KIYMETLER İHRAÇ FARKLARI (-)

Nominal değerinin altında ihraç edilen tahvil, senet vs. diğer menkul kıymetlerin nominal değeri ile satış fiyatı arasındaki farkın gelecek döneme ait olan kısmı bu hesapta izlenir.

405. ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER

İşletme tarafından çıkarılmış bulunan tahvillerden vadesi bir yılı aşanlar bu hesapta izlenir. İşletmece hisse senedi ile değiştirilebilir ve erken paraya çevrilebilir tahviller çıkarılmış olması durumunda bunların tutar ve nitelikleri dipnotlarda ayrıca belirtilir.

408. MENKUL KIYMETLER İHRAÇ FARKI (-)

Nominal değerinin altında ihraç edilen tahvil, senet ve diğer menkul kıymetlerin nominal değerleri ile satış fiyatı arasındaki farkın gelecek yıllara ait olan kısmı bu hesapta izlenir.

780. FİNANSMAN GİDERLERİ

İşletme faaliyetlerinin aksamadan yürütülebilmesi amacıyla borçlanılan tutarlarla ilgili faiz, kur farkları, komisyon ve benzeri giderler bu hesaba borç kaydedilir.

Tahvil çıkartarak yabancı kaynak sağlayan işletmeler sağladıkları borcu “405. Çıkarılmış Tahviller” hesabında takip ederler. Çıkarılmış tahviller nominal bedelleri (üzerinde yazılı olan değer) ile bu hesaba alacak kaydedilir. Bilanço tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenecek tahvil, anapara borç ve taksitleri bilanço dönemlerinde “304. Tahvil Anapara, Borç, Taksit ve Faizleri” hesabına aktarılmalıdır. Bunun için 304. Tahvil Anapara, Borç, Taksit ve Faizleri hesabının alacak tarafına, 405. Çıkarılmış Tahviller hesabının borç tarafına kayıt yapılır.

Örnek*: ABC Anonim Şirketi %20 faiz oranlı, 5 yılda yıllık taksitlerle geri ödemek üzere 500.000 TL (1.000 nominal değerli 500 adet) tahvil çıkartmıştır. Tahvillerin satışına aracılık eden “H” Bankası tahvillerin tamamının başa baştan satıldığını ve 1 Mart 2012 tarihi itibarıyla işletmenin bankadaki mevduat hesabına aktarıldığını bildirmiştir.

31 Aralık 2012 tarihinde, ertesi yıl ödenecek olan ilk taksit tutarı, uzun vadeli borçtan kısa vadeli borca dönüşeceği için öncelikle bu aktarma kaydı yapılmalıdır. Ayrıca 31 Aralığa kadar işlemiş olan faiz de dönemin finansman giderlerine kaydedilmelidir. Bunun için aşağıdaki kayıtlar yapılır:

1. Tertip itfa (geri ödeme) ve faiz ödemesi 1 Mart 2013 tarihinde yapılacaktır.

KAYNAKLAR

*Erdoğan, Nurten. “Genel Muhasebe-II.” Anadolu Üniversitesi Yayınları 2897 (2019).

SPK Borçlanma Araçları Tebliği

SPK Yatırım Yaparken Nelere Dikkat Etmeliyim Rehberi

Tekdüzen Hesap Çerçevesi, Hesap Planı ve Hesap Planı Açıklamaları

04.07.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.