Dr. Ünal Şerifler
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
İç Denetim ve Finansal Raporlama Yöneticisi
Ata Holding A.Ş.
unalserifler@gmail.com
IAS 16: Amortisman Ayırmaya Ne Zaman Başlanır?
Tarih:
29.01.2016
TMS 16 Maddi Duran Varlıklar standardının amacı,
finansal tablo kullanıcılarının işletmenin maddi
duran varlıklardaki yatırımını ve bu yatırımdaki
değişimleri belirleyebilmelerini sağlayan maddi
duran varlıklarla ilgili muhasebe işlemlerini
düzenlemektir. Sözkonusu muahsebe işlemleri
sırasıyla şunları içerir;
· Varlıkların
muhasebeleştirilmesi,
· Defter
değerlerinin belirlenmesi ve bunlarla ilgili olarak
finansal tablolara yansıtılması gereken amortisman
tutarları ve
· Değer
düşüklüğü zararları
IAS 16 kriterleri nedir?
Varlıkların muhasebeleştirilmesinin
ardından amortisman hesaplanmasına ne zaman
başlanacağı ise uygulamada çoğunlukla hatalı
uygulanmakta olan bir husus olarak göze
çarpmaktadır.
IAS 16 Maddi Duran Varlıklar
Standardı 55. Paragrafı der ki, “amortisman”, maddi
duran varlığın "kullanıma hazır halde olduğu ve/veya
kullanılacağı lokasyona istenen şartlarda teslim
edilmesi" ile başlar.
Yukarıdaki örnekte, yeni üretim hattı
için kullanıalcak ekipmanlar, şirketin depolarında
(lokasyon) ve kullanım için uygun durumda.
Amortisman ayrılması için ekipmanın kurulumu ya da
işler hale gelmesine gerek yok.
Bu ekipmanın henüz depolarda
olduğunu, üretimde kullanılmadığını ve bu yüzden
amortisman ayrılmaması gerektiğini
söyleyebilirsiniz. Fakat gelen denetçinin bunu
dinleyeceğini beklemeyin.
“Kullanıma hazır olma” ve “Kullanılmaya
başlama” ile ilgili birkaç örnek vereceğim.
Örnek 1. Yatırım Amaçlı Gayrimenkul
Şubat 2012 tarihinde birkaç evden
oluşan bir site kompleksi aldığınızı düşünün.
Amacınız burayı biraz elden
geçirdikten sonra kiraya vermek olsun.
Mart 2012 ve Nisan 2012 tarihlerinde
evlerine boyaların ve tadilatlarını yaptınız ve
Mayıs 2012 tarihinde kira kontratlarınızı
oluşturdunuz ardından kiramak için gazeteye reklam
verdiniz.
İlk kiracınız Haziran 2012’de geldi
ve evlerin birine yerleşti.
Bu örnekte evin;
Kullanıma hazır hale
geldiği tarih
Nisan 2012,
Kullanılmaya başladığı
tarih ise, ilk
kiracının gelip yerleştiği Haziran 2012 tarihidir.
IAS 16’ya göre bu sabit kıymetniz
için Nisan 2012’nin sonundan itibaren amortisman
ayırmaya başlamalısınız. (Sabit
kıymet, “gerçeğe uygun değer” – fair value –
üzerinden izlenmiyorsa)
Örnek 2. Özellikli Makine
X A.Ş. firması, üretim hattında
kullanmak üzere yeni bir makinenin siparişini Ocak
2014 tarihinde vermiş olsun ve makine Mart 2014
tarihinde X A.Ş.’ye teslim edilsin.
Makinenin “kullanıma başlaması”ndan
önce teknisyenler tarafından kurulum ve test
edilmesi gerektiği için Nisan ve Mayıs ayları bu
işlerle geçsin farzedelim.
Tüm bu çalışmalardan sonra X A.Ş.,
Haziran Ayı’nda yeni üretim hattını devreye almış
olsun.
Bu örnekte;
Makinenin kullanıma uygun
hale geldiği tarih;
Mayıs 2014’tür.
Makinenin kullanılmaya
başlandığı tarih ise;
Harizan 2014’tür.
Bu durumda X A.Ş., Mayıs 2014
tarihinden itibaren makineye amortisman ayırmalıdır.
Ayrılan Amortismanın Giderleştirilmesi
Bir sabit kıymetin “kullanıma
hazır hale gelmesi” ile “kullanılmaya
başlaması” kavramları artık daha net
sanırım. Fakat şimdi de başka bir problemimiz var
ki; Amortisman ayırmaya başladığımız makine henüz
kullanılmadığı için gelir yaratamıyor. Diğer bir
deyişle makineden “Ekonomik fayda” sağlayamaya henüz
başlamadım. Bu durumda, amortisman tutarlarını gider
yazarken, bunun karşılığında gelir olarak henüz bir
kaydım yok. Makine üretime girince üretilecek
ürünler satılacak ve gelir yazılmış olacak. Böyle
bakınca da döneme ait gelir – giderlerin eşleşmemesi
gibi bir problem var gibi görünüyor. Tabi eğer,
amortisman yöntemi olarak “normal
amortisman” dan farklı bir amortisman
yöntemi hakkında fikriniz yoksa.
IAS 16, amortisman yöntemi olarak birden fazla
yöntemin kullanımına izin veriyor. “üretim
birimlerine göre amortisman”, "azalan
bakiyeler yöntemi" ya da sabit kıymetin
belirli periyotlarla ekonomik ömrünün tükendiğini
gösteren farklı herhangi bir yöntemi
uygulayabilirsiniz. Bu şekilde, kullanmadığınız
dönemler için herhangi bir amortisman tutarı
hesaplamanıza gerek kalmaz. Tabi ki bunu yaparken,
vergi sisteminizin de hangi metodlara izin verdiğini
bilmeniz de faydalı olacaktır. Nitekim Türk Vergi
Sistemi'nde de bu farklılıklar var. Ancak yine de
vergi otoritesi izin vermiyor olsa bile, IFRS’te
farklı bir amortisman yöntemi uygulayabilirsiniz.
Fakat bu durumda IAS 16'ya göre hesapladığınız dönem
amortismanı ile vergi kuralları gereği
hesapladığınız amortisman giderleri farklılaşacak.
Bu da başka bir konuyu ortaya çıkarıyor:
Evet, “Ertelenmiş Vergi”ye konu olacak geçici bir
farklılık.
Ertelenmiş vergi ise, ayrı bir
yazının konusu.
Kaynak:
www.MuhasebeTR.com
(Bu makale yazılı veya
elektronik ortamda kaynak
göstermeden yayınlanamaz.
Kaynak göstermeden yayınlayanlar hakkında yasal
işlem yapılacaktır .)