Uğur Küçükkahyaoğlu
Vergi Müfettişi
Bilim Uzmanı
ugurkucukkahya@gmail.com

Kalkınma Planları ve Mükellef Haklarının Gelişimi

213 sayılı Vergi Usul Kanunu Md.8 de “Mükellef, vergi kanunlarına göre kendisine vergi borcu terettübeden gerçek veya tüzel kişidir.” şeklinde tanımlanmıştır. Esas olarak devlet tüzel kişiliğinin iktisadi olarak varlığını devam ettirebilmesi aynı zamanda mükelleflerin de varlığına bağlıdır. Bundan dolayı mükelleflerin vergilendirme sürecinde hakları bulunmalı ve bu haklar yasal olarak güvence altına alınmalıdır. Vergi inceleme süreci mükellefleri maddi ve manevi olarak yükümlülük altına alan bir süreçtir. Bu süreçte mükelleflerin hakları iyi belirlenmeli gerek denetim tarafı gerekse de mükellef tarafı hak ve yükümlülükler çerçevesinde inceleme sürecinin yürütülmesine katkı sağlamalıdır. Bu yazımız da vergi incelemesinde, mükellef haklarına yönelik kalkınma planları doğrultusunda yapılan gelişmelere değinilecektir.

İlk olarak, vergi incelemesinin ne zaman başladığı konusu ile incelemeler de matrah farkı bulunmasa dahi kontrol edilen işlemlerin tespit edilmesi açısından rapor tanzim edilmesi önemli konular arasında yer almaktaydı. Keza 9. Kalkınma Planı (2007-2013) Vergi Özel İhtisas Komisyon Raporunda[1] “… İncelemeye başlama kavramına açıklık getirilmeli ve inceleme elemanlarına, inceleme sonuçlarının olumlu olması ve matrah farkı bulunamaması halinde de rapor yazma zorunluluğu getirilmeli ve bu raporlar mükellefe de tebliğ edilmelidir.” İfadesi yer almaktadır.

01.08.2010 tarihinde Resmi Gazete yayımlanan 6009 sayılı Kanun[2] ile vergi denetim sisteminde şeffaflığın artırılması amacıyla 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 140/2 Maddesine “Vergi incelemesine başlanıldığı hususunu bir tutanağa bağlayarak bir örneğini nezdinde vergi incelemesi yapılana verirler. Ayrıca, tutanağın bir örneğini bağlı olduğu birime, diğer örneğini de ilgili vergi dairesine gönderirler.” Hükmü eklenmiş böylece vergi incelemesine inceleme başlama konusuna açıklık getirilmiştir.

31.10.2011 tarihli Resmi Gazete[3] de “Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkındaki Yönetmelik” yayımlanmış olup yönetmeliğin Md. 19/5 de “Yapılan vergi incelemesi sonucunda, inceleme konusu ve dönemine ilişkin eleştiriyi gerektirecek herhangi bir hususun tespit edilememesi halinde bu durum ilgili birim tarafından mükellefe yazı ile bildirilir.” Hükmü yer almaktadır. Yani vergi incelemesi neticesinde mükellef hakkında eleştirilecek bir husus bulunmaması durumunda düzenlenen raporun mükellefe gönderilmeyeceği belirtilmiştir.

10. Kalkınma Planı (2013-2018) Vergi Özel İhtisas Komisyon Raporunda[4] “Mükellef Hakları Yasal Teminat Altına Alınmalıdır. Vergi Usul Kanununda mükelleflerin ödevleri ayrıntılı bir şekilde düzenlendiği halde mükellef haklarına ilişkin sistematik ve bütüncül bir düzenleme bulunmamaktadır.” Denilerek mükelleflerin ödevlerinin tanımlandığı usul kanunun da haklarının da yer alması gerektiği yönünde tavsiye görüşü bulunmaktadır.

18 Ocak 2017 tarihinde Maliye eski Bakanı Naci AĞBAL imzasıyla “Vergi İncelemesinde Mükellef Hakları Genelgesi” yayımlanmış olup mükelleflerin vergi incelemesi sürecine yönelik hakları[5] genelge bazında idari düzenleme ile yerine getirilmeye çalışılmıştır.

11. Kalkınma Planı (2019-2023) Büyüme Odaklı Vergilendirme Çalışma Grubu Raporunda[6] “Mükellef hakları alanında sağlanan bu olumlu gelişmelerin daha ileriye götürülmesi için; “… İnceleme elemanlarınca inceleme sonuçlarının olumlu olması ve matrah farkı bulunamaması halinde düzenlenen kabul raporları da mükellefe tebliğ edilmelidir.

… Bu kurumun mükellefler ile vergi idaresi arasındaki vergi uyuşmazlıklarının çözümü, vergi idaresinin işlemlerinin denetlenmesi, mükellef haklarının korunması, mükelleflere danışmanlık hizmeti sunulması, vergisel sorunlarla ilgili görüş bildirilmesi ve vergi sisteminin geliştirilmesine yönelik fonksiyonları bulunmalıdır.” İfadeleri yer almaktadır.

18.04.2020 tarihli Resmi Gazete de yayımlanan 60 Nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi[7] ile 11. Kalkınma Planın da önerilen, mükellef haklarının korunmasına yönelik temel ilke ve kuralları belirlemek, bu ilke ve kuralların benimsenmesi ve uygulanmasını sağlamak, mükellef haklarına yönelik başvuruları değerlendirmek ve Bakanlığa önerilerde bulunmak görevlerini yerine getirmek üzere “Mükellef Hakları Kurulu” Hazine ve Maliye Bakanlığının birimi olarak kurulmuştur.

Yazı da kalkınma planlarında mükellef haklarına yönelik alınan kararların adım adım gerçekleştirilmesine yönelik örnekler verilmiştir. 9. Kalkınma Planından itibaren olumlu yönde adım atılmayan bir konu ise yapılan vergi incelemesi sonucunda mükellef hakkında eleştirilecek bir durum tespit edilemediğinde düzenlenen vergi inceleme (kabul) raporunun mükelleflere tebliğ edilmemesidir. İlerleyen dönemler de belirtilen vergi inceleme raporlarının mükelleflere tebliğine ilişkin yeni bir düzenleme gelebilir. Görüldüğü üzere, kalkınma planlarında belirlenen temel politikalar doğrultusunda vergi yönetiminde gelişmeler olmaktadır. Son açıklanan 11. Kalkınma Planında da mükellef odaklı vergi yönetimi vurgusu yapılması dönüşümün odak noktasını işaret etmektedir.

---

[1] http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/09_Vergi.pdf

[2] https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/08/20100801-1.htm

[3] https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=15452&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

[4] http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/10/10_Vergi.pdf

[5] https://vergidosyasi.com/2017/05/23/vergi-incelemesi-sirasindaki-mukellef-haklari/

[6] http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/04/BuyumeOdakliVergilendirmeCalismaGrubuRaporu.pdf

[7] https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/04/20200418-1.pdf

13.05.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.