Süleyman Çakır
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
scakir077@hotmail.com

Enflasyon Muhasebesi (Enflasyon Düzeltmesi) 2023

Enflasyon genel anlamıyla ürün ve hizmet fiyatları ile piyasada dolaşımda bulunan paranın arasındaki fiyat açığının artması durumudur. Genel anlamda enflasyon borçlanmayı artırıp gelir gider dengesizliğini artırmaktadır. Etkilerini herkesin hissettiği enflasyonda özellikle şirketler büyük çaplı faaliyetleri dolayısıyla zarar görebilmektedir.

Enflasyonu türlerine göre;

1. Fiyatların artış oranına göre: Ilımlı enflasyon, yüksek enflasyon ve hiperenflasyon
2. Nedenlerine göre: Talep enflasyonu, maliyet enflasyonu ve yapısal enflasyon diye gruplandırabiliriz.

Geleneksel muhasebe sisteminde enflasyon etkisi dikkate alınmıyor, bilançolarda gerek enflasyona gerek kur artışına bağlı olarak firmaların gerçek durumunu yansıtmayan değerler ortaya çıkabiliyor. Bu durumu düzene sokmak için son yıllarda gerek ülkemizde olsun gerek dünya ülkelerinde artan enflasyona karşın enflasyon muhasebesi kavramı sürekli olarak karşımıza çıkmaya başlamıştır. Enflasyon muhasebesi, enflasyonun yüksek olduğu durumlarda finansal düzenlemelerin yapılabilmesi ve piyasanın durumuna göre gerekli olan muhasebe işleminin gerçekleştirilmesi demektir.

Enflasyon Muhasebesi Nasıl Yapılır?

Enflasyon muhasebesi enflasyonun yüksek olduğu durumlarda uygulanmakta olup temel olarak 3 farklı uygulama türüne ayrılır. Bu uygulama türlerine göre ilgili muhasebe yapılarak enflasyon düzenlemeleri ortaya konulur. Bu uygulama türleri fiyatlar genel seviyesi muhasebesi, ikame maliyeti muhasebesi (cari maliyet muhasebesi) ve genel fiyat ve ikame maliyeti muhasebesi (karma yöntem) olarak adlandırılmaktadır. İlk uygulama türü olan fiyatlar genel seviyesi muhasebesi enflasyonun yüksek seyrettiği zamanlarda devreye girerek kur değerlerini dengede tutmak amacıyla kullanılır. İkinci enflasyon muhasebesi uygulaması ikame maliyeti muhasebesi ile genel anlamda varlıkların korunması hedef alınarak kayıp ve kazancın sabit tutulması ile ilgilenilir. Üçüncü uygulama türü olan genel fiyat ve ikame maliyeti muhasebesinde ise önceki iki uygulama türlerinin bir çatı altında toplanarak genel düzenleme işlemlerinin plana konulmasına dikkat edilir. Bu yüzden bu modele karma yöntem adı da verilmektedir. Mali tabloların ve dönem sonu fiyat ve hedeflerinin konuşulduğu bu uygulamada enflasyon adına düzenlemeler yapılmaya çalışılır. Bu doğrultuda izlenmesi gereken yolda ilk olarak genel fiyat endeksi belirlenmelidir. Bunu takiben finansal tablo kalemlerinin tasnifi yapılmalıdır. Finansal tablo kalemlerinin tasnifi kapsamında parasal ve parasal olmayan olmak üzere iki şekilde incelenmeli ve ilgili yükümlülükler düzenleme içerisinde endekslenmelidir.   

Enflasyon Muhasebesi Ne Zaman Uygulanır?

Enflasyon rakamlarının yükseklerde olduğu günümüzde enflasyon muhasebesi uygulaması da şart haline gelmiştir. Enflasyon muhasebesine aynı zamanda enflasyon düzeltmesi ismi de verilmektedir. Bu işlem enflasyonun yüksek seyrettiği ve firmalar, kurum ve kuruluşlar için ekonomik enflasyon düzeltmesi yapılması gerekmektedir. Özellikle 2022 yılı enflasyon rakamlarının ardından şirket bilançolarına enflasyon muhasebesi uygulamasının getirileceğini duyuran Gelir İdaresi Başkanlığı, mali tablo ve düzenlemelerinin planlarının yapılması gerektiğini kararlaştırmıştır. Finansal performansı geriye düşüren ve genel anlamda verimi azaltan enflasyona karşın düzeltmelerin yapılması şirketlerin planlamaları ve finansal hedefleri doğrultusunda doğru bir karar olup kazancı sabit tutabilmek için gerekli olan öncelikli düzenlemelerden biridir.    

Enflasyon Muhasebesi Örneği

Enflasyon muhasebesi kapsamında izlenen belirli bir yol ve hazırlarken dikkat edilen belirli sayısal değerler, katsayılar ve tablolar bulunmaktadır. Enflasyon muhasebesinde düzeltme katsayısı ve genel formül kapsamında izlenen yol şekildeki gibidir:          

Düzeltme Katsayısı = İlgili Tarihin TEFE Endeksi ÷ Düzeltmeye Esas Alınan İktisadi Kıymetin Aktife Girdiği Aya Ait TEFE Endeksi

Bu düzeltme katsayısının uygulamasına ait bir örnek vermek gerekirse aktif olarak çalışmaya ağustos ayında 10 milyarlık miktarla giren bir makinenin enflasyon muhasebesi işlemi doğrultusundaki hesaplaması yapılırsa;

İlgili Tarihli Endeks (örnek gösterim): 7.382,1
Ağustos Ayı Endeksi (örnek gösterim): 2.393

Enflasyon muhasebesi düzeltme katsayısı doğrultusunda işlem (7.382,1/2.393=) : 3,08487 olarak hesaplanacaktır. Bu muhasebeye göre şirketin sermaye düzeltmelerini de yapmak mümkündür. Tekrar örnek değerler göstermek üzere şirket sermayesinin 3 milyar TL ve aktif ayın ağustos olduğu kabul edilirse enflasyon muhasebesi kapsamında düzeltilmiş şirket sermaye tutarı (3.000.000.000.x3,08487=) 9.254.610.000 TL şeklinde hesaplanabilir.    

Enflasyon Muhasebesi Uygulanacak Mı?

29.01.2022 Tarih ve 31734 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan “VERGİ USUL KANUNU İLE KURUMLAR VERGİSİ KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR 7352 SAYILI KANUN” ile, 2021 ve 2022 hesap dönemleri ile 2023 hesap dönemi GEÇİCİ VERGİ DÖNEMLERİNDE Vergi Kanunu kapsamındaki enflasyon düzeltmesine ilişkin şartların oluşup oluşmadığına bakılmaksızın mali tablolar ENFLASYON DÜZELTMESİNE TABİ TUTULMAYACAK.   

Ancak; Münhasıran (sadece) sürekli olarak işlenmiş altın, gümüş alım-satımı ve imali ile iştigal eden ve kazançlarını Bilanço esasına göre tespit eden Gelir veya Kurumlar Vergisi mükellefi olan kuyumcular her Geçici Vergi dönemi (2022/3.Dönem) ve hesap dönemi sonu itibarıyla enflasyon düzeltmesi yapmaları zorunludur.

Mükerrer 298 inci maddenin (Ç) fıkrası uygulaması açısından, birinci fıkrada enflasyon düzeltmesi yapılmayacağı belirtilen dönemler enflasyon düzeltmesi şartlarının gerçekleşmediği dönem olarak değerlendirilir.

31/12/2023 tarihli mali tablolar, enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılmaksızın enflasyon düzeltmesine tabi tutulur. Yapılan enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kâr/zarar farkı geçmiş yıllar kâr/zararı hesabında gösterilir. Bu şekilde tespit edilen geçmiş yıl kârı vergiye tabi tutulmaz, geçmiş yıl zararı zarar olarak kabul edilmez.

08.02.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.