Şuayip Yıldız
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
suayip.yildiz@corpusymm.com

Yeniden Değerleme Sonrası “Azalan Bakiyeler Usulüyle” Amortisman Ayırma Sorunu

GİRİŞ

7326 Sayılı Kanun kapsamında Vergi Usul Kanunu’nun Geçici 31 inci maddesine eklenen hüküm ile şirketlerin aktiflerine kayıtlı bulunan taşınmazlar ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerin değerini 31.12.2021 tarihine kadar Mayıs/2021 sonu değerine getirme imkânı getirilmişti, Daha sonra 7338 sayılı Kanun kapsamında Vergi Usul Kanunu’na eklenen geçici 32 nci madde ile şirketlerin aktiflerine kayıtlı olan taşınmazlar ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerini Aralık 2021 sonu değerine ve Mükerrer 298 Ç maddesi ile de 31.12.2022 tarihine getirme imkanı tanındı.

YENİDEN DEĞERLEME YAPMANIN AVANTAJI NELERDİR?

İşletmelerin aktiflerinde yer alan varlıklarını enflasyon ortamında bugünün değerlerine getirme imkânını olumlu bulmakla birlikte sağladığı avantajlardan da söz etmek gerekir. Yeniden değerleme ile hem iktisadi kıymetlerin değerini artırarak amortisman gideri yaratılması, hem de elden çıkarma halinde değerlenmiş maliyetlerinin kullanma imkânı verilmektedir. Ayrıca özkaynak yapısını güçlendirerek teknik iflas durumunu ortadan kaldırmak, örtülü sermaye ve finansman gider kısıtlaması açısından ise vergi yükünü bertaraf etmek mümkün bulunmaktadır.

Yeniden değerlemenin avantajlarından biri olan amortisman giderinin artması özellikle karlı firmalar açısında değerleme yapmanın birincil sebeplerinden biri haline geliyor. Vergi Usul Kanunda belirtilen yöntemlerden biri olan “azalan bakiyeler usulüyle amortisman” yöntemini uygulayan bir işletme için değerleme sonrası amortisman ayırma işlemi nasıl olacaktır?

“AZALAN BAKİYELER USULÜYLE AMORTİSMAN UYGULAMASI” SORUNU

Amortisman uygulama yöntemlerinden biri olan “Azalan Bakiyeler (Hızlandırılmış)” yöntemi, yıllık amortisman oranı, normal amortisman oranının iki katı olarak hesaplanmakta ve amortisman tutarı, önceki yıllarda ayrılan birikmiş amortismanları varlığın maliyet değerinden düşerek kalan değer üzerinden hesaplanmaktadır. Bu usulde uygulanacak amortisman nispeti %50'yi geçmemek üzere normal amortisman nispetinin iki katı olup, (VUK mükerrer 315. md.) Varlığın ekonomik ömrünün son yılında kalan değer, o yıl tamamen itfa edilir. Bu yöntem, amortismana tabi duran varlıkların maliyetinin ilk yıllarda daha fazla, son yıllarda daha az tutarda yok edilmesini sağlamaktadır.

Konuyu bir örnek ile somutlaştıralım,

Örnek; CD Anonim şirketi 05.06.2020 yılında 5.000.000,00 TL değerinde bir demirbaş satın almıştır. Demirbaşın ekonomik ömrü 5 yıldır. (1/5= 0,20 * 2 = 0,40)

Yıl	Tutar	Oran	Cari Amortisman	Birikmiş Amortisman	NDD
2020	5.000.000,00	0,40	2.000.000,00	2.000.000,00	3.000.000,00
2021	3.000.000,00	0,40	1.200.000,00	3.200.000,00	1.800.000,00
2022	1.800.000,00	0,40	720.000,00	3.920.000,00	1.080.000,00
2023	1.080.000,00	0,40	432.000,00	4.352.000,00	648.000,00
2024	648.000,00	0,40	648.000,00 (%13)	5.000.000,00	0,00

Görüleceği üzere, satın alınan demirbaşın aktife girdiği yılda 2 katında uygulanan oran neticesinde yüksek tutar amortisman gideri yazılmış sonraki yıllarda daha düşük amortisman gideri ayrılmış ve son yılında kalan değerin tamamı amorti edilmiştir.

• Şirket Geçici 32 madde kapsamında yeniden değerleme yapma kararı almış olup 31.12.2022 tarihinde beyanını yapmış, söz konusu kıymetini 31.12.2021 tarihindeki değerine getirerek değer artış tutarı üzerinden %2 vergi ödeyerek kıymetin yeni değerini aşağıdaki gibi hesaplanmıştır. (Yeniden Değerleme Oranı: 2,084820)

Aktif Değer	Birikmiş Amortisman	Değerleme Öncesi Net Defter Değeri	DS Aktif Değer	DS B.Amortisman	DS Net Defter Değeri
5.000.000	3.200.000	1.800.000	10.424.102	6.671.424	3.752.676

Yeniden değerleme sonrası “azalan bakiyeler usulüyle amortisman” yöntemini tercih eden şirketlerin amortisman ayırma yöntemlerini devam ettirmesi halinde oluşan gider avantajının son yıla kalması gibi bir sorun ortaya çıkmaktadır. Bunun nasıl olduğunu yöntemin uygulanma şekilleriyle bahsedelim,

1- UYGULAMA:

Yıl	Aktif Değer	Oran	Cari Amortisman	Birikmiş Amortisman	NDD
2022	3.752.676,77	0,40	1.501.070,71 (%40)	8.172.496,07	2.251.606,06
2023	2.251.606,06	0,40	900.642,42 (%24)	9.073.138,50	1.350.963,64
2024	1.350.963,64	0,40	540.385,45	9.613.523,95	810.578,18
			1.350.963,63 (%36)	10.424.102,14	0,00

İşletmenin yeniden değerleme yapıldıktan sonra hızlandırılmış amortisman yöntemini devam ettirmesi neticesinde tablodan da görüleceği üzere ciddi bir amortisman giderinin son yılda amorti etme durumuyla karşılaşılıyor. Yüksek enflasyon ortamında, yüksek bir tutarın son yıl kalması dezavantaj yaratmaktadır.

2- UYGULAMA:

Yıl	Aktif Değer	Oran	Cari Amortisman	Birikmiş Amortisman	NDD
2022	3.752.676,77	0,50	1.876.338,38 (%50)	8.547.763,75	1.876.338,38
2023	1.876.338,38	0,50	938.169,19 (%25)	9.485.932,94	938.169,19
2024	938.169,19	0,50	469.084,60	9.955.017,54	469.084,60
			938.169,19 (%25)	10.424.102,14	0,00

VUK’un yeniden değerlemeyle ilgili tebliğlerinde hızlandırılmış amortisman uygulamasının nasıl olacağı belirtilmemiştir. Mevzuatta karşılığı olmasa da, 1.uygulamada belirtilen dezavantajlı durum göz önünde tutulduğunda, bu açıdan yeniden değerleme sonrası kalan faydalı ömür süresinin 1/3*2=(0,66) %50 şeklinde hesaplanarak kalan net defter değerinin yeni oran üzerinden amortisman ayrılması gibi bir uygulamanın benimsenmesi durumunda yukarıda görüleceği üzere son yıla ötelenen giderin ilk yılda kullanma imkânı oluşmaktadır.

Yöntemin vergi mevzuatında bir uygulaması bulunmamakta olup, idare tarafından normal amortismandan hızlandırılmış amortismana geçişi, giderin arttırılması maksadıyla engellenmişken, bu yöntemle faydalı ömür süresini değiştirerek giderin arttırılmasının eleştiri konusu yapılma olasılığı söz konusu olabilir.

Fakat özel bir kanunla getirilen ve şirketlere avantaj sağlaması amaçlanan yeniden değerleme uygulamasında mükellefin lehine olacak bir yöntem için uygunluk verilmesi kanun koyucunun yeniden değerlemeye düzenlenmesindeki maksadına uygun bir davranış olacaktır.

3- UYGULAMA:

Hızlandırılmış amortisman yönteminden normal amortisman yöntemine geçiş, Vergi Usul Kanunu mükerrer 320 maddesiyle tanımıştır. Bu yöntemin tercih edilmesi halinde değerleme sonrası oluşan net defter değerinin kalan faydalı ömür süresine bölünmesi suretiyle iktisadi kıymete amortisman ayrılabilir.

SONUÇ VE TAVSİYE;

2022 yılı içerisinde yeniden değerleme yapan ve hızlandırılmış amortisman uygulayan şirketler için amortisman gideri açısından soru işaretleri oluşmaktadır.  Ayrıca geçici 32 madde kapsamında yeniden değerleme yapan işletmelerin, daha sonra yazımızın ilk bölümünde belirttiğimiz ama örnek olarak yer vermediğimiz Mükerrer 298ç maddesindeki yeniden değerlemeden de faydalanması neticesinde gider yazabileceği amortisman tutarı artacaktır. Bu tutarın son yıla bırakılması avantajın ötelenmesi gibi bir sonuç doğurmaktadır. 

Geçici 32	Vergi Oranı	Normal Amortisman/Vergi Avantajı			Hızlandırılmış/Vergi Avantajı		Kalan Süre Üzerinden/Vergi Avantajı
2022	23%	1.250.892,26	287.705,22	1.501.070,71		345.246,26	1.876.338,38	431.557,83
2023	20%	1.250.892,26	250.178,45	900.642,42		180.128,48	938.169,19	187.633,84
2024	20%	1.250.892,26	250.178,45	1.350.963,63		270.192,73	938.169,19	187.633,84
			788.062,12			795.567,47		806.825,50

Önceki bölümlerde yapılan açıklamalar ışığında, işletmeler açısından uygulanabilir ve avantajlı olan uygulamanın, 2022 yılında kurumlar vergisi oranının %23 olması sebebiyle yeniden değerleme neticesinde oluşan defter değerine 2022 yılında hızlandırılmış amortisman uygulamaya devam edip, sonraki yıllarda normal amortisman yöntemine geçilmesidir.

03.02.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.