Servet Karakaş
Yeminli Mali Müşavir
E. Vergi Müfettişi
Bağımsız Denetçi
servetkarakas@zendenetim.com.tr

Kimler İkinci El Motorlu Kara Taşıtı Alım Satımı Yapabilir, Bu Kapsamda Özel Matrah Uygulaması, İndirim Hakkı, Belge Düzeni ve KDV Oranı Nasıl Olacaktır?

İkinci el kara taşıtı alım satımı öteden beri birileri için her zaman bir para kazanma kapısı olmuştur. Son zamanlarda bu hususta vergi mükellefi olan ve olmayan herkes internet siteleri aracılığıyla bu işle iştigal etmektedir. Ancak yasal boşluk bulunan bu alanda idare tarafından 2018 yılında esaslı değişiklikler yapılarak hem boşluk ortadan kaldırılmak hem de çeşitli yönlerden kontrol altına alınmak istenmiştir. Amacımız bu alanda getirilen yasal düzenlemeleri idari ve vergisel boyutu ile kısaca açıklamak, bu işle iştigal edenlere ve okurlarımıza faydalı olmaktır.

Bu kapsamda 13/2/2018 tarihli ve 30331 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmeliğin 5. maddesi göre İkinci el motorlu kara taşıtı ticaretinin ancak yetki belgesine sahip işletmeler tarafından yapılabileceği ve bir takvim yılı içinde doğrudan veya aracılık yapılmak suretiyle gerçekleştirilen üçten fazla ikinci el motorlu kara taşıtı satışı, aksi Bakanlıkça tespit edilmedikçe ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti kabul edileceği hüküm altına alınmıştır.

Yine yönetmeliğin 6. Maddesi hükmüne göre Yetki belgesi verilmesinde aranan şartlar aşağıdaki gibidir:

1. Meslek odasına kayıtlı olunması,
2. Gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olunması,
3. İş yeri açma ve çalışma ruhsatının bulunması,
4. Meslek odası ve vergi kayıtları ile iş yeri açma ve çalışma ruhsatındaki iştigal konuları
   arasında ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti faaliyetinin bulunması,
5. Motorlu kara taşıtları alım satım sorumlularının;

a) On sekiz yaşını doldurmuş olması,

b) En az lise mezunu olması,

c) İflas etmemiş veya iflas etmiş olsa bile 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre itibarının yerine gelmiş olması,

d) Konkordato talebinde bulunmamış olması,

e) Kasten işlenen bir suçtan dolayı beş yıldan fazla kesinleşmiş hapis cezası almamış veya
devletin güvenliğine, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine, milli savunmaya ve devlet sırlarına
karşı suçlar ile casusluk, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye
kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan
malvarlığı değerlerini aklama, terörizmin finansmanı, kaçakçılık, vergi kaçakçılığı veya haksız mal
edinme, işkence, cinsel saldırı ve çocukların cinsel istismarı suçlarından hüküm giymemiş ya da
ticaret ve sanat icrasından hükmen yasaklanmamış olması,

6- Motorlu kara taşıtları alım satım sorumlularından en az birinin Seviye 5 mesleki yeterlilik
belgesine sahip olması, gerekir.

Yetki belgesi başvurusu, yetki belgesi verilmesinde aranan şartların taşındığını gösteren belgeler ile birlikte Bilgi Sistemi üzerinden (https://ietts.gtb.gov.tr ) yapılır. Yetki belgesi verilmesinde aranan şartları taşıdığı anlaşılan işletmelere, başvuru tarihinden itibaren on gün içinde yetki belgesi verilir. Yetki belgesi başvurusu reddedilen işletmelere bu durum gerekçesi ile birlikte Bilgi Sistemi üzerinden bildirilir.

Motorlu kara taşıtları alım satım sorumlularının Seviye 5, motorlu kara taşıtları alım satım danışmanlarının ise Seviye 4 mesleki yeterlilik belgesine sahip olması gerekir. Seviye 4 ve 5 belgeleri, "T.C. Mesleki Yeterlilik Kurumu'nun" (https://www.myk.gov.tr/) yetkilendirdiği kuruluşlara müracaat edilerek alınmaktadır.

10/8/2005 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan İşyeri Açma Ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğin ilgili düzenlemelerine göre İkinci el motorlu kara taşıtı ticareti yapılan iş yerlerinde aranan özellikler aşağıdaki gibidir:

1. Öncelikle faaliyet konusuyla ilgili toplu iş yerlerinde açılması esastır. 
2. Tapu kütüğünde dükkân, mağaza, ofis ve büro gibi iş yeri niteliğini haiz bağımsız bölüm olacaktır. 
3. Ana gayrimenkulün kayıtlı bulunduğu tapu kütüğünde, mesken olarak gösterilen bağımsız bölüm bulunmayacaktır. 
4. Açık ve kapalı faaliyet alanı büyüklüğü, en az 60 m2 teşhir alanı olmak kaydıyla 80 m2’den az olmayacaktır. 
5. Kapalı teşhir alanında sıvılaştırılmış petrol gazı ve sıvılaştırılmış veya sıkıştırılmış doğalgaz kullanan araç bulundurulmayacaktır. 
6. Giriş ve çıkış kapısı kolay tahliyeye imkân verecek nitelikte olacaktır. 
7. Çevreye, altyapıya ve trafiğe getirdiği yük ile can ve mal güvenliği riskine ilişkin Valilik görüşü alınacaktır. 
8. Aynı iş yerinde en fazla iki tacir veya esnaf ve sanatkâr ikinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal edecektir. Bu durumda, iş yerinin açık ve kapalı faaliyet alanı büyüklüğü, en az 120 m2’si teşhir alanı olmak kaydıyla 160 m2’den az olmayacaktır. 
9. İş yerinde ikinci el motorlu kara taşıtı ticaretinden başka ticari faaliyette bulunulmayacaktır. Bu hüküm, ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti yapılan iş yerlerine ilişkin diğer şartların karşılanması kaydıyla, işyeri açma ve çalışma ruhsatındaki ana faaliyet konusu ilk tescil motorlu kara taşıtı ticareti olan işletmelere uygulanmaz. 
10. Mali sorumluluk sigortası yaptırılacaktır. 
11. İdari büro ve kabul yeri ile taşıt teşhir alanı aynı adreste olacak ve iş yerinin bulunduğu ana gayrimenkulün ortak kullanım alanları taşıt teşhir alanı olarak kullanılmayacaktır. 
12. Açık ve kapalı faaliyet alanı dışında yol, kaldırım ve benzeri yerlerde motorlu kara taşıtı teşhir edilmeyecektir. 
13. Faaliyet sınıfı için aranması gereken genel şartlar ile bu alt bölümün ilgili alt maddelerindeki özel şartlar, işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilmeden önce yerinde kontrol edilecektir.

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun “Özel matrah şekilleri” başlıklı 23.maddesinde 7104 sayılı Kanunun 6. maddesi ile 2018 yılında düzenleme yapılarak ikinci el motoru kara taşıtı veya taşınmaz ticareti özel matrah uygulaması kapsamına alınmıştır. Yürürlük tarihi 01.06.2018 olan kanuni düzenleme aşağıdaki gibidir:

“İkinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmaz ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce, katma değer vergisi mükellefi olmayanlardan (mükellef olanlardan istisna kapsamında yapılan alımlar dâhil) alınarak vasfında esaslı değişiklik yapılmaksızın satılan ikinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmazların tesliminde matrah, alış bedeli düşüldükten sonra kalan tutardır.”

Bu kanuni düzenlemeden sonra KDV uygulama tebliğine, 19 seri no.lu tebliğ ile “4.9. İkinci El Araç ve Taşınmaz Ticareti” başlıklı bölüm eklenerek detaylı açıklamalar yapılmıştır. Detayı tebliğin ilgili bölümünden görüleceği üzere ikinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmaz ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce, özel matrah uygulanabilmesinin şartları ise aşağıdaki gibidir:

1. Alım satıma konu edilen varlık ikinci el motorlu kara taşıtı veya taşımaz olmalıdır.
2. Alım satıma konu edilen varlık, KDV mükellefi olmayanlardan alınmalıdır. Mükellef olanlardan istisna kapsamında yapılan alımlar da bu kapsama dâhildir.
3. Alım satıma konu edilen varlığın vasfında esaslı bir değişiklik yapılmamalıdır. (Normal tamir, bakım vb. esaslı değişiklik kapsamına girmemektedir.)
4. Özel matrah uygulaması yalnızca ikinci el motorlu kara taşıtı veya taşınmaz ticaretiyle iştigal eden mükellefler tarafından uygulanacaktır.
5. Ticaretini yapanlar tarafından muhakkak surette “Yetki Belgesi” alınmalıdır. (13/2/2018 tarihli ve 30331 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik ile 5/6/2018 tarihli ve 30442 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Taşınmaz Ticareti Hakkında Yönetmelik kapsamında alınmalıdır.)
6. Yetki belgesi alınmadan yapılan alım satımlarda özel matrah uygulaması yapılamayacaktır. Ancak ilgili yönetmelik gereğince yetki belgesi alınması için verilen sürede yapılan alım satımlarda özel matrah uygulanabilecektir. Ki bu kapsamda birkaç defa süre uzatımı yapılmıştır.
7. 6362 sayılı Kanun kapsamında faaliyette bulunan gayrimenkul yatırım fonları ile gayrimenkul yatırım ortaklıkları ise, yetki belgesi aranmaksızın, taşınmaz ticaretiyle iştigal eden mükelleflerden sayılırlar (36 Seri No.lu Tebliğ ile eklenmiştir. Yürürlük:3/6/2021).

Özel matrah uygulamasının daha iyi anlaşılması için KDV uygulama tebliğinde yer alan örneklere aşağıda yer verilmiştir.

Örnek 1: İkinci el araç alım satım faaliyeti ile iştigal eden (A) Otomotiv Ltd. Şti., KDV mükellefi olmayan Bay (B)’den 32.000 TL’ye ticari araç satın almıştır. (C) Servis A.Ş.den hizmet almak suretiyle, satın alınan aracın yıllık bakımı yaptırılmış ve otomobile çelik jant taktırılmıştır. Bu hizmetin karşılığı olarak (C) Servis A.Ş.ye 5.000 TL+900 TL KDV ödenmiştir. Daha sonra söz konusu otomobil KDV hariç 40.000 TL’ye satılmıştır. KDV mükellefi olmayan Bay (B)’den satın alınan araca yıllık bakım yaptırılması ve çelik jant taktırılması, otomobilin vasfında esaslı bir değişiklik oluşturmadığından, söz konusu aracın satışında özel matrah uygulanacak ve alış bedeli olan 32.000 TL düşülmek suretiyle 8.000 TL özel matrah üzerinden (8.000 x 0,18 =) 1.440 TL KDV hesaplanacaktır. Ayrıca taşıtın yıllık bakımı ile çelik jant takılmasına ilişkin (C) Servis A.Ş.ye ödenen 900 TL KDV, (A) Otomotiv Ltd. Şti. tarafından indirim konusu yapılabilecektir. Söz konusu aracın, KDV oranlarını belirleyen 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki (I) sayılı listenin (B) bölümünün 9 uncu sırasında tanımlanan binek otomobillerinden olması durumunda, özel matrah üzerinden %18 oranında KDV uygulanacağı tabiidir.

Örnek 2: İkinci el araç alım satım faaliyeti ile iştigal eden Bay (A), KDV mükellefi olmayan Bay (B)’den 1978 model kullanılamaz halde bulunan bir aracı 10.000 TL bedelle satın almıştır. (C) Servis A.Ş.den hizmet almak suretiyle, söz konusu aracın motoru dahil birçok parçası değiştirilmek suretiyle yenilenmiş ve (C) Servis A.Ş.ye 20.000 TL+3.600 TL KDV ödenmiştir. Yenilenen araç Bay (A) tarafından KDV hariç 40.000 TL’ye satılmıştır. Söz konusu aracın motor dahil birçok parçasının değiştirilmek suretiyle yenilenmesi, taşıtın vasfında esaslı bir değişiklik oluşturduğundan söz konusu aracın tesliminde özel matrah uygulanmayacak, toplam satış bedeli olan 40.000 TL matrah üzerinden KDV hesaplanacaktır. Diğer taraftan, aracın yenilenmesine ilişkin (C) Servis A.Ş.ye ödenen 3.600 TL KDV, Bay (A) tarafından indirim konusu yapılabilecektir.

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun “İndirilemeyecek katma değer vergisi” başlıklı 30.maddesinde, faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere işletmelere ait binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen katma değer vergisinin mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden indirilemeyeceği hüküm altına alınmıştır. İndirilemeyen katma değer vergisi ise, “Verginin gider kaydedilemeyeceği” başlıklı 58. Maddesinde yer alan hükmün mevhumu muhalifinden hareketle gelir veya kurumlar vergisinde gider konusu yapılabilmektedir.

KDV Kanunun 28. Maddesine göre vergiye tabi her bir işlem için KDV oranı % 10’dur. Ancak Cumhurbaşkanı (eskiden Bakanlar Kurulu) bu oranı % 1!e kadar indirmeye ve dört katına kadar çıkarmaya, muhtelif mal ve hizmetler için perakende ve toptan safhasında ayrı ayrı vergi oranları belirlemeye yetkilidir.

29 Mart 2022 Tarih ve 31793 Sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 5359 Cumhurbaşkanı Kararı ile bu yetki kullanılarak KDV oranlarında değişiklikler yapılmıştır. Yeni oranlar 01.04.2022 tarihinden itibaren uygulanmaktadır.

KDV Oranları, 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına göre;

a) Ekli listelerde yer alanlar hariç olmak üzere, vergiye tabi işlemler için, %18

b) Ekli (I) sayılı listede yer alan teslim ve hizmetler için, %1

c) Ekli (II) sayılı listede yer alan teslim ve hizmetler için, %8 olarak uygulanmaktadır.

İkinci el (kullanılmış) binek otomobiller ve traktörlerle ilgili düzenleme ise aşağıdaki gibidir:

9- Aşağıda tanımları yapılan motorlu taşıtlardan yalnız "kullanılmış" olanlar, "Türk Gümrük Tarife Cetvelinin 8701.90.50.00.00 Kullanılmış olanlar ile (10) (50) 87.03 pozisyonundaki binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar (87.02 pozisyonuna girenler hariç) (steyşın vagonlar ve yarış arabaları dâhil). [(Yalnız binek otomobilleri, steyşın vagonlar, yarış arabaları, arazi taşıtları, jipler, vb., motorlu karavanlar, elektrik, gaz, güneş enerjili vb. motorlu taşıtlar, "8703.10.11.00.00 özellikle kar üzerinde hareket etmek için dizayn edilmiş sıkıştırma ateşlemeli içten yanmalı pistonlu motorlu olanlar (dizel veya yarı dizel) veya kıvılcım ateşlemeli içten yanmalı pistonlu motorlu taşıtlar","8703.10.18.00.00 diğerleri"] [Ambulanslar, mahkum taşımaya mahsus arabalar, para arabaları, cenaze arabaları, itfaiye öncü arabaları gibi özel amaçla yapılmış motorlu taşıtlar hariç.] (Katma Değer Vergisi Kanununun 30/b maddesine göre binek otomobillerinin alımında yüklenilen katma değer vergisini indirim hakkı bulunan mükelleflerin, bu araçları tesliminde bu Kararın 1 inci maddesinin (a) bendinde öngörülen vergi oranı uygulanır.  (29/03/2022 tarihli ve 5359 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı 3.maddesi ile değiştirilen cümle;Yürürlük: 01/04/2022) İkinci el motorlu kara taşıtı ticaretiyle iştigal eden mükelleflerce bu Kararın 1 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen vergi oranı uygulanarak satın alınan araçların teslimi ile özel matrah uygulanarak yapılan teslimlerde, bu Kararın 1 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen vergi oranı uygulanır.

213 Sayılı Vergi Usul Kanununun “Gider Pusulası” başlıklı 234. Maddesine hükmüne göre, Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabı ve çiftçiler, bu Kanun kapsamındaki belgeleri düzenleme zorunluluğu bulunmayanlara yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları mallar (gerçek usulde vergilendirilmeyen çiftçilerden satın aldıkları mallar hariç) için işi yapana veya malı satana imza ettirecekleri gider pusulası düzenlerler. Vergiden muaf esnaf için düzenlenen gider pusulası, bu kişiler tarafından verilmiş fatura hükmündedir.” Bu kapsamda ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti ile iştigal eden mükellefler, belge düzenleme zorunda ve KDV mükellefi olmayanlardan aldıkları taşıtlar için gider pusulası düzenlemeleri gereklidir.

Tüm bu açıklamalara göre, ikinci el motorlu kara taşıtı alım satımında uygulanacak KDV oranı, belge düzeni ve indirim hakkı ile ilgili olarak hazırladığımız özet tablo aşağıdaki gibidir:

Aracın Cinsi	Kimden Alındığı	Özel Matrah Uygulanacak Mı?	Alım KDV Oranı	Satım KDV Oranı	Ticaretini Yapanın İndirim Hakkı	Alımda Düzenlenecek Belge
İkinci el Binek	KDV mükellefi olmayandan	Evet	Sıfır	Özel matrahın % 18'i	Yok	Gider Pusulası
İkinci el Ticari	KDV mükellefi olmayandan	Evet	Sıfır	Özel matrahın % 18'i	Yok	Gider Pusulası
İkinci el Binek	KDV mükellefinden istisna kapsamında	Evet	Sıfır	Özel matrahın % 18'i	Yok	Gider Pusulası
İkinci el Ticari	KDV mükellefinden istisna kapsamında	Evet	Sıfır	Özel matrahın % 18'i	Yok	Gider Pusulası
İkinci el Binek	İndirim hakkı bulunmayan KDV mükellefinden	Hayır	1%	Satış Bedelinin % 1'i	Var	Fatura
İkinci el Ticari	KDV mükellefinden KDV’li alım	Hayır	18%	Satış Bedelinin % 18'i	Var	Fatura
İkinci el Binek	İndirim hakkı bulunan KDV mükellefinden	Hayır	18%	Satış Bedelinin % 18'i	Var	Fatura
İkinci el Ticari	İndirim hakkı bulunan KDV mükellefinden	Hayır	18%	Satış Bedelinin % 18'i	Var	Fatura
İkinci el traktör	KDV mükellefi olmayandan	Evet	Sıfır	Özel matrahın % 18'i	Yok	Gider Pusulası
İkinci el traktör	KDV mükellefinden istisna kapsamında	Evet	Sıfır	Özel matrahın % 18'i	Yok	Gider Pusulası
İkinci el traktör	KDV mükellefinden KDV’li alım	Hayır	1%	Satış Bedelinin % 1'i	Var	Fatura
İkinci el % 18 KDV’li diğer araçlarda (Ambulanslar, mahkûm taşımaya mahsus arabalar, para arabaları, cenaze arabaları, itfaiye öncü arabaları)	KDV mükellefi olmayandan	Evet	Sıfır	Özel matrahın % 18'i	Yok	Gider Pusulası
İkinci el % 18 KDV’li diğer araçlarda (Ambulanslar, mahkûm taşımaya mahsus arabalar, para arabaları, cenaze arabaları, itfaiye öncü arabaları)	KDV mükellefinden istisna kapsamında	Evet	Sıfır	Özel matrahın % 18'i	Yok	Gider Pusulası
İkinci el % 18 KDV’li diğer araçlarda (Ambulanslar, mahkûm taşımaya mahsus arabalar, para arabaları, cenaze arabaları, itfaiye öncü arabaları)	KDV mükellefinden KDV’li alım	Hayır	0,18	Satış Bedelinin % 18'i	Var	Fatura

Kaynakça:

• 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu
• 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu
• 29 Mart 2022 Tarih ve 31793 Sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 5359 Cumhurbaşkanı Kararı
• 13/2/2018 tarihli ve 30331 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik
• 10/8/2005 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan İşyeri Açma Ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik
• 3065 Sayılı KDV Kanunu Uygulama Genel Tebliği
• Güncel KDV oranları

14.06.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.