Sefer Göktaş
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
goktas.sefer@gmail.com

Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabının İşleyişi ve Enflasyon Düzeltmesi

T.C. Resmi Gazete de yayımlanan 30.12.2023 tarih ve 555 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Tebliğine göre 263. Araştırma Ve Geliştirme Giderleri hesabı parasal olmayan kıymet olarak belirlenmiş olup enflasyon düzeltmesine tabidir.

20.02.2024 tarihinde yayımlanan 165 numaralı Vergi Usul Kanunu Sirkülerinde

“Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri kapsamındaki harcamalar "263- Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabı"nda aktifleştirilmekte olup, Ar-Ge faaliyetleri neticesinde, tescil edilip edilememesine bağlı kalınmaksızın gayri maddi hak niteliğinde aktifleştirilmesi gereken bir kıymete ulaşılması halinde aktifleştirilen söz konusu harcamaların amortisman yoluyla itfa edilmesi gerekmektedir.

Projelerin tamamlanmasına imkân kalmaması veya projenin başarısızlıkla sonuçlanması nedeniyle herhangi bir iktisadi kıymetin ortaya çıkmadığı durumlarda önceki yıllarda aktifleştirilmiş olan tutarlar projenin başarısızlıkla sonuçlandığı hesap döneminde doğrudan gider yazılabilmektedir.

Mükelleflerin, 2023 hesap dönemi sonu ve izleyen dönemlerde bilançolarında görülen "263- Araştırma ve Geliştirme Giderleri" hesabında takip edilen Ar-Ge harcamaları enflasyon düzeltmesine tabi tutulurken, her bir aya ilişkin harcamanın, gerçekleştiği ay sonu dikkate alınmak suretiyle düzeltme işlemi yapılacaktır.

Diğer taraftan, projelerin tamamlanmasına imkân kalmaması veya projenin başarısızlıkla sonuçlanması nedeniyle herhangi bir iktisadi kıymetin ortaya çıkmadığı durumlarda önceki yıllarda aktifleştirilmiş olan tutarlar projenin başarısızlıkla sonuçlandığı hesap döneminde doğrudan gider olarak dikkate alınacağından, söz konusu giderin 2023 hesap dönemi sonu itibarıyla yapılan enflasyon düzeltmesine ilişkin kısmının gider olarak dikkate alınmaması gerekmektedir.”  denilmektedir.

Araştırma ve Geliştirme Giderleri nedir?

28.02.2008 tarih ve 5746 sayılı ARAŞTIRMA, GELİŞTİRME VE TASARIM FAALİYETLERİNİN DESTEKLENMESİ HAKKINDA KANUN’da

“Ar-Ge, yenilik ve tasarım yoluyla ülke ekonomisinin uluslararası düzeyde rekabet edebilir bir yapıya kavuşturulması için teknolojik bilgi üretilmesini, üründe ve üretim süreçlerinde yenilik yapılmasını, ürün kalitesi ve standardının yükseltilmesini, verimliliğin artırılmasını, üretim maliyetlerinin düşürülmesini, teknolojik bilginin ticarileştirilmesini, rekabet öncesi işbirliklerinin geliştirilmesini, teknoloji yoğun üretim, girişimcilik ve bu alanlara yönelik yatırımlar ile Ar-Ge’ye, yeniliğe ve tasarıma yönelik doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının ülkeye girişinin hızlandırılmasını, Ar-Ge ve tasarım personeli ve nitelikli işgücü istihdamının artırılmasını desteklemek ve teşvik etmektir.

Bu Kanun; Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı tarafından 12/4/1990 tarihli ve 3624 sayılı Kanuna göre oluşturulan teknoloji merkezleri (teknoloji merkezi işletmeleri), Türkiye’deki Ar-Ge merkezleri ile tasarım merkezleri, Ar-Ge projeleri, tasarım projeleri, rekabet öncesi işbirliği projeleri ve tekno girişim sermayesine ilişkin destek ve teşvikleri kapsar.

a) Araştırma ve geliştirme faaliyeti (Ar-Ge): Araştırma ve geliştirme, kültür, insan ve toplumun bilgisinden oluşan bilgi dağarcığının artırılması ve bunun yeni süreç, sistem ve uygulamalar tasarlamak üzere kullanılması için sistematik bir temelde yürütülen yaratıcı çalışmaları, çevre uyumlu ürün tasarımı veya yazılım faaliyetleri ile alanında bilimsel ve teknolojik gelişme sağlayan, bilimsel ve teknolojik bir belirsizliğe odaklanan, çıktıları özgün, deneysel, bilimsel ve teknik içerik taşıyan faaliyetleri,

b) Yenilik: Sosyal ve ekonomik ihtiyaçlara cevap verebilen, mevcut pazarlara başarıyla sunulabilecek ya da yeni pazarlar yaratabilecek; yeni bir ürün, hizmet, uygulama, yöntem veya iş modeli fikri ile oluşturulan süreçleri ve süreçlerin neticelerini,

c) Ar-Ge merkezi: Ar-Ge ve yenilik projelerini veya sözleşme çerçevesinde siparişe dayalı olarak yürütülen Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerini gerçekleştirmek üzere kurulan ve dar mükellef kurumların Türkiye’deki işyerleri dahil, kanuni veya iş merkezi Türkiye’de bulunan sermaye şirketlerinin; organizasyon yapısı içinde ayrı bir birim şeklinde örgütlenmiş, münhasıran yurtiçinde araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunan ve en az elli tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli istihdam eden, yeterli Ar-Ge birikimi ve yeteneği olan birimleri,

ç) Ar-Ge projesi: Amacı, kapsamı, genel ve teknik tanımı, süresi, bütçesi, özel şartları, diğer kurum, kuruluş, gerçek ve tüzel kişilerce sağlanacak aynî ve/veya nakdî destek tutarları, sonuçta doğacak fikri mülkiyet haklarının paylaşım esasları tespit edilmiş ve Ar-Ge faaliyetlerinin her safhasını belirleyecek mahiyette ve bilimsel esaslar çerçevesinde gerçekleştirilen ve araştırmacı tarafından yürütülen projeyi,

d) Rekabet öncesi işbirliği projeleri: Birden fazla kuruluşun; ölçek ekonomisinden yararlanmak suretiyle yeni süreç, sistem ve uygulamalar tasarlayarak verimliliği artırmak ve mevcut duruma göre daha yüksek katma değer sağlamak üzere, rekabet öncesinde ortak parça veya sistem geliştirmek ya da platform kurabilmek amacıyla yürütecekleri, Ar-Ge veya tasarım faaliyetlerine yönelik olarak yapılan işbirliği anlaşması kapsamındaki bilimsel ve teknolojik niteliği olan projeleri,

e) Tekno girişim sermayesi: Örgün öğrenim veren üniversitelerin herhangi bir lisans programından bir yıl içinde mezun olabilecek durumdaki öğrenci, yüksek lisans veya doktora öğrencisi ya da lisans, yüksek lisans veya doktora derecelerinden birini ön başvuru tarihinden en çok on yıl önce almış kişilerin, teknoloji ve yenilik odaklı iş fikirlerini, desteği veren merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri tarafından desteklenmesi uygun bulunan bir iş planı çerçevesinde, katma değer ve nitelikli istihdam yaratma potansiyeli yüksek teşebbüslere dönüştürebilmelerini teşvik etmek için yapılan sermaye desteğini,

f) Ar-Ge personeli: Ar-Ge faaliyetlerinde doğrudan görevli araştırmacı ve teknisyenleri,

g) Araştırmacı: Ar-Ge faaliyetleri ile yenilik tanımı kapsamındaki projelerde, yeni bilgi, ürün, süreç, yöntem ve sistemlerin tasarım veya oluşturulması ve ilgili projelerin yönetilmesi süreçlerinde yer alan en az lisans mezunu uzmanları,

ğ) Teknisyen: Meslek lisesi veya meslek yüksekokullarının tasarım, teknik, fen veya sağlık bölümlerinden mezun, teknik bilgi ve deneyim sahibi kişileri,

h) Destek personeli: Ar-Ge veya tasarım faaliyetlerine katılan veya bu faaliyetlerle doğrudan ilişkili yönetici, teknik eleman, laborant, sekreter, işçi ve benzeri personeli,

ı) Kamu personeli: 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun eki (I), (II), (III) ve (IV) sayılı cetvellerde yer alan kamu idarelerinde, il özel idareleri ve belediyeler ile bunlara bağlı kuruluşlarda, üyelerinin tamamı köylerden oluşan birlikler dışındaki mahalli idare birliklerinde, döner sermayeli kuruluşlarda, kanunla kurulan fonlarda, kefalet sandıklarında, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıkları ile 5018 sayılı Kanun kapsamı dışındaki özel bütçeli kamu idarelerinde çalışan memurlar ile diğer kamu görevlilerini ve diğer personeli (Bu kamu görevlilerinin ilgili mevzuat kapsamında sahip oldukları özlük haklarına sahip olmayanlardan geçici olarak ve proje süresiyle sınırlı olarak istihdam edilenler bu Kanun uygulamasında kamu personeli sayılmaz.),

i) TÜBİTAK: Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumunu,

j) Tasarım faaliyeti: Sanayi alanında ve Cumhurbaşkanının uygun göreceği diğer alanlarda katma değer ve rekabet avantajı yaratma potansiyelini haiz, ürün veya ürünlerin işlevselliğini artırma, geliştirme, iyileştirme ve farklılaştırmaya yönelik yenilikçi faaliyetlerin tümünü,

k) Tasarım merkezi: Tasarım projelerini veya sözleşme çerçevesinde siparişe dayalı olarak yürütülen tasarım faaliyetlerini gerçekleştirmek üzere kurulan ve dar mükellef kurumların Türkiye’deki iş yerleri dâhil, kanuni veya iş merkezi Türkiye’de bulunan sermaye şirketlerinin; organizasyon yapısı içinde ayrı bir birim şeklinde örgütlenmiş, münhasıran yurtiçinde tasarım faaliyetlerinde bulunan ve en az on tam zaman eşdeğer tasarım personeli istihdam eden, yeterli tasarım birikimi ve yeteneği olan birimleri,

l)  Tasarım personeli: Tasarım faaliyetlerinde doğrudan görevli tasarımcı ve teknisyenleri,

m) Tasarımcı: Tasarım faaliyetleri kapsamındaki projelerin gerçekleştirilmesi ve ilgili projelerin yönetilmesi süreçlerinde yer alan, üniversitelerin; mühendislik, mimarlık veya tasarım ile ilgili bölümlerinden mezun en az lisans derecesine sahip kişiler ile tasarım alanlarından herhangi birinde en az lisansüstü eğitim derecesine sahip diğer kişileri,

n) Tasarım projesi: Amacı, kapsamı, genel ve teknik tanımı, süresi, bütçesi, özel şartları, diğer kurum, kuruluş, gerçek ve tüzel kişilerce sağlanacak aynî veya nakdî destek tutarları, sonuçta doğacak fikri mülkiyet haklarının paylaşım esasları tespit edilmiş ve tasarım faaliyetlerinin her safhasını belirleyecek mahiyette ve bilimsel esaslar çerçevesinde tasarımcı tarafından yürütülen projeyi,

o)  Desteklenecek programlar: Yükseköğretim kurumlarının matematik, fizik, kimya ve biyoloji lisans programları ile Yükseköğretim Kurulundan alınan görüş üzerine Bakanlıkça belirlenecek diğer programları,

ifade eder.” denilmektedir.

Ar-Ge faaliyetinin kapsamında değerlendirilecek  gider çeşitleri aşağıdaki gibidir.

1- İlk Madde ve Malzeme Giderleri,

2- Personel Giderleri,

3- Genel Giderler,

4- Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler,

5- Vergi, Resim ve Harçlar,

6- Amortisman ve Tükenme Payları,

7- Finansman Giderleri

Söz konusu giderler nasıl muhasebeleştirilecektir?

Yukarıda bahsi geçen giderler gerçekleştirildikçe ilk olarak 750. Araştırma ve Geliştirme Giderleri hesabına atılır. Yıl sonunda söz konusu giderler 751. Araştırma Geliştirme Giderleri Yansıtma hesabı ile kapatılarak 263. Araştırma ve Geliştirme Giderleri hesabında izlenir. Ar-Ge çalışması tamamlanır ve satılır ise 263. Araştırma ve Geliştirme Giderleri hesabı 630 Araştırma Geliştirme Giderleri Hesabına aktarılarak kapatılır. Eğer satış gerçekleştirilmeyecek ise 263. Araştırma ve Geliştirme Giderleri hesabı 260 Haklar Hesabına aktarılarak kapatılır.

Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabının Enflasyon Düzeltmesi Nasıl Yapılacaktır?

Bir örnek ile açıklayacak olursak,

Firma 2019 yılında 100.000,00.-TL, 2020 yılında 150.000,00.-TL, 2021 yılında 300.000,00.-TL, 2022 yılında 285.000,00.-TL ve 2023 yılında 85.000,00.-TL Ar-Ge harcaması gerçekleştirilmiş ve proje devam etmektedir. Söz konusu harcamalara ilişkin enflasyon düzeltmesi aşağıda ki gibidir.

AKTİFE GİRİŞ TARİHİ	BEDELİ	GİRİŞ TARİHİ ENDEKS	ARALIK 2023 ENDEKS	KATSAYI	DÜZELTİLMİŞ DEĞERİ	DÜZELTME FARKI
20.07.2019	60.000,00	452,63000	2.915,02000	6,440182931	386.410,98	326.410,98
25.08.2019	15.000,00	449,96000	2.915,02000	6,47839808	97.175,97	82.175,97
1.10.2019	20.000,00	451,31000	2.915,02000	6,459019299	129.180,39	109.180,39
2.12.2019	5.000,00	454,08000	2.915,02000	6,419617689	32.098,09	27.098,09
5.10.2020	50.000,00	533,44000	2.915,02000	5,464569586	273.228,48	223.228,48
20.11.2020	50.000,00	555,18000	2.915,02000	5,250585396	262.529,27	212.529,27
2.12.2020	50.000,00	568,27000	2.915,02000	5,12963908	256.481,95	206.481,95
11.01.2021	150.000,00	583,38000	2.915,02000	4,996777401	749.516,61	599.516,61
4.05.2021	50.000,00	666,79000	2.915,02000	4,371721232	218.586,06	168.586,06
6.09.2021	100.000,00	741,58000	2.915,02000	3,930823377	393.082,34	293.082,34
3.02.2022	285.000,00	1.210,60000	2.915,02000	2,407913431	686.255,33	401.255,33
8.09.2023	50.000,00	2.749,98000	2.915,02000	1,060014982	53.000,75	3.000,75
10.12.2023	35.000,00	2.915,02000	2.915,02000	1	35.000,00	0,00
TOPLAM	920.000,00				3.572.546,21	2.652.546,21

Düzeltmeye ilişkin muhasebe kaydı aşağıda ki gibidir.

-------------------------------------------------------------------------------------
263 Araştırma ve Geliştirme Giderleri		2.652.546,21
	698 Enflasyon Düzeltme Hesabı		2.652.546,21
-------------------------------------------------------------------------------------

Firma 2019 yılında 100.000,00.-TL, 2020 yılında 150.000,00.-TL, 2021 yılında 300.000,00.-TL, 2022 yılında 285.000,00.-TL Ar-Ge harcaması gerçekleştirilmiş ve 01.12.2022 tarihinde proje sonuçlandırılarak 835.000,00.-TL 260 Haklar Hesabına alınmıştır. Söz konusu harcamalara ilişkin enflasyon düzeltmesi aşağıda ki gibidir.

AKTİFE GİRİŞ TARİHİ	BEDELİ	GİRİŞ TARİHİ ENDEKS	ARALIK 2022 ENDEKS	KATSAYI	DÜZELTİLMİŞ DEĞERİ	DÜZELTME FARKI
20.07.2019	60.000,00	452,63	2.021,19	4,465435	267.926,12	207.926,12
25.08.2019	15.000,00	449,96	2.021,19	4,491933	67.378,99	52.378,99
01.10.2019	20.000,00	451,31	2.021,19	4,478496	89.569,92	69.569,92
02.12.2019	5.000,00	454,08	2.021,19	4,451176	22.255,88	17.255,88
05.10.2020	50.000,00	533,44	2.021,19	3,788973	189.448,67	139.448,67
20.11.2020	50.000,00	555,18	2.021,19	3,640603	182.030,15	132.030,15
02.12.2020	50.000,00	568,27	2.021,19	3,556742	177.837,12	127.837,12
11.01.2021	150.000,00	583,38	2.021,19	3,46462	519.693,00	369.693,00
04.05.2021	50.000,00	666,79	2.021,19	3,031224	151.561,21	101.561,21
06.09.2021	100.000,00	741,58	2.021,19	2,725518	272.551,85	172.551,85
03.02.2022	285.000,00	1.210,60	2.021,19	1,669577	475.829,46	190.829,46
TOPLAM	835.000,00				2.416.082,37	1.581.082,37
01.12.2022	2.416.082,37	2.021,19	2.915,02	1,44223	3.484.545,46	1.068.463,09
TOPLAM						2.649.545,46

Düzeltmeye ilişkin muhasebe kaydı aşağıda ki gibidir.

-------------------------------------------------------------------------------------
260 Haklar		2.649.546,46
	698 Enflasyon Düzeltme Hesabı		2.649.545,46
-------------------------------------------------------------------------------------

**** Burada dikkat edilmesi gereken husus gerçekleştirilen Ar-Ge çalışmasının tamamlanıp tamamlanmamasıdır. Eğer Söz konusu çalışma tamamlanmadı ise 263. Araştırma ve Geliştirme Giderleri hesabında yer alan tutarlar aylık olarak 2023 yılı sonunda düzeltmeye tabi tutulacaktır.

**** Ancak çalışma tamamlandı ise 263. Araştırma ve Geliştirme Giderleri hesabında yer alan tutarlar aylık olarak 260. Haklar hesabına alınma tarihine kadar düzeltmeye tabi tutulacak düzeltilen tutar ise 260. Haklar hesabına alınma tarihi ile 31.12.2023 tarihi itibari ile düzeltilecektir

01.04.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.