Ramazan Kocaboy
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
ramazan@rbd.com.tr

Vakıflara Ait İktisadi Kıymetlerde Amortisman

Vakıfların iktisap etmiş oldukları kıymetlerin yıpranma veya eskimeye maruz kalması  nedeniyle amortisman ayrılıp ayrılmaması, ayrılacaksa VUK Genel Tebliğinde belirtilen ekonomik ömürlere göre bulunacak olan tutarın mı yoksa tamamının mı dönemin gider hesaplarında gösterilmesi konusunda artan sorular üzerine bu yazıyı hazırlama gereği hissetim.

Maliye Bakanlığınca, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 175 ve mükerrer 257 maddelerinden aldığı yetkiye dayanarak 26.12.1992 tarih ve 21447 mükerrer sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 1 sıra numaralı Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği (MSUGT) ile bilanço esasına göre defter tutan gerçek ve tüzel kişilere ait teşebbüs ve işletmelerin 01,01.1994 tarihinden itibaren tebliğ ekindeki Tekdüzen Muhasebe Hesap Planına uymalarını zorunlu hale getirmiştir.

Yapılan bu düzenleme ile muhasebe kayıtlarının daha sağlıklı ve güvenli bir biçimde muhasebeleştirilmesi, mali tablolar aracılığıyla ilgililere sunulan bilgilerin tutarlılık ve mukayese edilebilirlik niteliklerini koruyarak gerçek durumu yansıtması ve işletmelerde denetimin kolaylaştırılması amaçlanmıştır.

Yapılan düzenlemelerin, genel anlamda kâr amacıyla kurulan işletmeleri kapsaması sebebiyle- faaliyet konuları gereği farklılık arz eden ve kâr etme amacı bulunmayan vakıflarca tatbik edilebilirliği pratikte pek mümkün olmamıştır.

Oluşan bu durum sebebiyle, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre kurulan Vakıflar Hakkında Tüzüğün değişik 29. maddesinden aldığı yetkiye istinaden, Maliye Bakanlığı’nın uygun görüşünü de almak suretiyle Medeni Kanun hükümlerine göre kurulan tüm vakıflarca uyulması amacıyla yeni bir hesap planı hazırlamış ve 30.11.1994 ve B.02.1.VGM.0.12.00.02.174.01 sayılı genelgesiyle tüm vakıflara duyurarak 1.1.1995 tarihinden itibaren uyulmasını zorunlu hale getirmiştir.

Hazırlanan bu hesap planı, 26.12.1992 tarih ve 21447 mükerrer sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 1 sıra numaralı MSUGT ekindeki Tekdüzen Hesap Planına vakıfların faaliyetleri göz önünde bulundurularak yeni hesaplar ilave edilmesi suretiyle oluşturulmuş, genel olarak Maliye Bakanlığı'nca hazırlanan hesap planının bütünlük ve tutarlılığı korunmaya çalışılmıştır.

Vakıflar Genel Müdürlüğü ayrıca vakıfların muhasebe kayıtlarını, Maliye Bakanlığı tarafından 26.12.1992 tarih ve 21447 sayılı resmi gazetede yayımlanan 1 Sıra nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile 16.12.1993 tarih ve 21790 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2 Sıra nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği hükümlerine uygun olarak düzenlemesini de  zorunlu hale getirmiştir.

Vakıflar, gerek 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu ve gerekse de 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu' nda mükellef olarak sayılmamıştır.

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 1. Maddesinde; sermaye şirketleri, kooperatifler, iktisadi kamu kuruluşları, dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler ve iş ortaklıklarının kazançlarının kurumlar vergisine tabi olduğu; Kurum kazancının da gelir vergisi konusuna giren gelir unsurlarından oluştuğu hüküm altına alınmıştır. Söz konusu yasa hükmü uyarınca, vakıfların kurumlar vergisi açısından mükellefiyetleri söz konusu olmamaktadır. Ancak, vakıflara ait iktisadi işletmelerin kazançları kurumlar vergisinin konusuna girmektedir.

Vergi Muafiyeti bulunmayan vakıflar 30.11.1994 ve B.02.1.VGM.0.12.00.02.174.01 sayılı genelgede açıklanan Tekdüzen Hesap Planını ve  27.09.2008 tarih ve 27010 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Vakıflar Yönetmeliğini esas alarak mali verilerini hazırlamaktadırlar.

Kamu yararı statüsü kazanarak Vergi Muafiyeti tanınan vakıflar ise yukarıda sayılanlara ilave olarak 1 Seri No'lu Vakıflara Vergi Muafiyeti Tanınması Hakkında Genel Tebliğini de dikkate almaları gerekmektedir.

03.04.2007 tarih ve 26482 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 1 seri numaralı Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinde vakfın yıllık gelirlerinin en az 2/3 ünü elde edildiği yıl içerisinde amaçlarına uygun harcanmasının esas olduğu belirtilmiştir.

Vakıflar satın alma ya da bağış suretiyle iktisap etmiş oldukları Maddi Duran Varlıklar ile Maddi Olmayan Duran Varlıklar aşınma, yıpranma veya eskimeye maruz kalmaktadırlar. Vergi Usul Kanunun 313. maddesinde; İşletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerle 269 uncu madde gereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin, alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin birinci kısımdaki esaslara göre tespit edilen değerinin, bu Kanun hükümlerine göre yok edilmesi amortisman mevzuunu teşkil edeceği belirtilmektedir.

Vakıflar 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 1. Maddesine göre vergi mükellefi sayılmadıklarından Vergi Usul Kanunun 313 maddesine göre amortisman ayırma zorunluluğu olmadı gibi bir inanışın hakim olduğunu gözlemlenmektedir.

Ancak, Vakıflar Yönetmeliğinin 50. maddesinin beşinci fıkrası gereğince vakıfların, muhasebe kayıtlarını ve belgelerini 213 sayılı Vergi Usul Kanununda belirtilen hükümlere uygun olarak düzenlemeleri gerektiği belirtilmiştir.

Amortisman ayrılmak istenmesi durumunda da aşınma, yıpranma veya eskimeye maruz kalan Maddi Duran Varlıklar ile Maddi Olmayan Duran Varlıkların iktisap edilen bedellerinin tamamının mı yoksa 333 sayılı VUK Genel Tebliğinde belirtilen ekonomik ömürlere göre ayrılan amortisman  tutarlarının mı 1 seri numaralı Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinde gelirin en az 2/3 ü oranındaki amaçlarına uygun harcanması gereken tutarın içerisinde olup olmayacağı konusu belirsizliğini korumaktadır.

26/12/1992 tarihinde yayımlanan 1 Sıra No' lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde Mali tabloların hazırlanmasında esas alınan kavram ve ilkeler ile Türk Ticaret Kanunu ve ilgili diğer mevzuat hükümlerinin farklı uygulamalara yer verdiği durumlarda, işletmeler söz konusu mevzuat hükümleri uyarınca istenilen bilgileri sağlayacak şekilde gerekli düzenlemeleri yapacakları ancak bu düzenlemeler bu bölümde yer alan ilkeler çerçevesinde düzenlenecek mali tabloların tekliği ilkesini değiştirmeyeceği belirtilmiştir.

İlgili tebliğde bilanço ilkelerinin amacının sermaye koyan veya sonradan kendilerine ait kârı işletmede bırakan sahip ve hissedarlar ile alacaklıların işletmeye sağladıkları kaynaklar ve bunlarla elde edilen varlıkların muhasebe kayıt, hesap ve tablolarında anlamlı bir şekilde tespit edilmesi ve gösterilmesi yoluyla, belli bir tarihte işletmenin mali durumunun açıklıkla ve ilgililer için gerçeğe uygun olarak yansıtılması olduğu belirtilmiştir.

Bilanço İlkeleri içerisinde bilançoda duran varlıklar grubunda yer alan maddi duran varlıklar ile maddi olmayan duran varlıkların maliyetini dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla her dönem ayrılan amortismanların birikmiş tutarlarının ayrıca bilançoda gösterilmesi gerektiğine de vurgu yapılmıştır.

Vakıflara sermaye koyan sahip ve hissedarların gerçeğe uygun mali durumu görebilmeleri için 1 Sıra No' lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde Mali tabloların hazırlanmasında esas alınan kavram ve ilkelere göre de amortisman ayrılması gerekmektedir.

Vakıflara Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınmasının şartlarını, vergi muafiyeti tanındıktan sonra vakıflarca yerine getirilmesi gereken yükümlülükleri ve vergi muafiyetinin kaldırılmasına ilişkin esasları belirleyen 03.04.2007 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 1 seri No.lu Vakıflara Vergi Muafiyeti Tanınması Hakkında Genel Tebliğ çerçevesinde Yeminli Mali Müşavirlerce hazırlanarak Gelir İdaresi Başkanlığına teslim edilen Vakıf Muafiyeti Tasdik Raporları incelendiğinde iktisap edilen Maddi Duran Varlıklar ile Maddi Olmayan Duran Varlıkların bedellerinin tamamının ilgili dönemde gelirin en az 2/3 ü oranındaki amaçlarına uygun harcama içerisinde yer aldığı görülmektedir. Yapılan bu işlemle ilgili olarak Gelir İdaresi Başkanlığınca herhangi bir eleştiri de yapılmamaktadır.

Amortisman ayırma konusunda nasıl bir muhasebe kaydı yapılmalıdır ki 1 Sıra No' lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde Mali tabloların hazırlanmasında esas alınan kavram ve ilkelere, vakıflarca uyulması gereken Tekdüzen Hesap Planına ve 1 seri No.lu Vakıflara Vergi Muafiyeti Tanınması Hakkında Genel Tebliğine uygun olsun?

Örnek vererek aşağıda konuyu açıklamaya çalışacağım.

2018 yılında 1.000.000 TL ile Bina, 200.000 TL ile Taşıt ve 100.000 TL ile de Demirbaş aldığımızı düşünelim. Bina’nın 50 yıl, Taşıtlar ve Demirbaşların da 5 yıl ekonomik ömrü olduğunu varsayalım.

----------------------------------------------     …./…../2018     --------------------------------------------

252… Binalar Hesabı                                                            1.000.000,00

254… Taşıtlar Hesabı                                                              200.000,00

255… Demirbaşlar Hesabı                                                       100.000,00

                                                           102 Bankalar                                     1.300.000,00

Açıklama: ATİK alımı

----------------------------------------------     …./…../2018     --------------------------------------------

770 / 633 … Amaca Yönelik Amortisman  Giderleri           1.300.000,00  

                                                           549…. Özel Fonlar Bina                    1.000.000,00

                                                           549…. Özel Fonlar Taşıtlar                   200.000,00

549…. Özel Fonlar Demirbaşlar           100.000,00

           

Açıklama: İktisap edilen varlıklara ait amortismanların dönem gideri içerisinde gösterilmesi

----------------------------------------------     …./…../2018     --------------------------------------------

549…. Özel Fonlar Bina                                                           20.000,00

549…. Özel Fonlar Taşıtlar                                                       40.000,00              

549…. Özel Fonlar Demirbaşlar                                                20.000,00

                                                           257 Birikmiş Amortismanlar                 80.000,00

Açıklama: ATİK yıpranma paylarının özvarlık hesaplarından mahsup edilmesi

Not: Kıst Dönemler dikkate alınmamıştır

----------------------------------------------     …./…../2018     --------------------------------------------

Vakıflar, Amortismana Tabi İktisadi Kıymet alımlarında ve bu kıymetlerin yıpranmaları dolayısıyla amortisman ayırdıklarında yukarıdaki muhasebe kayıtlarını yaparlar ise vakfın mali tabloları Vakıflar Yönetmeliğine, 1 Sıra No' lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğine, Mali tabloların hazırlanmasında esas alınan kavram ve ilkelere, vakıflarca uyulması gereken Tekdüzen Hesap Planına ve 1 seri No.lu Vakıflara Vergi Muafiyeti Tanınması Hakkında Genel Tebliğe uygun olacaktır.

Yazımın vakıflarımıza ve meslektaşlarıma faydalı olmasını dilerim.

Saygılarımla.

29.03.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.