Osman Geyik
Araştırma Görevlisi
osmangeyik@gmail.com

Vergi Teşviklerinin Ar-Ge ve İnovasyon Faaliyetleri Üzerindeki (Olası) Etkisi

Vergiler, Ar-Ge ve inovasyon konularında devletin kullanmış olduğu önemli maliye politikası araçlarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Vergisel teşvikler, Ar-Ge ve inovasyon konusunda yetkinleşmeyi amaçlayan ülkelerin neredeyse tamamında kullanılan bir teşvik aracı olmayı başarmıştır. Vergi teşvikleri kapsamında bu tür indirimlerden faydalanan mükelleflerin sayısı yıllar itibariyle artış göstermiş, bu artış oranı bazı yıllarda %100’ün üzerinde gerçekleşmiştir.

Günümüzün en önemli kavramlarından biri olan inovasyon; zaman zaman yenilikçilik ya da yeniyi yaratma kavramlarıyla aynı anlama gelecek şekilde kullanılmaktadır.  Eğer ki İnovasyon kavramı yenilik ya da yenilikçilik ise onu yaratacak temel unsur ise Ar-Ge’dir.  İnovasyon Ar-Ge faaliyetleri neticesinde ortaya çıkıyorsa; Ar-Ge faaliyetleri neyi gerektirir > sermayeyi > sermaye maddi varlıkları gerektirir > maddi varlıklar vergiyi ortaya çıkarır. Öyleyse denklemi tersten okuduğumuzda vergi > maddi varlıklar >sermaye> Ar-Ge > inovasyon, çarkının önemli dişlilerinden birisi vergidir ve vergisel teşvikler sermaye üzerindeki baskıyı azaltarak; Ar-Ge faaliyetlerini, bunun sonucunda da inovasyon yaratacak katma değeri yüksek mal ve hizmetler üretmeyi teşvik eder.

Türk Vergi Sisteminde Ar-Ge ve teknoloji geliştirme bölgelerinde yapılacak faaliyetlere ilişkin vergisel teşvikler şu şekilde belirlenmiştir;

5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu Kapsamında Ar-Ge İndirimi

“Ar-Ge indirimi 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10. maddesinde ve 1 Seri No’lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği’nin “Diğer İndirimler” bölümünde ele alınmıştır. Ar-Ge İndiriminin Uygulanması Ar-Ge indiriminin uygulanmaya başlanacağı döneme ait geçici vergi beyannamesinin verileceği tarihe kadar, Ar-Ge faaliyetiyle ilgili olarak 1 Seri No’lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği’nde belirtilen formata uygun olarak hazırlanacak rapor, iki nüsha olarak Gelir İdaresi Başkanlığı’na teslim edilecektir. Ancak, bu süre içinde başvurusu yapılmayan projeler için, çalışmalara başlanıp harcama yapılması ve projenin herhangi bir aşamasında başvuruda bulunulması ve uygun bulunması durumunda, başvuru tarihinin içinde bulunduğu geçici vergilendirme döneminin başlangıcından itibaren yapılan Ar-Ge harcamaları Ar-Ge indiriminden yararlanabilecek, Ar-Ge projesi bittikten sonra yapılan başvurular değerlendirmeye alınmayacaktır. Bakanlık, raporun genel değerlendirmesini yaptıktan sonra, projenin bilimsel olarak incelenerek münhasıran yeni bilgi ve teknoloji arayışına yönelik olup olmadığının tespit edilmesi amacıyla, projeyi TÜBİTAK ve/veya üniversiteler ile araştırma yapılan konuda uzmanlaşmış kuruluşlara intikal ettirecektir. TÜBİTAK tarafından incelenerek hibe destek programları kapsamında desteklenmesi uygun bulunmuş Ar-Ge projesi bulunan mükelleflerin bu projeler hakkında ayrıca bir inceleme yapılması için Gelir İdaresi Başkanlığı’na müracaat etmelerine gerek bulunmamaktadır.

Teknoloji Geliştirme Bölgeleri’ne sağlanan destek ve teşvikler aşağıda belirtilmiş olup, söz konusu destek ve teşviklerden yararlanabilmek için, Şirketlerin 4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nda belirtilen Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde konumlanması (yeni bir şirket kurmak/ mevcut şirketlere bağlı bir şube açmak suretiyle) gerekmektedir.

Kurumlar Vergisi İstisnası

Teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyet gösteren mükelleflerin münhasıran bu bölgelerdeki yazılım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlar 31.12.2023 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden müstesnadır. Bölgede faaliyette bulunan mükelleflerin bölge dışında gerçekleştirdikleri faaliyetlerinden elde ettiği kazançlar, yazılım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde edilmiş olsa dahi istisnadan yararlanamaz.

Gelir Vergisi İstisnası

6170 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile yönetici şirketlerin bu Kanun uygulaması kapsamında elde ettikleri kazançlar ile Bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, münhasıran bu Bölgedeki yazılım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları 31/12/2023 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden müstesna tutulmuştur. Ayrıca, bölgede çalışan Ar-Ge ve destek personelinin bu görevleri ile ilgili ücretlerinin her türlü vergiden 31.12.2023 tarihine kadar müstesna tutulacağı hükme bağlanmıştır. Bölgede çalışan ve söz konusu Kanun ile tanımı yapılmış olan destek personelinin ücretleri gelir vergisi muafiyeti kapsamına alınmış olup, aynı Kanun’da muafiyet kapsamındaki destek personeli sayısının Ar-Ge personeli sayısının yüzde onunu aşmaması gerektiği belirtilmiştir.

6170 sayılı Kanun ile Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde yer alan girişimcilerin yürüttükleri Ar-Ge projeleri kapsamında çalışan Ar-Ge personelinin, bölgede yürüttüğü görevle ilgili olarak yönetici şirketin onayı ile bölge dışında geçirmesi gereken süreye ait ücretlerinin bir kısmının gelir vergisi kapsamı dışında tutulacağı belirtilmiştir. Ancak, 6170 sayılı Kanun’da söz konusu ücretlerin nasıl hesaplanacağına dair açık bir hüküm bulunmamakla birlikte, kapsam dışında tutulacak ücret miktarının, Maliye Bakanlığı’nın uygun görüşü alınarak hazırlanacak yönetmelikle belirleneceği açıklanmıştır.

Sigorta Primi Desteği

4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nda sigorta primleri ile ilgili destek bulunmamakla birlikte, 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’da Teknokent bünyesinde faaliyet gösteren şirketlerin Ar-Ge ve yazılım personelinin ücretlerine ilişkin sigorta primi işveren hissesi desteğine yönelik düzenlemeler yer almaktadır. Bu kapsamda, 4691 sayılı Kanun çerçevesinde ücreti gelir vergisinden istisna olan personelin bu çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretleri üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin yarısı Hazine tarafından karşılanmaktadır.

KDV İstisnası

Katma Değer Vergisi Kanunu'nun geçici 20. Madde kapsamında 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununa göre teknoloji geliştirme bölgesinde faaliyette bulunan girişimcilerin kazançlarının gelir veya kurumlar vergisinden istisna bulunduğu süre içinde münhasıran bu bölgelerde ürettikleri ve sistem yönetimi, veri yönetimi, iş uygulamaları, sektörel, internet, mobil ve askeri komuta kontrol uygulama yazılımı şeklindeki teslim ve hizmetleri katma değer vergisinden müstesnadır.”

Kanunda yer alan indirim ve teşviklerin tablo özeti şu şekildedir;

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu (Md 10/1-a)	5746 sayılı Ar-Ge Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun	4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu
Ar-Ge indirimi	Ar-Ge indirimi	Kurumlar vergisi istisnası
*	Gelir vergisi stopajı teşviki	Gelir vergisi istisnası
*	Sigorta primi işveren hissesi desteği	Damga vergisi istisnası
*	Damga vergisi istisnası	KDV istisnası

 

 Sonuç olarak; teşviklerin içerikleri incelendiğinde vergi sistemi içerisinde girişimcileri cesaretlendirecek desteklerin/teşviklerin olduğunu ifade etmek yanlış olmayacaktır. Teşviklerle özellikle bazı sektörlerin daha cazibeli hale getirilmesi, müteşebbislerin motivasyonlarını artırabilir. Ayrıca belirli alanlarda ihtisaslaşarak katma değeri yüksek mal ve hizmetlerin üretilmesi sağlanabilir. Ancak; teşvik sisteminin etkin kullanıl(a)maması sorununu göz önünde bulundurmak gerekmektedir. Çünkü birçok müteşebbis vergi teşviklerini yalnızca “vergisel avantajlardan” faydalanmak için kullanmaktadırlar, ülke ekonomisine sağlayacakları katkıyı ya da iktisadi teşebbüslerinde yaratacağı uzun vadeli faydaları göz ardı edebilmektedirler.  Başlıca bu nedenlerden dolayı; yapay zeka ve 4. Sanayi devrimi gibi konuların sıkça konuşulduğu bu dönemde; teşvik sistemimizin bu konuları merkeze alacak şekilde dizayn edilmesi verilen teşviklerin etkin kullanıl(a)maması sorununu ortadan kaldırarak vergi teşvik sisteminin amacına hizmet edecek bir şekilde işlemesini sağlayabilir.

Yazar Notu: Etkin bir vergi teşvik sistemi neticesinde, girdisi Ar-Ge olan bir faaliyetin çıktısı inovasyondur.

Kaynaklar:

www.mevzuat.gov.tr

https://eteydeb.tubitak.gov.tr

www.resmigazete.gov.tr

27.11.2017

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.