Ömer Köşer
Vergi Müfettişi
omerkoser@hotmail.com

Asgari Vergi Oranına İlişkin Değerlendirme

2023 takvim yılında ülkemizde toplam gelirler içerisinde dolaylı vergilerin oranı %65 olarak tespit edilmiştir. Bu durum vergilendirmede adalet duygusunu zedelemektedir. Vatandaşlarda vergi ahlakı ve bilinci olumsuz etkilenmektedir. Doğrudan vergilerin artırılması kayıt dışılığın önlenmesi ile mümkündür. Zira Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın son dönemde üzerinde yoğun mesai harcadığı konu da kayıt dışılıkla mücadeledir. Kayıt dışılıkla mücadelede kira geliri elde edenlerin tespiti, banka hesap hareketlerinin inceleme altına alınması, ihbar yoluyla bildirimlerin artırılması, KDV oranında değişiklik gibi çalışmalar yapıldı. Bu çalışmalara ek olarak asgari vergi oranının getirilmesi gerekmektedir. Örneğin sağlık sektöründe beyanını doğru beyan vermeyen mükelleflerin, aynı sektörde karlılıkla devam eden mükelleflerden elde edilen verilerle emsal karlılık oranlarının ortalaması alınarak asgari orandan vergilendirilmesi sağlanmalıdır.  

İşletmelerin amaçları kâr elde etmektir. Elde edilen kâr, kanuni yükümlülükler yerine getirildikten ortaklara dağıtılmaktadır. Kayıt dışılık oranının yüksek olması ve kullanılan sahte belgelerin işletme kayıtlarına alınarak maliyetlerin şişirilmesi dönem sonunda ortaklara dağıtılan bu tutarların tespitini zorlaştırmaktadır. İşletme ortaklarının veya gerçek kişilerin kendi şahsi harcamalarıyla, işletme beyannamelerinin birbiriyle uyumlu olmadığı görülmektedir. Örneğin A işletmesi, 2023 hesap döneminde çalıştırdığı işçisinden bile düşük etmektedir. A işletmesi kurumlar vergisi beyanı, ortağı B’nin gerçekleştirdiği şahsi harcamalar ile karşılaştırıldığında, eğer şahsi harcamalar yüksekse, ortada izahı gerektirecek bir durumun olduğunu kabul etmek gerekir. Bu duruma karşı önlem alınmaması, mükelleflerin vergiye uyumunu olumsuz etkileyerek, sahte belge kullanımını ve kayıt dışılığı artırmaktadır. Bu noktada en rahat çözüm yöntemi tespit edilen karlılık oranı üzerinden asgari vergilendirmenin uygulanmasıdır.

Asgari vergi oranı temelinin sektördeki büyüklük ölçeğine göre 1 Seri No.lu Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı Hakkında Genel Tebliğindeki yöntemlerden işleme dayalı net kar marjına dayanması vergilemede işlem kolaylığı sağlayacaktır. Diğer taraftan vergide adaleti tesis edecektir. Böylelikle işletmelerin vergi dairesine beyan ettikleri nace kodundaki faaliyet gösteren kişi ve işletmelerin tespit edilmesi önemli hale gelecektir. Bu işletmelerden sektörde lider konumunda olanlardan başlayarak ilişkisiz kişilere yaptıkları satışlardan elde edilen brüt karlılık oranı, net satışların karlılık oranları ve diğer karlılık oranlarının analiz edilmesi neticesinde sektörde elde edilen farklı karlılık oranlarına ulaşılabilme imkanı mevcuttur. Elde edilen bu oranların işletmelere uygulanabilmesi mümkündür.

Örneğin 2023 takvim yılında ikamet amaçlı olan veya ikamet amaçlı olmayan binaların yeniden düzenlenmesi faaliyetiyle iştigal eden işletmelerden yurtiçinde ilişkisiz kişilere yapılan satışları için maliyet, hasılat, net satış tutarı, brüt satış karı ve faaliyet karı bilgileri nicel ve nitel değerlendirmeye tabi tutularak elde edilen 30 işletmenin brüt karlılık oranlarının emsal olacağını varsayalım. Emsal olarak seçilen 30 işletmenin 2023 hesap döneminde elde edilen ortalama brüt kar marjlarının (Brüt Satış Karı/Net Satışlar) ortalama %15 olarak tespit edilmesi halinde, diğer işletmelerinde karlılık oranlarının asgari aynı şekilde olduğu sonucuna ulaşılması gerektiği sonucuna varılmalıdır. İşletmeler gelir ve kurumlar vergisi yönünden beyanname verdiklerinde söz konusu asgari vergi oranından aşağıda vergi vermemeleri sağlanmalıdır. Eğer mükellefin beyan edilen doğrudan gelir veya kurumlar vergisi asgari vergi oranından elde edilen verginin üzerindeyse ilgili vergi tutarının mahsup edilmesi imkanı getirilmelidir. Diğer taraftan asgari vergi oranının altında kalan işletmelerin sektörel açıdan incelemeye sevk edilmesi gerekmektedir. Kısacası toplam gelirler içerisinde doğrudan vergiler artırılması için asgari vergi oranıyla mümkün görünmektedir. Bu nedenle toplam gelirler içerisinde doğrudan vergilerin artırılması amacıyla gelir ve kurumlar vergisi yönünden sektörel vergi incelemelerine ağırlık verilmelidir. Sahte belge kullanma yönünden gerçekleştirilen vergi incelemelerinde doğrudan vergiler üzerine yapılan tespit ve değerlendirmeler, somut verilerin yetersizliği nedeniyle eksik kalmaktadır. Örneğin randıman yapılması gereken noktada ortada hiç tutulmayan veya sadece tutar cinsinden dönem sonu bilanço verilerinin olduğu bir envanter defteri ile karşılaşılmaktadır. Oysa sektörel karlılığa yönelik kabul edilebilir bir bilanço verisinin mevcut olması ve vergi yasalarıyla bu karlılık oranının desteklenmesi, bu incelemelerde de doğrudan vergilere yönelik eleştiri getirilmesini kolaylaştıracaktır.

05.07.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.