Neşe Çetin
Yeminli Mali Müşavir
SG Yeminli Mali Müşavirlik ve Bağımsız Denetim A.Ş.
nese.cetin@sg-ymm.com.tr

Defter ve Belgelerin İncelemeye İbraz Edilmemesi

213 sayılı Vergi Usul Kanununun 139’uncu maddesinde açıklandığı üzere; vergi incelemeleri, esas itibariyle incelemeye tabi olanın iş yerinde yapılır. İş yerinin müsait olmaması, ölüm, işin terk edilmesi gibi zaruri sebeplerle incelemenin yerinde yapılması imkansız olur veya mükellef ve vergi sorumluları isterlerse inceleme dairede yapılabilir.

Bu takdirde incelemeye tabi olanın lüzumlu defter ve vesikalarını daireye getirmesi kendisinden yazılı olarak istenilir.

İncelemenin dairede yapılması halinde istenilen defter veya vesikaları belli edilen zamanda mazeretsiz olarak getirmeyenler, bunları ibraz etmemiş sayılırlar. Haklı bir mazeret gösterenlere, defter ve vesikalarını daireye getirmesi için münasip bir mühlet verilir.

Bu sürede defter ve belgelerin ibraz edilmemesi   halinde anılan Kanunun mükerrer 355. Maddesi uyarınca özel usulsüzlük cezası kesilir.

Yani madde hükmüne göre, vergi incelemesinin incelemeye tabi olanın işyerinde yapılmasının esas olduğu belirtildikten sonra buna ilişkin istisnalar da sayılmıştır. Buna göre, işyerinin müsait olmaması, ölüm, işin terk edilmiş olması gibi nedenlerle veya ilgilinin isteği üzerine inceleme, inceleme elemanının iş adresinde yapılabilir. İşyerinin incelemeye müsait olmaması, ölüm ve işin terki durumlarının tespiti veya mükellefin incelemeyi inceleme elemanın işyerinde yapılmasını istemesi durumlarında, bu hususların tutanağa bağlanması ve mükellefe defter ve belgelerini dairede ibraz etmesi için on beş günlük idari sürenin tanınması gerekir. Tanınan süre içinde defter ve belgelerin ibraz edilmemesi ve diğer şartların da oluşması halinde, defter belgeler gizlenmiş sayılacaktır.

Bu durum da Mükerrer 355’inci  madde çerçevesinde özel usulsüzlük cezası kesilecektir.

Ayrıca, özel usulsüzlük cezası kesilmesine rağmen mecburiyetleri yerine getirmeyenlere yeniden süre verilerek bu mecburiyetleri yerine getirmeleri tebliğ olunur. Verilen sürede bu mecburiyetlerin yerine getirilmemesi halinde yukarıda yazılı özel usulsüzlük cezaları bir kat artırılarak uygulanacağı madde de açıkça belirlenmiş olmakla birlikte;  280 seri nolu VUK genel tebliğin “1.2. Bilgi Verme ve İbraz Ödevini Yerine Getirmeyenler İle Maliye Bakanlığınca Getirilen Zorunluluklara Uymayanlara Kesilecek Özel Usulsüzlük Cezası” başlıklı bölümde bir farklılık getirmekte olup, yapılan açıklamalar aşağıdaki gibidir.

“Bilgi vermekten çekinenler ile 257 nci madde hükmüne uymayanlara kesilecek özel usulsüzlük cezasının düzenlenmiş olduğu mükerrer 355 inci madde kapsamı genişletilmek suretiyle yeniden düzenlenmiştir. 

29/7/1998 tarihinde yürürlüğe giren bu düzenlemeye göre; istenilen bilgileri vermeyenlere, muhafaza etmek zorunda oldukları defter ve belgelerle diğer kayıtlarını, yetkili makam ve memurların talebi üzerine ibraz etmeyenlere, yeminli mali müşavirlerce talep edilen defter, belge ve diğer kayıtlarını ibraz etmeyenlere, mükerrer 257 nci maddenin Bakanlığımıza verdiği yetkiye dayanılarak getirilen zorunluluklara uymayanlara ve kamu idare ve müesseselerinden istenilen bilgilerin verilmemesi halinde bunların yöneticilerine özel usulsüzlük cezası kesilecektir.

Bu madde uyarınca özel usulsüzlük cezası kesilebilmesi, kendisinden bilgi istenilene gönderilecek yazıda, süresinde bilgi verilmemesi veya eksik veya yanıltıcı bilgi verilmesi veya defter ve belgelerin süresinde ibraz edilmemesi halinde uygulanacak müeyyidenin açıklanmış olması halinde mümkün olacaktır.

Ceza kesilmesine rağmen bilgi ve ibraz ödevini yerine getirmeyenlere yeniden süre verilerek bu mecburiyetlerin yerine getirilmesi tebliğ edilecek, verilen süre içinde bu mecburiyetlerin yerine getirilmemesi halinde ise, daha önce kesilen özel usulsüzlük cezası bir kat artırılmak suretiyle uygulanacaktır. 

Ancak, vergi incelemesine yetkili olanlarca inceleme yapılmak üzere istenilen defter ve belgelerin verilen süre içinde ibraz edilmemesi hali 30 uncu maddenin 3 numaralı bendi uyarınca re'sen takdiri gerektirdiğinden, ilgili dönem vergi matrahı belirlenerek rapora bağlanacaktır. Dolayısıyla vergi incelemelerinde defter ve belgelerin ibrazı için ikinci defa süre verilmesi ve vergi matrahının belirlenmesine ilişkin raporun düzenlenmesi için bu sürenin beklenilmesi gerekmeyecektir.”

açıklaması yapılmıştır.

Bu açıklamalar çerçevesinde uygulamada, defter kayıt ve belgelerin ibrazı ile ilgili istem yazısı mükellefe gönderilip 15 gün süre verilmektedir. Bu sürenin bitiminde ibraz işlemi gerçekleşmediğinde, VUK ‘nun 30/3 maddesi uyarınca ilgili dönem vergi matrahı belirlenerek vergi inceleme raporu ve 359/a-2  maddesine göre de suç duyurusunda bulunulmaktadır.

Bunun sonucunda mükellef tarafından unutulma, kasıt olmadan ibraz edilmeme gibi nedenlerle Denetim elemanına tebliğ edilemeyen defter ve belgeler mahkemeye tebliğ edilmekte ve bilirkişilere gönderilerek dava sonuçlanmaktadır.

Bu gibi durumların önüne geçmek için Mükerrer  355’inci madde hükmü tam olarak  uygulanması yani defter ve belge ibraz yazısının iki defa tebliğ edilmesi  durumunda halen ibraz edilmiyorsa denetim elemanı re’sen takdir nedeni ile dönem vergi matrahını belirleyerek vergi inceleme raporu düzenlemelidir.

Kaldı ki mükellefe iki kere yazı gönderilmesi durumunda halen defter ve belgelerin ibraz edilmemesi fiili, kastın varlığını net bir şekilde ortaya koyacağından suç duyurusu şartları da gerçekleşecektir.

Diğer taraftan, VUK’ nun mükerrer 355.maddesindeki kanun hükmü, Vergi Usul Kanunu 280 Sıra Numaralı Genel Tebliği ile değiştirilmiştir. Tebliğler, Türk hukuk sisteminde normlar hiyerarşisinde “Diğer Düzenleyici İşlemler” arasında yer almakta olup; bunlar genellikle yönetmelik statüsüne tabi tutulurlar ve yönetmeliklerin hukuki rejimleri uygulanır. Yani Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerinin, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulamasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmama koşulu yola çıkardıkları yazılı kurallardır.

Sonuç olarak; VUK’ nun 139. maddesi hükmü̈ ile incelemenin yapılacağı yer ve  mükerrer 355. maddesinde defter ve belge ibrazına ilişkin ayrıntılı şekilde düzenleme yapılmıştır. Bu hükümler aynı zamanda suç̧ duyurusunda bulunabilmek için uygulanması gereken idari işlemlerdir. İnceleme elemanı idari mekanizmayı tamamlamadan mükellefin yargılanmasını talep edemez. Amaç̧ defterlerin ibrazını sağlamak olduğuna göre ikinci kez artırımlı özel usulsüzlük cezasının kesilmesi üzerine mükellefin defter ve belgelerini yine de ibraz etmemesi halinde, bu fiil "gizleme" olarak değerlendirilmelidir.

31.08.2017

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.