Murat Yerlikhan
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Danışman
Kayseri Ticaret Odası
myerlik@gmail.com

Oda ve Borsalarda Giderler, Harcamalar ve Maliyetler

Odalar ve borsalar maliyet muhasebesinden yaralanmamaktadırlar. Giderler, harcamalar ve maliyetler takip edilirken en çok dikkat edilecek konu, kabul edilmeyen giderlerin kullanılmaması konusudur. Kabul edilmeyen giderlerin belirlenebilmesi için; oda ve borsaların amaç ve faaliyetlerinin, çalışma sınırlarının, ehliyetlerinin ve bütçe ödeneklerinin bilinmesi gerekmektedir. Yazıda ayrıca, gider havuzu örneği verilmiştir.

Oda ve borsaların gider, harcama ve maliyetlerini anlamak için ilk önce onların amaçlarının, çalışma alanlarının, ehliyetlerinin, faaliyetlerinin ve gider bütçesi hesaplarının incelenmesi gerekmektedir.

I.ODA VE BORSALAR

II.ODALAR

2.1.Tanımı

Odalar; üyelerinin ortak ihtiyaçlarını karşılamak, meslekî faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin kamusal çıkarlara uygun olarak gelişmesini sağlamak, üyelerinin birbirleri ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hâkim kılmak üzere meslekî disiplin, ahlâk ve dayanışmayı korumak amacıyla kurulan, tüzel kişiliğe sahip kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşlarıdır.

2.2.Çalışma Alanı

Odaların kuruluş ve çalışma alanları, il sınırlarıdır. İlçe odaları bulunduğunda, çalışma alanına bu ilçeler dahil olmamaktadır.

2.3.Ehliyet

Odalar; sosyal faaliyetleri desteklemeye, özendirmeye, bağış ve yardımlarda bulunmaya, okul ve derslik yapmaya, burs vermeye, şirket ve vakıf kurmaya veya kurulu şirketlere ortak olmaya ve benzeri hukukî işlemler yapmaya yetkilidirler.

2.4.Odaların Görevleri

Odaların önemli görevleri aşağıda sıralanmıştır:

         a) Meslek ahlâkını, disiplini ve dayanışmayı korumak ve geliştirmek, ticaret ve sanayinin kamu yararına uygun olarak gelişmesine çalışmak.

         b) Ticaret ve sanayiyi ilgilendiren bilgi ve haberleri derleyerek ilgililere ulaştırmak, resmî makamlarca istenecek bilgileri vermek ve özellikle üyelerinin mesleklerini yaparlarken ihtiyaç duyabilecekleri her çeşit bilgiyi, başvuruları durumunda kendilerine vermek veya bunların elde edilmesini kolaylaştırmak, elektronik ticaret ve internet ağları konusunda üyelerine yol gösterecek girişimlerde bulunmak, bu konularda gerekli alt yapıyı kurmak ve işletmek.

         c) Ticaret ve sanayiye ait her türlü incelemeleri yapmak, bölgeleri içindeki iktisadî, ticarî ve sınaî faaliyetlere ait endeks ve istatistikleri tutmak, başlıca maddelerin piyasa fiyatlarını takip ve kaydetmek ve bunları uygun vasıtalarla yaymak.

         d) Üyelerine gerekli olan belgeleri düzenlemek ve onaylamak.

         e) Meslek faaliyetlerine ait konularda resmî makamlara teklif, dilek ve başvurularda bulunmak; üyelerinin tamamının veya  bir kesiminin meslekî menfaati olduğu takdirde meclis kararı ile bu üyeleri adına veya kendi adına dava açmak.

         f) Çalışma alanları içindeki ticarî ve sınaî örf, adet ve teamülleri tespit  etmek, ilgili Bakanlığın onayına sunmak ve  ilân etmek.

         g) Üyeleri tarafından uyulması zorunlu meslekî karar almak.

         h) Yurt içi ve yurt dışı fuar ve sergilere katılmak.

         ı) Mal ve hizmetlerin azamî fiyat tarifelerini, kendi üyeleri için, tespit etmek ve onaylamak.

         j) Deniz ticaretinin kamu yararına, millî ulaştırma ve deniz ticareti politikasına uygun şekilde gelişmesine çalışmak.

         k) Millî ve milletlerarası deniz ticaretine ait incelemeler yapmak ve bu konudaki bilgileri sağlamak, Türkiye limanları arası ve yurt dışı navlun, acente komisyonu ve ücretleri ile liman masrafları gibi bilgileri toplamak ve bunları  mümkün olan vasıtalarla en seri şekilde yaymak, dünya deniz ticaretindeki en son gelişmeleri izlemek, istatistikler tutmak ve bunları ilgililere duyurmak.

         l) Deniz ticaretine ait ticarî örf, teamül ve uygulamaları tespit ve ilân etmek, navlun anlaşmaları, konişmento ve benzeri evraka ait tip formları hazırlamak.

         m) Yabancı gemi sahip ve donatanları ile denizcilikle ilgili müesseselere Türkiye limanlarının imkânları, çalışma şekilleri, tarifeleri ve liman masrafları hakkında bilgi vermek ve onlardan benzeri bilgileri sağlamak.

         n) Deniz ticareti ile ilgili milletlerarası kuruluşlara üye olmak ve delege bulundurmak.

         o) Deniz acenteliği hizmet ücret tarifelerini hazırlamak ve ilgili Bakanlığın onayına sunmak.

         p) Sair mevzuatın verdiği görevlerle, Birlik ve ilgili Bakanlıkça verilecek görevleri yapmak.

         r) Birliğin belirlediği standartlara göre üye kayıtlarını tutmak ve üyelik aidatlarına ilişkin belgeleri saklamak ve bunları Birliğe talep halinde bildirmek.

         s) Mevzuatla bakanlıklara veya diğer kamu kurum ve kuruluşlarına verilen işlerin, kuruluş amaçları ve görev alanı çerçevesinde odalara verilmesi halinde bu işleri yürütmek.

         t) Üyelerinin ihtiyacı olan belgeleri vermek ve bunlara ilişkin gerekli hizmetleri yapmak.

         u) Yurt içi fuarlar konusunda yapılacak müracaatları değerlendirip Birliğe teklifte bulunmak.

         v) Üyeleri hakkındaki tüketici şikâyetlerini incelemek ve kuruluş amaçları doğrultusunda diğer faaliyetlerde bulunmak.

         y) Ticaret ve sanayi odalarınca, odaları ayrı olan illerde ise sanayi odalarınca sanayiciler için kapasite raporları düzenlemek.

         Odalar, bunlardan başka mevzuat hükümleri çerçevesinde;

         a) Ticaret mallarının niteliklerinin belirlenmesine yönelik lâboratuvarlar kurmak veya bunlara iştirak etmek, uluslararası kalibrasyon, test ölçme lâboratuvarı kurmak veya iştirak etmek, belgelendirme hizmetleri sunmak,

         b) Milli Eğitim Bakanlığının izin ve denetiminde ticaret, denizcilik ve sanayi ile ilgili kursları açmak, açılan kurslara yardımda bulunmak, yurt içinde ve dışında ihtiyaç duyulan alanlar için öğrenci okutmak ve stajyer bulundurmak; meslekî ve teknik eğitim ve öğretimi geliştirme ve yönlendirme çalışmaları yapmak, kendi üyelerinin işyerleriyle sınırlı olmak üzere, kapsama alınmamış meslek dallarında bu uygulamaya ilişkin belgeleri düzenlemek,

         c) İlgililerin talebi halinde, ticarî ve sınaî ihtilaflarda hakem olmak, tahkim kurulları oluşturmak,

         d) Açılmış veya açılacak olan sergiler, panayırlar, umumi mağazalar, depolar, müzeler ve kütüphanelere katılmak,

         e) Yetkili bakanlıkça uygun görülen alanlarda sanayi siteleri, endüstri bölgeleri, organize sanayi bölgeleri, teknoloji geliştirme bölgeleri, teknoparklar, teknoloji merkezleri kurmak ve yönetmek; serbest bölge kurucu ve işleticisi veya işleticisi olmak, antrepo işletmek ve fuar alanları, kongre merkezleri ile ticaret merkezleri kurmak, işletmek veya kurulmuş olanlara iştirak etmek görevlerini de yaparlar.

2.5.Oda Meclislerinin Görevleri

Oda meclisinin dikkati çeken görevleri şunlardır:

         a) Taşınmaz mal almaya, satmaya, inşa, ifraz, tevhit ve rehin etmeye, ödünç para almaya, kamulaştırma yapmaya, okul ve derslik yapmaya, şirket ve vakıf kurmaya veya kurulu şirketlere ortak olmaya karar vermek.

         b) Yurt içi ve yurt dışı sınaî, ticarî ve ekonomik kuruluşlara üye olmak ve kongrelerine delege göndermek.

         c) Oda çalışmalarına veya Türk ekonomik hayatına önemli hizmetler vermiş kimselere meclisin üye tam sayısının üçte ikisinin kararıyla şeref üyeliği vermek. 

         d) İlgili mevzuatla verilen diğer görevleri yerine getirmek.

2.6.Oda Yönetim Kurulunun Görevleri

Oda yönetim kurulunun giderleri etkileyecek görevleri şunlardır: 

         a) Mevzuat ve meclis kararları çerçevesinde oda işlerini yürütmek.

         b) Bütçeyi, kesin hesabı ve aktarma tekliflerini ve bunlara ilişkin raporları oda meclisine sunmak.

         c) Aylık hesap raporunu oda meclisinin incelemesi ve onayına sunmak.

         d) Oda personelinin işe alınmalarına ve görevlerine son verilmesine, yükselme ve nakillerine karar vermek.

         e) Üyelerin kullandığı belgeleri tasdik etmek.

         f) Odanın bir yıl içindeki faaliyeti ve bölgesinin iktisadî ve sınaî durumu hakkında yıllık rapor hazırlayıp meclise sunmak.                              

         g) Ticaret ve sanayiye ait her türlü incelemeyi yapmak, çalışma alanı içindeki ticarî ve sınaî faaliyetlere ait endeks ve istatistikleri tutmak ve meclisçe belirlenen maddelerin piyasa fiyatlarını takip ve kaydetmek ve bunları uygun vasıtalarla ilân etmek.

         h) Yüksek düzeyde vergi ödeyen, ihracat yapan, teknoloji geliştiren üyelerini ödüllendirmek.

         ı) Bütçede karşılığı bulunması kaydıyla sosyal faaliyetleri desteklemek ve özendirmek, bağış ve yardımlarda bulunmak, burs vermek, meclis onayı ile okul ve derslik yapmak.

         j) Mevzuatla odalara verilen ve özel olarak başka bir organa bırakılmayan diğer görevleri yerine getirmek.

III.TİCARET BORSALARI

3.1.Tanımı

Ticaret borsaları, borsaya dahil maddelerin alım satımı ve borsada oluşan fiyatlarının tespit, tescil ve ilânı işleriyle meşgul olmak üzere kurulan kamu tüzel kişiliğine sahip kurumlardır.

3.2.Çalışma Alanları

Borsanın çalışma alanı, bulunduğu il sınırlarıdır. İlçelerde borsa bulunduğunda, bu ilçe çalışma alanı dışında kalacaktır.

3.3.Ehliyet

Borsalar; sosyal faaliyetleri desteklemeye, özendirmeye, bağış ve yardımlarda bulunmaya, okul ve derslik yapmaya, burs vermeye, şirket ve vakıf kurmaya veya kurulu şirketlere ortak olmaya ve benzeri hukukî işlemler yapmaya yetkilidirler.

3.4.Ticaret Borsaların Görevleri

Borsanın önemli görevleri şunlardır:

         a) Borsaya dahil maddelerin, borsada alım satımını tanzim ve tescil etmek.

         b) Borsaya dahil maddelerin borsada oluşan her günkü fiyatlarını usulü dairesinde tespit ve ilân etmek.

         c) Alıcı ve satıcının, teslim ve teslim alma ile ödeme bakımından yükümlülüklerini, muamelelerin tasfiye şartlarını, fiyatlar üzerinde etkili şartları ve ihtilaf doğduğunda ihtiyari tahkim usullerini gösteren ve Birliğin onayıyla yürürlüğe girecek genel düzenlemeler yapmak.

         d) Yurt içi ve yurt dışı borsa ve piyasaları takip  ederek  fiyat  haberleşmesi  yapmak,  elektronik ticaret ve internet ağları konusunda üyelerine yol göstermek.

         e) Üyeleriyle ilgili belgeleri düzenlemek ve onaylamak.

         f) Borsaya dahil maddelerin tiplerini ve vasıflarını tespit etmek üzere lâboratuvar ve teknik bürolar kurmak veya kurulmuşlara iştirak etmek.

         g) Bölgeleri içindeki borsaya ilişkin örf, adet ve teamülleri tespit etmek, ilgili Bakanlığın onayına sunmak ve ilân etmek.

         h) Borsa faaliyetlerine ait konularda ilgili resmî makamlara teklif, dilek ve başvurularda bulunmak; üyelerinin tamamı veya bir kesiminin menfaati olduğu takdirde bu üyeleri adına veya kendi adına dava açmak.

         ı) Rekabeti bozucu etkileri olabilecek anlaşma, karar ve uyumlu eylem niteliğindeki uygulamaları izlemek ve tespiti halinde ilgili makamlara bildirmek.

         j) Mevzuatla bakanlıklara veya diğer kamu kurum ve kuruluşlarına verilen işlerin borsalara tevdii halinde bu işleri yürütmek.

         k) Üyelerinin ihtiyacı olan belgeleri vermek ve bunlara ilişkin gerekli hizmetleri yapmak.

         l) Yurt içi fuarlar konusunda yapılacak müracaatları değerlendirip Birliğe teklifte bulunmak.

         m) Sair mevzuatın verdiği görevlerle, ilgili kanunlar çerçevesinde Birlik ve ilgili Bakanlıkça verilecek görevleri yapmak.

3.5.Borsa Meclisinin Görevleri

Borsa meclisinin dikkati çeken görevleri şunlardır: 

         a) Aylık mizanı ve aktarma taleplerini incelemek ve onaylamak.

         b) Yıllık bütçe ve kesin hesapları onaylamak ve yönetim kurulunu ibra etmek, sorumluluğu görülenler hakkında takibat işlemlerini başlatmak.

         c) Taşınmaz alımına, satımına, inşa, ifraz, tevhit ve rehnine ve ödünç para alınmasına, kamulaştırma yapılmasına ve şirketlere ortak olmaya karar vermek.

         d) Yurt içi ve dışı sınaî, ticarî ve ekonomik kuruluşlara üye olmak ve kongrelerine delege göndermek.

         e) Borsaya veya Türk ekonomi hayatına önemli hizmetler vermiş kimselere meclisin üye tam sayısının üçte ikisinin kararıyla şeref üyeliği vermek.

         f) İlgili mevzuatla verilen diğer görevleri yerine getirmek.

3.6.Borsa Yönetim Kurulunun Görevleri

Borsa yönetim kurulunun giderlerle ilgili önemli görevleri şunlardır: 

         a) Mevzuat ve meclis kararları çerçevesinde borsa işlerini yürütmek.

         b) Bütçeyi, kesin hesabı ve aktarma tekliflerini ve bunlara ilişkin raporları borsa meclisine sunmak.                                                  

         c) Aylık hesap raporunu borsa meclisinin incelemesi ve onayına sunmak.

         d) Borsa personelinin işe alınmalarına ve görevlerine son verilmesine, yükselme ve nakillerine usulüne uygun olarak karar vermek.

         e) Borsa personelinin disiplin işlerini bu Kanunda ve ilgili mevzuatta düzenlenen  esas ve usuller çerçevesinde karara bağlamak.

         f) Bu Kanunda ve  ilgili mevzuatta öngörülen belgeleri tasdik etmek.       

         g) Borsanın bir yıl içindeki faaliyeti ve bölgesinin iktisadî durumu hakkında yıllık rapor hazırlayıp meclise sunmak.   

         h) Borsaya ait her türlü incelemeyi yapmak, endeks ve istatistikleri tutmak ve başlıca maddelerin borsada oluşan fiyatlarını tespit etmek  ve bunları uygun vasıtalarla ilân etmek.

         ı) Yüksek düzeyde vergi ve tescil ücreti ödeyen, ihracat yapan, teknoloji geliştiren üyelerini ödüllendirmek.

         j) Bütçede karşılığı bulunmak kaydıyla sosyal faaliyetleri desteklemek ve özendirmek, bağış ve yardımlarda bulunmak, burs vermek, meclis onayı ile okul ve derslik yapmak.

         k) Borsalara verilen ve özel olarak başka bir organa bırakılmayan diğer görevleri yerine getirmek.

IV.GİDERLER

Organizasyonlar; gelir elde etmek, mal ve hizmet üretimi yapmak için veya amaçsızca varlık tüketirler.

Faydası tükenmiş maliyetler olan giderler, tüketilen mal ve hizmetlerin parasal tutarlarıdırlar.

Bilanço yaklaşımına göre gider, işletmenin varlıklarında meydana gelen azalışlar veya yükümlülüklerde artışlardır.

Gelir tablosu yaklaşımına göre gider, bir organizasyonun varlığını sürdürmek amacıyla belirli bir dönemde kullandığı veya tükettiği girdilerin, yani faydası tükenmiş maliyetlerinin gelirden düşülen kısmıdır.

Giderin doğması için harcama yapılması zorunlu değildir.

Hizmet üreten ve dağıtan oda ve borsalar, birçok gider yapmaktadırlar.

V.GİDERLERİN TÜRLERİ

Giderler değişik şekillerde sınıflandırılmaktadır:

-Ürünlere Yüklenmelerine Göre Giderler; dolaysız ve dolaylı giderler olarak ikiye ayrılırlar.  

Dolaysız giderler, bir mal veya hizmetin üretim maliyetine dağıtım anahtarı kullanmadan doğrudan yüklenen giderlerdir. Dolaysız giderlere, işçilik giderleri örnek olarak gösterilebilir.

Dolaylı giderler, bir mal veya hizmetin üretim maliyetine dağıtım anahtarı ile yüklenen giderlerdir. Bu tür giderlerin bazıları gider yerine bakılarak, bazıları ise nitelikleri veya hesaplanmasındaki güçlükler sebebiyle dolaylı gider sayılırlar. Isıtma giderleri, işletme malzemesi giderleri ve yıllık izin ücreti dolaylı sayılabilen giderlerdir.

Oda ve borsalar, yönetim muhasebesinden yeterince yararlanmadıklarından, ürünlere yüklenmelerine göre giderlerle pek ilgilenmemektedirler.

-Üretim Hacmiyle İlişkilerine Göre Giderler; sabit giderler ve değişken giderler olarak ikiye ayrılmaktadırlar. Bazı giderler ise değişik oranlarda hem sabit, hem de değişken gider olabilirler.

Sabit giderler, dönem içerisinde faaliyet hacmindeki artış ve azalışlardan etkilenmeyerek aynı kalan giderlerdir. Diğer bir ifade ile bu giderler, belirli bir dönemde sabit olan, ancak birim başına değişken giderlerdir. Faaliyet hacmi arttıkça, birim başına düşen sabit gider azalmaktadır.

Sabit giderler, yapısal giderler ve programlanmış giderler olarak ikiye ayrılmaktadırlar.

Yapısal giderler, organizasyonun yapısına bağlı olarak ortaya çıkan, yöneticilerin alacağı kısa dönemli kararlardan etkilenmeyen ve işletmenin faaliyetlerini sürdürebilmesi için yapılması zorunlu giderlerdir. Örnek: Kira giderleri, amortisman giderleri, yönetici giderleri yapısal giderlerdir.

Programlanmış giderler, en yüksek tutarı bütçeye konulmuş ödenekler uyarınca dönem içerisinde yapılan giderlerdir. Bu giderler önceden planlanmaktadır. Ancak, yöneticiler tarafından değiştirilebildikleri için dönemden döneme farklılıklar gösterebilirler. Reklam giderleri ve araştırma-geliştirme giderleri programlanmış giderlere örnek gösterilebilir.

Odalar ve borsalar, çok ayrıntılı hesaplamamakla birlikte, gider bütçeleri hazırlayarak programlanmış giderler yapmaktadırlar.

Değişken giderler, faaliyet hacmine bağlı olarak artan veya azalan giderlerdir. Bu tür giderler, iş hacmiyle aynı yönde ve oranda değişen giderlerdir. Faaliyet hacmi sıfıra düştüğünde, bu giderler kendiliğinden ortadan kalkarlar.

Değişken giderler, birim başına sabit, toplam olarak değişkendirler.

Yarı değişken giderler, faaliyet hacmi durduğunda tamamen ortadan kalkmayan, ancak faaliyet hacmine bağlı olarak artan veya azalan giderlerdir. Bu giderlerin bir bölümü sabit, bir bölümü değişkendir.

Yarı sabit giderler, belirli bir faaliyet aralığında sabit olan, bu hacim aralığı aşıldığında sıçrayan giderlerdir.     

-Maliyet Çeşitlerine Göre Giderler; yedi gruba ayrılmaktadırlar: 1.İlk madde ve malzeme giderleri, 2.Çalışan ücret ve giderleri, 3.Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, 4.Çeşitli giderler, 5.Vergi, resim ve harçlar, 6. Amortisman ve tükenme payları, 7.Finans giderleri.

Odalar ve borsaların bütçe hesapları, giderleri maliyet çeşitlerine göre gruplamıştır.

-Fonksiyonlarına Göre Giderler; beş grupta toplanmaktadırlar: 1.Satınalma (tedarik) giderleri, 2.Üretim giderleri, 3.Araştırma ve geliştirme giderleri, 4.Genel yönetim giderleri, 5.Finans giderleri.

VI.HARCAMA

Harcama, para ve benzeri araçlarla satıcılara yapılan ödemeler veya ödeme vaatleridir.

Oda ve borsalar mevzuatında, harcama kavramı çok az kullanılmaktadır. Çok az da olsa gideri yapanların sorumlu tutulabilmesi için “harcanmasının” esas alınacağı belirtilmektedir.

6.1.Zararına Harcama

Zararına harcama, işletme faaliyetlerinin sürdürülmesi için gerekli olmayan veya normal ölçüleri aşan harcama veya tüketim olarak ifade edilebilir.

Amaçsız tüketim sonunda, organizasyon gelir elde edemeyeceği gibi, üretim de yapmadığından, amaçsız tüketim tutarı kadar zarar edecektir.

Odalar ve borsalarda bu tür giderler, kabul edilmeyen giderler olarak sınıflandırılmaktadır.

VII.MALİYETLER

Bugün veya gelecekte organizasyona fayda getirmesi beklenen ürün ve hizmetler için katlanılan fedakârlıkların nakit veya nakit bezeri değerlerle ifade edilmesidir.

Maliyetler, belirli bir amaca ulaşılması için katlanılan fedakârlıkların tümüdür.

Üretilen bir mal veya hizmetin maliyeti;

-Doğrudan işçilik,

-Doğrudan ilk madde ve malzeme maliyeti,

-Genel imal giderlerinden oluşmaktadır.

Oda ve borsalarda sarf malzemeleri, bina inşa giderleri ve benzerleri maliyetlendirilerek kullanılmaktadır.

Dönen ve duran varlıklar hesapları, kalemlerin maliyeti esas alınarak muhasebeleştirilmektedir.

VARLIKLARIN DÖNÜŞÜM TABLOSU

Amaçsız Varlık Tükenmesi = Zarar

Üretim İçin Varlık Tükenmesi = Ürün Maliyeti

Ürün Maliyeti = Ürün

Ürün Geliri İçin Varlık Tükenmesi = Gider

Ürün                Varlığa Dönüşüm    = Gelir

VIII.ODA VE BORSA BÜTÇELERİ VE GİDER GRUPLARI

Oda ve borsaların gider bütçesi hesapları, gider gruplarını göstermektedir. Bunlar;

         -Personel giderleri,

         -Huzur hakkı giderleri,

         -Genel yönetim giderleri,

         -Seyahat ve yol giderleri,

         -Eğitim ve fuar giderleri,

         -Basın-yayın giderleri,

         -Bağış ve yardımlar,

         -Birlik aidatı, kanuni aidat, pay ve fonlar,

         -Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler,

         -Vergi, resim ve harçlar,

         -Faiz giderleri,

         -Kira giderleri,

         -Kambiyo giderleri,

         -Menkul kıymet satış giderleri,

         -Finansman giderleri,

         -Sabit kıymet giderleri,

         -Şube ve temsilcilik giderleri,

         -Sair giderler.

Oda ve borsaların bütçelerinde temsil, gezi, konaklama, seyahat, yevmiye ve huzur hakkı gibi harcamaları için ayıracakları pay bütçelerinin yüzde yirmisini, personel harcamaları için ayrılan pay ise bütçelerinin yüzde kırkını geçemez. Ticaret sicili müdürlüğü kurulan odalarda, ticaret sicili müdürlüğü personeli için yapılan harcamaların yarısı personel payının hesaplanmasında dikkate alınmaz.

IX.ODA VE BORSALARDA KABUL EDİLEN VE KABUL EDİLMEYEN GİDERLER

Odalar, borsalar ve bunların bağlı ve ilgili kuruluşları ilgili Bakanlığın denetimine tabidirler.

Odalar ve borsaların personeli ile organlarında görevli üyeleri, ilgili Bakanlık müfettişlerinin talebi üzerine her türlü belge, defter, kayıt ve bilgileri ibraz etmek ve örneklerini noksansız ve gerçeğe uygun olarak vermek, para ve para hükmündeki evrakı göstermek, bunların sayılmasına ve incelenmesine yardımcı olmak, yazılı ve sözlü bilgi taleplerini karşılamak, denetimde her türlü yardım ve kolaylığı göstermek ve çalışmalarını yapabilecekleri uygun bir yer tahsis etmekle yükümlüdürler.

Bu sebeple, oda ve borsa giderleri kabul edilen ve kabul edilmeyen giderler olarak iki bölümde incelenmektedir.

9.1.Oda ve Borsalarda Kabul Edilen Giderler

Oda ve borsalarda bir giderin kabul edilebilmesi için dört temel şartı karşılaması gerekmektedir;

-Bir giderin oda veya borsa ile ilgili olduğunun kabul edilmesi için her şeyden önce gider, oda veya borsanın amaç ve faaliyetlerini gerçekleştirmek için yapılmış olmalıdır. 

-Bu gerekçe yeterli olmayıp, giderin/harcamanın/maliyetin oda veya borsa dönem bütçesinde ödeneği de bulunmalıdır.

-Herhangi bir giderin oda ve borsa açısından kabul edilebilmesinin üçüncü şartı, giderin oda veya borsanın faaliyet sınırları içinde yapılmasıdır.

-Ayrıca, giderler oda ve borsanın yönetim kurulu ve meclis tarafından kabul edilmelidir.

İlk üç şart yönetim kurulunun kabulüyle anlam kazanmakta, meclis denetimi sonradan yapılmaktadır.

Oda ve borsaların kabul edilebilecek gider örnekleri aşağıda sıralanmıştır;

-Oda ve borsa yönetim kurullarının gerçek ve tüzel kişilere verecekleri bağışlar, yardımlar, destekler, burslar ve okul-derslik yaptırılmasında (bu konuda çalışma alanı sınırı yoktur, Birlik’ten izin alınmalı ve Milli Eğitim Bakanlığı ile sözleşme imzalanmalıdır); herşeyden önce oda ve borsanın üyelerine hizmet verecek düzeyde yeterli hizmet binasına, eğitim almış nitelikli personele, bilgisayar-yazılım ve donanıma, internete, tartı istasyonuna, laboratuvar veya teknik büro gibi altyapı ve donanıma sahip olmaları istenilmektedir.

Bağış, yardım ve destekler, oda ve borsaların amaç ve faaliyetleriyle ilgili olmalı ve mutlaka bütçede ödeneği bulunmalıdır.

Ayrıca; bağış, yardım ve destekler  kamu görevinin ifası kapsamında olmalı, sosyal ve toplumsal bir ihtiyacı karşılamalı ve kamuya yarar sağlamalıdır.

Bu tür bağış, yardım ve destekler için görev alanı sınır şartı istenilmemektedir.

 -Kamu kurum ve kuruluşlarının sorumluluğnda yürütülen, ticaret ve sanayinin kamu yararına uygun olarak gelişmesine yönelik kalkınma amaçlı yatırım ve gelişim sağlayacak projeler de desteklenebilecektir.

-Sporun geliştirilmesine ve yaygınlaştırılmasına, spor bilincinin artırılmasına, ulusal ve uluslar arası alanlarda organizasyonların düzenlenmesine dönük kamu yararına ifa edilen her türlü sportif faaliyet ile mekan, araç, gereç alımları, ayrıca kamu yararına ifa edilen spor aktiviteleri desteklenebilecektir.

-Tarihi eserlerin onarımı, restorasyonu ve kent güvenliğinin sağlanması amacıyla destek verilebilir.

-Tanıtıma yönelik ve hatıra niteliğinde, ya da sembolik değeri bulunan eşyalar hediye edilebilir.

-Muvaza olmaması şartıyla, oda ve borsa satın alımlarında her türlü yöntem uygulanabilir.

-Oda ve borsaların yazılı ve görsel medyaya vereceği ilanların;

• Üyelerin organ seçimlerine, ya da aidat ödemeye davet edilmeleri,
• Doğal afetler sebebiyle kampanya çağrıları,
• Eleman alımları,
• Faaliyet konuları çerçevesinde düzenlenecek toplantı ve benzerlerinin duyurulması,
• Mal ve hizmet alımlarına ilişkin ihale ilanları gibi oda ve borsaların kuruluş amaçları ve asli görevleri ile sınırlı kalması gerekmektedir.

-Meclis tarafından onaylanan öğrenci bursları gider kaydedilebilecektir.

-Seçim kurulu başkan ve üyelerine ödenecek ücretler kabul edilen giderlerdendir.

-Oda ve borsaların delegelerinin Birlik genel kuruluna katılma giderleri kabul edilmektedir.

-Ortak yönetim kurulu toplantılarına katılanların yol ve konaklama giderleri ödenmelidir.

9.2.Oda ve Borsalarda Kabul Edilmeyen Giderler

Giderlerin kabulüyle ilgili ilk üç şartın varlığı halinde yönetim kurulu tarafından onay verilen giderler, kabul edilen giderlerdir. Şartları karşılamadığı ileri sürülerek yönetim kurulu giderleri kabul etmeyebilecektir. Veya, yapılan gideri yönetim kurulu kabul etse dahi meclis kabul etmeyebilecektir. Meclis kararı idari bir işlem olduğundan, yönetim kurulu duruma göre tepkisini verebilecektir.

Oda ve borsaların kabul edilmeyen gider örnekleri şunlardır;

-Ticari amaçlı spor aktiviteleri gerçekleştiren spor kulüplerine, dernek, vakıf ve şirketlere doğrudan veya dolaylı yoldan gelir desteği sağlayıcı bağış, yardım ve alımlar yapılamaz.

-Oda ve borsalara ait araçların trafik cezaları, oda ve borsa bütçesinden karşılanamaz.

-Kurumsal bir gidere konu olacak hediyelik eşya harcamaları yapılmamalıdır.

-Odalar ve borsalar, üyelerinin asli hizmet ve ihtiyaçlarını karşılayacak bağış ve yardım yapamazlar.

-Bütçedeki ödeneği aşan miktarda bağış ve yardım yapılamaz.

-Oda ve borsaların organ üyeleri ve personelinin davet edildiği düğünlere katılım kişisel temsildir, oda ve borsa bütçesinden harcama yapılamaz.

-Herhangi bir organizasyona kurum bütçesinden harcama yapılarak eşli ve çocuklu katılım sağlanması temsil niteliğinde değildir.

-Ulusal ve dini bayramlar, kandil geceleri, yılbaşı gibi günlerde medyaya verilen kutlama ilanı harcamaları uygunsuzdur.

-Şartlı bağış ve yardımların zamanında kullanılmaması sebebiyle doğacak zararlar ile amaç dışı kullanımlar kabul edilmemektedir.

-Müsbit evraka dayanmadan veya makbuz düzenlenmeden ödeme yapılamaz.

X.ODALAR VE BORSALAR İÇİN GİDER HAVUZU

Oda ve borsalar için örnek olması amacıyla oluşturulan bir gider havuzu aşağıda sunulmaktadır;

Peryodik yayın abone gid.	Aidat ödemeleri	Aile yardımı
Ambalaj malzemesi gid.	Amortismanlar (İhtiyari)	Araştırma ve g. giderleri
Bağış ve yardımlar	Bakım-onarım giderleri	Banka giderleri
Banka K. Faiz vb. giderler	İhbar ve kıdem tazminatları	Bina ve arazi vergileri
Motorlu taşıtlar vergisi	Bireysel emeklilik	Broşür vb.giderler
Burslar	Çalınan mal ve d.başlar	Çelenk giderleri
Çevre tanzim giderleri	Çocuk zammı	Damga vergisi
Dava giderleri	Değersiz alacaklar	Dekorasyon giderleri
Taşıtların giderleri	Diğer giderler	Eğitim giderleri
Elektrik giderleri	Uçak biletleri	Finansal kiralama giderleri
Finansman giderleri	Kur farkı giderleri	Gazete ve dergi ödemeleri
Gecikme zammı ve faizi	Organ toplantıları giderleri	Seçim giderleri
Gider yazılabilecek db.lar	Giyim giderleri	Güvenlik hizmetleri
Harcırah giderleri	Senet ve çekler	Hediyelik eşya giderleri
Huzur hakkı ödemeleri	SGK Primleri	Isıtma giderleri
Yemek giderleri	İhale giderleri	Alım giderleri
İhtiyatlar	İlan giderleri	Tazminatlar
İştirak hisseleri satışı	Gayrimenkul satış giderleri	İştirakler hesabı
Kabul edilmeyen giderler	İkramiyeler	Kasa farkı
Kıdem tazminatı karşılığı	Kırtasiye giderleri	Kira giderleri
Kitap yayın giderleri	Marka ve patent giderleri	Mali sorumluluk sigortası
Müşavirlik giderleri	Müşterek giderler	Noter giderleri
Ödenmeyen SGK primleri	Özel maliyet ödemeleri	Para cezaları
Personel taşıma giderleri	Personel tedavi ve ilaç gid.	Personel ücret giderleri
Memurlar ücret giderleri	Gelir vergisi stopajı	Personele ikramiye ödemel.
Personele yap.ayni ödemele.	Pos cihazı giderleri	Posta ve kargo giderleri
Reklam giderleri	Sağlık harcamaları	Sakatlık indirimi
Seyahat giderleri	Sigorta giderleri	Hasar tazminatları
Sponsorluk giderleri	Su giderleri	Stajyer ücretleri
Şehir içi ulaşım giderleri	Telefon giderleri	Telif ücretleri
Teminat mektubu giderleri	Temizlik giderleri	Temsil ve ağırlama giderleri

XI.SONUÇ

Oda ve borsalar maliyet ve yönetim muhasebesinden yararlanmamaktadırlar. Ancak; muhasebe sistemleriyle; giderleri, harcamaları ve maliyetleri takip etmektedirler.

Oda ve borsaların muhasebelerinde geniş bir gider havuzu kullanmaları, kendilerine önemli rahatlık sağlayacaktır.

Oda ve borsaların, özellikle kabul edilmeyen giderler konusunda dikkatli olmaları gerekiyor.

KAYNAKLAR

Aydemir, Süleyman R;  Odalar ve Borsalar Nasıl Yönetilir? Yönetici ve Personel El Kitabı, MKB Yayınevi, Ordu, 3. Basım, Mayıs 2018

Kumkale, Rüknettin; Neleri Gider Yazabilirsiniz/Yazamazsınız?, 5. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, Ocak 2017

Uslu, Yeter Demir ve Ark.; Modern İşletme, Eğitim Yayınevi, 2017, İstanbul

ELEKTRONİK KAYNAKLAR

Gökbulut, İlker; Maliyet Muhasebesi (pdf); http://www.giv.org.tr/userfiles/files/Maliyet%20Muhasebesi%20(Do%C3%A7.%20Dr.%20R.%20%C4%B0lker%20G%C3%96KBULUT).pdf (Erişim Tarihi : 06.11.201)

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği mevzuatı; https://www.tobb.org.tr/HukukMusavirligi/Sayfalar/Mevzuat.php (Erişim Tarihi: 06.11.2018)

12.11.2018

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.