Mehmet Uğur Yavuz
Sosyal Güvenlik Denetmeni
m.uguryavuz@gmail.com

Bu Yazıyı Okumadan İşçilik Maliyeti Hesabı Yapmayın

Başlığı okuyunca yazılarımı takip eden kıymetli okurlarımın şaşırdığına eminim. Genellikle böyle iddialı başlıklar kullanmam ama bu sefer mecbur kaldım. Malum geçtiğimiz günlerde 2022 yılı için asgari ücret belirlendi.  Kamuoyunda sıkça zikredildiği üzere gerçekten çok önemli bir artış ile asgari ücret aylık net 4.253 TL oldu. Bilindiği üzere İş Kanunu’nun “Asgari Ücret” başlıklı 39. maddesi gereği ülkemizde iş sözleşmesi ile çalışan her türlü işçinin ekonomik ve sosyal durumlarının düzenlenmesi için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca Asgari Ücret Tespit Komisyonu aracılığı ile ücretlerin asgari sınırları en geç iki yılda bir belirlenmektedir. Öte yandan Asgari Ücret Yönetmeliği’nde ise Asgari ücret: “İşçilere normal bir çalışma günü karşılığı ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücreti” olarak tanımlanmıştır. 17 Aralık 2021 Tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 16/12/2021 tarih ve 2021/1 sayılı Asgari Ücret Tespit Komisyonu Kararı uyarınca Türkiye’de 2022 yılı için günlük asgari ücret brüt  166,80 TL olarak belirlendi.

Yeni düzenlemeye dair önemli bir farklılık da asgari ücretin hem gelir vergisinden hem de damga vergisinden istisna edilmesiydi. İstisna uygulamasının nasıl hayat bulacağına dair tartışmalar sürerken Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, TBMM Başkanlığına sunuldu. Teklifle birlikte bordro hazırlayıcıların akıllarında oluşan bazı soru işaretlerini kaldırmak ve hem işçilerin yıl boyunca ellerine geçecek ücret toplamını hem de işverenlerin işçi başına doğru maliyetlerini hesaplamak için bu yazıyı kaleme almaya karar verdim.

Önce isterseniz kanun teklifine yakından bakalım. Teklifin 2. Maddesinde 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunun Ücretlerde Müteferrik İstisnaları tanımlayan 23. Maddesine şu şekilde bir ekleme yapılması öngörülmekte: “Asgari ücretli olarak çalışıp ücret ve ücret sayılan ödemeleri toplamı aylık brüt asgari ücret tutarını aşmayan hizmet erbabının ücretleri” (Gelir vergisinden ve dolayısıyla damga vergisinden istisna edilmiştir) .  Maddenin gerekçesine bakıldığında da yine: “… aylık asgari ücretle çalışan hizmet erbabından, ücret ve ücret sayılan ödemeleri toplamı ilgili ayda geçerli olan asgari ücretin brüt tutarını aşmayanların ücretleri gelir vergisinden istisna edilmektedir” denmektedir. Tasarının 3. Maddesinde ise “Asgari ücretin üzerinde ücret almakla birlikte net ücretleri, asgari ücretliye ödenen net ücretin altında kalanlara, bu tutar ile bu tutarın altında kalındığı aylara ilişkin olarak aylık hesaplanan net ücreti arasındaki fark tutar, ücretlinin asgari geçim indirimi tutarına ayrıca ilave edilir” denilmektedir.

Biliyoruz ki kısa yoldan hesaplama yapmak isteyen işverenlerin maliyet hesaplarken müracaat ettikleri başlıca kaynak Çalışma Bakanlığı internet sitesi oluyor. Ben de yazımda Çalışma Genel Müdürlüğü / Sendika Üyeliği ve  İstatistik Daire Başkanlığı tarafından hazırlanan ve https://www.csgb.gov.tr/asgari-ucret/asgari-ucret-2022/  sitesinde yayınlanan “Asgari Ücretin Net Hesabı Ve İşverene Maliyeti” tablosunu referans aldım ve yalnızca bu tablodan yararlanarak maliyet çıkartan işverenleri uyarmak istedim.

ASGARİ ÜCRETİN NETİNİN HESABI (TL / AY)

Asgari ücret	5.004,00
Sgk primi% 14	700,56
İşsizlik sig. Primi % 1	50,04
Kesintiler toplamı	750,60
NET ASGARİ ÜCRET	4.253,40

İŞVERENE MALİYETİ (TL / AY)

Asgari ücret	5.004,00
Sgk primi% 15.5 (işveren payı) (*)	775,62
İşveren işsizlik sigorta primi % 2	100,08
İŞVERENE TOPLAM MALİYET	5.879,70

Tabloya göre iki temel veriye ulaşabiliyoruz

1)     Asgari Ücretin aylık maliyeti, 5510 Sayılı Kanundan kaynaklı  %5 indirim de dahil edilmek suretiyle 5879,70 TL ve buna göre 2022 senesinde asgari ücret düzeyinden bir işçiyi istihdam eden işverenin yıllık maliyeti de 12 Ay x 5879,70 TL = 70.556,40 TL olarak ortaya çıkıyor.

2)     Asgari Ücret alan işçinin günlük eline geçecek tutar 4.253,40 TL / 30 = 141,78 TL

Şimdi size aslında bu hesap yanlış desem. Yanlış anlaşılmasın Çalışma Genel Müdürlüğü’nün hesabı son derece doğru. Ancak hesaplamayı yaptığımız ay 30 günden ibaret olan Nisan, Haziran, Eylül, veya Kasım değilse ortaya bir sorun çıkacak. Şimdi gelin yukarıdaki bilgilerimizi tekrar hatırlayalım.

1-     Asgari ücret günlük belirlenir.

2-     Asgari ücretin günlük tutarı 2022 yılı için günlük brüt  166,80 TL olarak belirlenmiştir.

3-     Hizmet erbabının aylık brüt asgari ücret tutarını aşmayan ücretleri Gelir vergisinden ve dolayısıyla damga vergisinden istisna edilmiştir.

4-     Yılda 12 Ay vardır ve bunlardan 7 tanesi 31 günden oluşur. 1 Ay 28 yahut 29 gün iken diğer 4 Ay ise 30 gündür.

Sözü nereye getireceğim anlaşılmıştır. Şimdi GÜNLÜK asgari ücretle çalışan BEKAR işçi için 31 gün çeken söz gelimi Ocak Ayı maliyet tablosu oluşturmak istediğimizde karşımızda çıkacak farklı senaryolara göre bir çalışma yapalım. Her seçeneğin öncesinde ön kabulleri ve maliyet tablosunu yeniden tasarlayacağım.

a)      Asgari ücretin aylık tutarından kasıt 30 günlük brüt ücret olan 166,80 TL x 30 = 5004 TL’dir ve her durumda yalnızca bu 5004 TL’nin istisna edilmesine cevaz verilir. Dolayısıyla işçimize ödenecek ücretten gelir vergisi ve damga vergisi kesintileri yapılırken aylık net 4253 TL’nin altında kalan tutar AGİ olarak işçiye ödenir.

ASGARİ ÜCRETİN NETİNİN HESABI (TL / OCAK)

Asgari ücret (166,80 tl x 31)	5.170,80
Sgk primi% 14	723,91
İşsizlik sig. Primi % 1	51,71
Sosyal güvenlik kesintileri toplamı	775,62
VERGİ MATRAHINA KONU ÜCRET	4.395,18
Gelir vergisi % 15	659,28
Damga vergisi % 0,0759	39,25
Vergi kesintileri toplamı	698,53
AGİ ÖNCESİ ÜCRET	3.696,65
AGİ (4253,40 – 3696,65)	556,75
ÖDENECEK ÜCRET	4.253,40 TL

İŞVERENE MALİYETİ (TL / OCAK)

Asgari ücret	5.170,80
Sgk primi% 15.5 (işveren payı) (*)	801,48
İşveren işsizlik sigorta primi % 2	103,42
İŞVERENE TOPLAM MALİYET	6.075,70

Şimdi dilerseniz senaryolarımızı 28 gün olan Şubat ayı için uygulayalım. Çünkü Şubat için işler biraz daha karışık gibi.

a)      Asgari ücretin aylık tutarından kasıt 30 günlük brüt ücret olan 166,80 TL x 30 = 5004 TL’dir ve her durumda bu 5004 TL’nin istisna edilmesine cevaz verilir. Şubat ayında tam çalışan işçimize ödenecek ücretten gelir vergisi ve damga vergisi kesintileri yapılamaz. Dolayısıyla işçimize AGİ ödenemez. Bu işçinin ücreti aylık net 4253 TL’nin altında kalacaktır. Bu noktada küçük bir bilgi vermekte fayda var. Şubat ayında her gün çalışan işçi için SGK’ya 30 gün bildirim yapılırken, çalışmadan bildirilen günler SGK işveren payına eklenmelidir. 

ASGARİ ÜCRETİN NETİNİN HESABI (TL / ŞUBAT)

Asgari ücret (166,80 TL x 28)              4670,40 Sgk matrahı	5.004,00
Sgk primi% 14 (4670,40)	653,86
İşsizlik sig. Primi % 1	46,74
Sosyal güvenlik kesintileri toplamı	700,60
ÖDENECEK ÜCRET (4670,40 – 700,60)	3969,80

İŞVERENE MALİYETİ (TL / ŞUBAT)

Asgari ücret (166,80 TL x 28)                                               4670,40 Sgk matrahı	5.004,00
Sgk primi% 15.5 (işveren payı) + işçi payından kalan kısım (700,56-653,86)	822,32
İşveren işsizlik sigorta % 2+ işçi payından kalan kısım (50,04-46,74)	103,38
İŞVERENE TOPLAM MALİYET	5.596,10

Nihayet günlük ücretli sözleşmeyle ve yılın 12 ayı izin, bayram, genel tatil günleri vb. dışında her gün çalışan işçimizin eline geçecek toplam net ödeme tutarını ve işverene yıllık maliyetimizi hesaplayabiliriz. Ulaştığımız verileri bir defa daha sıralayalım.

a)      30 Gün çeken aylarda işveren maliyeti: 5.879,70 TL

b)     30 Gün çeken aylarda işçinin eline geçecek tutar: 4.253,40 TL

c)      31 Gün çeken aylarda işveren maliyeti: 6.075,70

d)     31 Gün çeken aylarda işçinin eline geçecek tutar: 4.253,40 TL

e)      28 Gün çeken Şubat ayında işveren maliyeti: 5.596,10 TL

f)      28 Gün çeken Şubat ayında işçinin eline geçecek tutar: 3.969,80TL

Önce detaylandırdığımız şekilde İşverenimizin yıllık işçi maliyeti dökümünü çıkartalım:

30 Gün çeken aylar (Nisan, Haziran, Eylül, veya Kasım) (4 x 5.879,70) :                           23.518,80 TL

31 Gün çeken aylar (Ocak,Mart,Mayıs,Temmuz,Ağustos,Ekim,Aralık) (7 x 6.075,70) :   42.529,90 TL

28 Gün çeken 2022 Yılı Şubat ayında işveren maliyeti(1 x 5.596,10) :                               5.596,10 TL

TOPLAM: 71.644,80 TL

Görüleceği üzere Çalışma Genel Müdürlüğü / Sendika Üyeliği ve  İstatistik Daire Başkanlığı’nın hazırlamış olduğu maliyet tablosunu yıl bazında kullanmak için 12 ile genişlettiğimizde ulaştığımız (12 x 5879,70 TL = 70.556,40 TL) tutarından işçi başına 71.644,80 TL - 70.556,40 TL = 1.088,40 TL daha fazla bir maliyete katlanmak zorunda kalacaklardır.

Şimdi de İşçimizin yıl boyunca eline geçecek toplam ücreti bulalım:

30 Gün çeken aylar (Nisan, Haziran, Eylül, veya Kasım) (4 x 4.253,40) :                          17.013,60 TL

31 Gün çeken aylar (Ocak,Mart,Mayıs,Temmuz,Ağustos,Ekim,Aralık) (7 x 4.253,40) :  29.773,80 TL

28 Gün çeken 2022 Yılı Şubat ayı (1 x 3.969,80) :                                                               3.969,80 TL

TOPLAM: 50.757,20 TL

Çalışma Genel Müdürlüğü / Sendika Üyeliği ve  İstatistik Daire Başkanlığı’nın hazırlamış olduğu maliyet tablosundan hareketle bulduğumuz işçinin günlük eline geçecek tutar 4.253,40 TL / 30 = 141,78 TL idi. 365 gün ile çalışan işçimizin eline de (365 Gün x 141,78 TL = 51.749,70 TL) geçmeliydi. Ancak hesaplamalarımızdan hareketle anlıyoruz ki işçimiz 2022 yılında günlük asgari ücretin toplamına nispetle 51.749,70 TL - 50.757,20 TL = 992,50 TL daha az gelir elde etmek durumunda kalacaklardır.

Elbette 31 gün çeken aylardan kaynaklı bu durumun bertaraf edilmesi için aşağıdaki gibi de hesaplama yapılabilir. Böylece işçimizin eksik ücret almasının önüne geçilebilecektir.

31 Gün Çeken Aylar İçin Alternatif Model:

Asgari ücretin aylık tutarından kasıt gerekçede belirtildiği üzere o aya isabet eden tutardır ve 31 günlük brüt ücret olan 166,80 TL x 31 = 5.170,80 TL’dir ve bu 5.170,80 TL’nin istisna edilmesine cevaz verilir. Dolayısıyla işçimize ödenecek ücretten gelir vergisi ve damga vergisi kesintileri yapılmaz ve işçiye AGİ ödenmez.

ASGARİ ÜCRETİN NETİNİN HESABI (TL / OCAK)

Asgari ücret (166,80 TL x 31)	5.170,80
Sgk primi% 14	723,91
İşsizlik sig. Primi % 1	51,71
Sosyal güvenlik kesintileri toplamı	775,62
ÖDENECEK ÜCRET	4.395,18

İŞVERENE MALİYETİ (TL / OCAK)

Asgari ücret	5.170,80
Sgk primi% 15.5 (işveren payı) (*)	801,48
İşveren işsizlik sigorta primi % 2	103,42
İŞVERENE TOPLAM MALİYET	6.075,70

Bu modele göre İşçimizin yıl boyunca eline geçecek toplam ücreti tekrar bulalım:

30 Gün çeken aylar (Nisan, Haziran, Eylül, veya Kasım) (4 x 4.253,40) :                         17.013,60 TL

31 Gün çeken aylar (Ocak,Mart,Mayıs,Temmuz,Ağustos,Ekim,Aralık) (7 x 4.395,18) : 30.766,30 TL

28 Gün çeken 2022 Yılı Şubat ayı (1 x 3.969,80) :                                                              3.969,80 TL

TOPLAM: 51.749,70 TL

Görüldüğü gibi alternatif modelimizde işveren maliyetinde bir değişiklik olmadı ve fakat işçiye ödenecek ücret artarak (365 Gün x 141,78 TL = 51.749,70 TL) seviyesine yükseldi. Gazi Meclise sunulan Kanun teklifinden murat edilenin de bu hesaplama yöntemi olduğunu düşünüyorum. Muhtemelen ikincil mevzuatla yapılacak düzenlemeler akıllardaki soru işaretlerini giderecektir. Mevzuat yazıcıların küçük bir nüans olarak gözüken ve fakat milyonlarca işçi için çok önemli olan böylesi bir konuda hassas davranacaklarına dair güvenim tam. Cumhurbaşkanımızın müjdelediği yeni asgari ücret hepimize hayırlı olsun.

20.12.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.