Mehmet Uğur Yavuz
Sosyal Güvenlik Denetmeni
m.uguryavuz@gmail.com

Deneme Süresi İçin Yazılı Sözleşme Şartı Var Mı?

İşçinin talip olduğu işin ve çalışacağı iş yerinin çalışma koşulları ve iş imkanlarını değerlendirmesi; işverenin de çalıştıracağı işçiye ilişkin performansı, yetkinlik gibi hususları değerlendirebilmesi için 4857 Sayılı Kanun 15. Maddesinde hizmet akdinin tarafları olan işçi ve işverenin anlaşması durumunda iş sözleşmesine deneme süresi koyabilmelerine cevaz vermiştir.  Süre bakımından kanuni sınırlamaya tabi tutulan deneme süresi; anlaşmanın bireysel yapılması yahut toplu sözleşmeye dayanmasına bağlı olarak farklılık gösterir.

Deneme Süresi En Çok İki Aydır

Taraflarca iş sözleşmesine bir deneme kaydı konulduğunda, bunun süresi en çok iki ay olabilir. Ancak iş akdinin toplu sözleşmeye dayandığı durumlarda deneme süresinin toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılması mümkündür.

Deneme Süresinde İhbar Süresi Nedir?

İş Kanunu’nun 13. maddesine göre işçi veya işveren, hizmet sözleşmesini sona erdirmek istediğinde karşı tarafa ihbar öneli tanımak zorundadır. Bilhassa, deneme kaydının bulunmadığı hallerde, iş sözleşmesi 1 gün bile sürse gerek işçi gerekse işverenin karşı tarafa en az 2 hafta ihbar öneli tanıması yahut ihbar tazminatı ödemesi gerekir. Ancak deneme süresi tanımlanmış iş sözleşmesinde deneme süresiyle sınırlı olmak kaydıyla ihbar süresi oluşmaz.

Deneme Süresinde İhbar Tazminatı Ödenir mi?

İhbar tazminatı, iş kanununun hem işçiye hem de işverene tanıdığı bir haktır. İşveren ve işçi, işten ayrılmadan önce çalışma süresine göre karşılıklı işten ayrılmadan önce bildirim sürelerine uymak zorundadır. Deneme süresinin bulunduğu sözleşmelerde ise, iş sözleşmesini deneme süresi içinde feshedecek olan işçi ve işveren açısından ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğü yoktur. Yani taraflar Deneme süresi içinde iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshedebilirler.

Deneme Süresinde Ücret Ödenir mi?

4857 Sayılı Kanunun 15. maddesinde işçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer haklarının saklı kalacağına vurgu yapılmıştır. Bu nedenle; işçinin deneme süresi içinde olsa dahi çalıştığı süreye ilişkin günlük normal ücreti ve varsa fazla çalışmalara ilişkin ücretleri ödenmelidir. Buna ek olarak, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde ücretli dinlenme hakkı, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışmışsa ilave ücret hakkı ve iş sözleşmesi ve toplu iş sözleşmelerinde öngörülen tüm işçilik hakları da deneme süresinde dahi saklı kalacaktır.

Deneme Süresinde Sigorta Zorunlu mu?

Ülkemizde deneme süresi üzerine belki de en çok yapılan hata deneme süresinde sigorta zorunluluğu olmadığı yanılgısıdır. Deneme süresi, işçi ve işverene sadece ihbar süresine uyma zorunda olmadan ve tazminat ödemek zorunda kalmadan iş sözleşmesini feshetme olanağı tanımaktadır. Ancak Sosyal güvenlik mevzuatı açısından ise deneme süresi yoktur. Dolayısıyla deneme süresinde olsa dahi işçinin sigortası yapılmalıdır.

Aynı İşyerinde Yeniden Çalışmaya Başlayan İşçi İçin Deneme Süresi Olur mu?

Aynı işyerinde daha önce de çalışmış ve aynı işi yapmış bir işçinin, tekrar işe alınması halinde, yeniden deneme süreli iş sözleşmesi yapılamaz. Ancak işyeri aynı olsa dahi işçinin daha önce gördüğü işten başka bir işte istihdam edilecek olması durumunda yeniden işe alınan işçi ile tekraren deneme süresi kararlaştırmak mümkündür.

Deneme Süreli İş Sözleşmesi Yazılı Olarak Yapılmalı mı?

Kural olarak iş (hizmet) sözleşmesi için yasada öngörülmüş bir şekil şartı bulunmamaktadır. Öte yandan 4857 sayılı İş Kanunu'nun 8. maddesine göre, süresi bir yıl ve daha fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması zorunludur. Sözleşmede işverenin ve işçinin isimleri, yapılacak iş, işyerinin adresi, süresi belirli sözleşmelerde sözleşmenin süresi, var ise tarafların ileri sürdükleri özel şartlar, hizmet akdinin yapıldığı günün yanı sıra varsa deneme süresinin açıkça yer alması gerekmektedir. Yazılı sözleşme yapılmayan hallerde dahi işveren işçiye en geç iki ay içinde genel ve özel çalışma koşullarını, günlük ya da haftalık çalışma süresini, temel ücreti ve varsa ücret eklerini, ücret ödeme dönemini, süresi belirli ise sözleşmenin süresini, fesih halinde tarafların uymak zorunda oldukları hükümleri gösteren yazılı bir belge vermekle yükümlüdür.

Deneme Süresinin Varlığı Nasıl İspatlanır?

Çalışmanın bir döneminin deneme süresi olduğunu iddia eden taraf bu iddiasını ispatlamak zorundadır. Yazılı olmayan iş sözleşmesinde bu iddianın ispatı zorlaşmaktadır. Söz gelimi işveren, deneme süresi içinde yazılı sözleşmesi olmayan yahut sözleşmesinde deneme süresi tanımlanmayan bir işçiyi işten çıkartmak isterse işçiye 2 haftalık ücreti tutarında ihbar tazminatı ödemek zorunda kalacaktır.

Asgari Ücretli İşçi İçin En Az Ne Kadar İhbar Tazminatı Ödenir?

İhbar tazminatı adı altında yapılan ücret ödemesi gelir (stopaj) vergisine tabi tutulmalıdır. Aynı şekilde ihbar tazminatı ödemelerinden damga vergisi de kesilmektedir. Öte yandan 5510 sayılı Kanunun 80. maddesi gereği ihbar tazminatı ödemelerinden sigorta primi kesintisi yapılmaz.

Buna göre sözleşmesinde deneme süresi tanımlanmamış ve asgari ücret alan işçiye ödenecek minimum ihbar tazminatı şu şekilde hesaplanacaktır:

Brüt Asgari Ücretin günlük tutarı              : 85,28 TL (2019 Yılı)

İhbar Önelinin altı sınırı                                : 14 Gün

Brüt İhbar Tazminatı                                      : 14 x 85,28                         = 1193,92 TL

Gelir Vergisi Kesintisi (%15)                        : 1193,92 x %15                 = (-)179,09 TL

Damga Vergisi Kesintisi ( %0,759)            : 1193,92 x %0,759           = (-)9,06 TL

Ödenecek İhbar Tazminatının Net Tutarı: 1005,77 TL

17.10.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.