Mehmet Küçükşahin
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
mkucuksahin@gmail.com

Doğan Görünümlü Şahin Uygulamasından Ne Zaman Dönülecek?

Bilindiği üzere, yapılan satışta, yıl geçtikten sonra malın iade gelmesi durumunda, Maliye Bakanlığı; sonraki hesap döneminde yapılan iadelerin, mal alımı gibi değerlendirilmesi gerektiğini söylemektedir. Üretim firmaları için, üretip 152 Hesaptan yaptığı satışın iadesinde, aynı mal için 153 hesapta yeni bir kod açıp, 152 hesapta bulunan diğer mallardan hiçbir farkı olmadığı halde 153 hesaba kaydetmekte, bir nevi Şahin olan Aracı Doğan görünümlü Şahin  yapmaktadır.

 Burada gerekçe olarak bir çok yerde “Negatif Ekti” den ve bu sebeple 610 Satıştan İadeler Hesabı yerine 153 Ticari Mallar hesabına alınmasının yerinde olduğu görüşü mevcuttur.

Ama bakalım, gerçekte negatif etki var mı?

Örnek bir olay üzerinden konuyu açıklayacak olursak;

A firması 15 Aralık 2022 tarihinde 100,000 TL +KDV bedelle sattığı malı belli bir sebepten dolayı B Müşterisi tarafından 31 Aralık 2022 tarihinde iade edilecektir. Ancak gerek hava koşulları, gerek Pazar gününe denk gelmesi ve tatil olması gibi sebeplerle ürünü gönderecek nakliye firması bulamaması sebebiyle, iade işlemi 2 Ocak 2023 günü, yani ertesi yıl gerçekleşmiş olsun.

A Satıcısı, 2022 yılı Aralık ayında bu ürünü sattığı için hasılat kaydetmiş, Kdv’sini ödemiş, ayrıca Kurumlar (Gelir) vergilerini de ödemiştir. İade işlemi bir satış iptalidir. Aslında A Satıcısı, araç bulup 2 gün önce malı iade etmiş olsaydı; hem KDV ödemeyecek hem de daha az yıllık vergi ödeyecek idi. Burada İdare hem kdv hem de yıllık vergiyi önceden tahsil etmiş oldu. (Zaten negatif değil pozitif bir etki oluştu)

A satıcısı doğal olarak bu iade işlemini kayda alıp, ters işlem ile hesabını düzeltmek isteyecektir.  Yıl geçmemiş olsaydı yapacağı muhasebe kaydı;

_____________/____________

120 Alıcılar Hesabı                      118,000

             391 Hes. KDV                                18,000

            600 Yurt içi Satış. Hes.                  100,000               

…. Nolu Fatura ile Satış kaydı.

_____________/____________

620 Satılan Mal. Malyt.             80,000

             152 Mamüller Hesabı                    80,000

_____________/____________

610 Satıştan İadeler                    100,000

191 Satış İade Kdv                       18,000

            120 Alıcılar Hes.                                   118,000

….. Nolu Fatura İle satılan Malın İadesi

   ___________/____________

_____________/____________

152 Mamüller Hesabı                           80,000

                 620 Satılan Malın Malyt.                  80,000

Satış İade Mamül Giriş Kaydı

_____________/____________

6’lı hesapların Durumu

600 Yurt içi Satışlar       100,000

610 Satıştan İadeler     -100,000

620 Satılan Mal. Ml.        80,000

620 Satılan Mal. ML.       -80,000

İle nötr olmuş olacak, yani hiç satış olmayacak, KDV ve Yıllık vergi de doğmayacak idi. Buradan da anlaşılacağı üzere, iadenin ertesi yıla kalması zaten Maliye’nin lehinedir. (Pozitif etki)

Bu kaydın ertesi yıl yapılması bu nötr işlemini bozmamaktadır. Sadece A mükellefi, önceden ve fazladan ödediği KDV yi bir ay sonra düşmüş olup, vergisini ise 5 ay sonra geçici vergi ile ancak düşebilecektir. (Geç mahsup sebebiyle maliye için bir pozitif etki daha)

Ancak buna izin verilmiyor ve ertesi yıl (aslında 2 gün sonra) gelen iadenin 153 hesaba alınması istenmektedir. Peki 153 hesaba alınsa ne olur?

İşlem aslında o kadar basit değil.

Şöyle ki,

1. En başta satıcı kayıtlarına 153 hesapta yeni bir kod açıp malı sanki başkasından satın almış gibi alım kaydı yapacaktır. Eğer ürün, otomobil gibi spesifik bir seri değilse (şasi no veya motor no içermiyorsa) diğer 152 deki mallardan herhangi bir farkı olmaması, fiiliyatta onların arasına konmasına rağmen, kaydi olarak 153 ticari mal sınıfında olacaktır.
2. Üretici firmaların muhasebe sistemlerinde satışlar 600/152 olarak tanımlıdır. Oysa bu mal satılırken, diğer malların arasına karıştığı için satışında sistem yine bunu 600/152 olarak görecektir. Bunu önlemek için satıcı, bu malı satmasa bile, bu malı öncelikle satıp 153 hesabından temizlemek isteyecektir. Çünkü orada unutma ihtimali vardır. Yani fiilen bu malı satmasa bile, aynı özellikte başka malı satsa bile, bu malı satmış gibi yapacaktır.
3. Satılıp geri gelen mallarda, nakliye ve taşıma sırasında çeşitli hasarlar oluşabilmektedir. Kulpu, kolu, ayağı veya en basit haliyle strafor, karton, ambalaj, darbe koruyucu gibi unsurlar hasar alabilmekte, çoğu zaman iade gelen mallar olduğu gibi satılmayıp Rework işlemine tabi tutulabilmektedir. Böyle bir durumda, kayıtlarda 153 hesapta olan bir mal için 710 İlk madde ve malzeme, 730 genel üretim gideri ve bu işleri yapan işçinin emeği olarak 720 hesaplar çalışacaktır. 153 hesap üretim olmadığı için, 153 te bulunan bu mallara ilişkin bu üretim giderleri, bu mala değil, 151 hesaba dolayısıyla 152’de yeni üretilecek malların üzerine binecektir.
4. 610 Satıştan iadeler hesabına 80,000’e kaydetmek yerine 153 hesaba 100,000 olarak kayıtlara giren bu malın satışında 621/153 hesap çalışacaktır. 152 deki mallar ile 153’teki mal aynı olduğu için, satışta fiyatları da doğal olarak aynı olacaktır. Bu malı başka bir müşteriye sattığında ise;

 _____________/____________

120 Alıcılar Hesabı                      118,000

             391 Hes. KDV                                18,000

            600 Yurt içi Satış. Hes.                  100,000               

…. Nolu Fatura ile Satış kaydı.

_____________/____________

621 Satılan Tic.Mal. Mlyt.        100,000

             153 Tic. Mallar                            100,000

_____________/____________

Yani bir nevi maliyetine satmış olacaktır. İade gelmiş bir malı, benzerleri 100,000 TL iken, neden daha yükseğe satabilsin ki?

Bu durumda;

600 Yurt içi Satışlar Hesabı 100,000

621 Satılan Ticari Mal. Mal. -100,000

Halbuki ;

KDV Kanunun 35. Maddesi ile ilgili olarak mal iadeleri için verdiği müktezalarda, mal iadelerini alış gibi değerlendirmediği bu işlemlerin düzeltme mahiyetli işlemler olarak nitelendiği sonucuna varılmaktadır. Şöyle ki bir müktezasında[1] “15 Ekim 1990 tarihinden önce teslim edilen malın bu tarihten sonra iade edilmesi işleminde ilk verginin düzeltilmesi söz konusudur. Bu düzeltmenin ilk teslim sırasında hesaplanan vergi itibariyle gerçekleştirileceği tabiidir.” şeklinde görüş bildirmiştir.

İade Gelen malı, Satıcı tekrar satması durumunda 610 ve 153 hesaplar açısından İncelendiğinde;

_____________/____________

120 Alıcılar Hesabı                      118,000

             391 Hes. KDV                                18,000

            600 Yurt içi Satış. Hes.                  100,000               

…. Nolu Fatura ile Satış kaydı.

_____________/____________

620 Satılan Mal. Maltyt.             80,000

             152 Mamüller Hesabı                    80,000

_____________/____________

_____________/____________

610 Satıştan İadeler                      100,000

191 Satış İade Kdv                          18,000

            120 Alıcılar Hes.                                   118,000

….. Nolu Fatura İle satılan Malın İadesi

_____________/____________

152 Mamüller Hesabı                           80,000

                 620 Satılan Malın Malyt.                  80,000

Satış İade Mamül Giriş Kaydı

_____________/____________

_____________/____________

120 Alıcılar Hesabı                      118,000

             391 Hes. KDV                                18,000

            600 Yurt içi Satış. Hes.                  100,000               

…. Nolu Fatura ile 2. Satış kaydı.

_____________/____________

620 Satılan Mal. Maltyt.             80,000

             152 Mamüller Hesabı                    80,000

_____________/____________

 

İade işleminin 153 Hesaba alınması durumunda KDV ve vergi durumu ise;

_____________/____________

120 Alıcılar Hesabı                      118,000

             391 Hes. KDV                                 18,000

            600 Yurt içi Satış. Hes.                  100,000               

…. Nolu Fatura ile Satış kaydı.

_____________/____________

620 Satılan Mal. Maltyt.             80,000

             152 Mamüller Hesabı                    80,000

_____________/____________

153 Ticari Mallar                   100,000

191 İnd. Kdv                           18,000

       120 Alıcılar Hesabı                     118,000

Yıl geçtikten sonra iade alınan malın satın alım kaydı

_____________/____________

120 Alıcılar Hesabı                      118,000

             391 Hes. KDV                                   18,000

            600 Yurt içi Satış. Hes.                  100,000               

…. Nolu Fatura ile 2. Satış kaydı.

_____________/____________

621 Satılan Tic.Mal. Mlyt.        100,000

             153 Tic. Mallar                            100,000

_____________/____________

Özet olarak aşağıda yer alan tabloya bakıldığında ise fark eden bir hususun olmadığı anlaşılmaktadır. 153 hesap yerine 610 hesaba kayıt yapanlara cezai işlem uygulanması da, herhangi bir vergi ziyaı olmadığı için yersizdir.

	610 HESAP İLE	153 HESAP İLE
2022 YILI SATIŞLAR	100.000,00	100.000,00
SATIŞTAN İADELER	0,00	0,00
SATILAN MAL MALİYETİ	80.000,00	80.000,00
BRÜT SATIŞ KARI	20.000,00	20.000,00
VERGİ %23	4.600,00	4.600,00
HESAPLANAN KDV	18.000,00	18.000,00
İND.KDV	0,00	0,00
ÖDENECEK KDV	18.000,00	18.000,00
2023 YILI SATIŞLAR	-100.000,00	-100.000,00
SATIŞTAN İADELER	100.000,00	0,00
SATILAN MAL. MALİYETİ	0,00
SATILAN TİC.MAL. MLYTİ	0,00	100.000,00
BRÜT SATIŞ KARI	0,00	0,00
VERGİ %25	0,00	0,00
HESAPLANAN KDV	0,00	0,00
İNDİRİLECEK KDV	0,00	0,00
ÖDENECEK KDV	0,00	0,00
TOPLAM ÖDENEN VERGİ	22.600,00	22.600,00

02.03.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.