Kemal Ünlü
E. SGK Müfettişi
İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Bilirkişisi
İstanbul Üniversitesi Mali Hukuk A.B.D. Doktora Öğrencisi
unlukemal34@gmail.com

Mesleki ve Teknik Eğitim Yapan Üniversite Öğrencilerinin Stajında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

1-      GİRİŞ

Yükseköğretim Kurulunca, yükseköğretim kurumlarında verilmekte olan her düzeydeki alana özgü olarak belirlenen teorik ve uygulamalı dersler dışında, öğrencilerin öğretim programlarıyla kazandırılması öngörülen mesleki bilgi, beceri, tutum ve davranışlarını geliştirmeleri, sektörü tanımaları, iş hayatına uyumları, gerçek üretim ve hizmet ortamında yetişmeleri amacıyla işletmede yaptıkları mesleki çalışma, 3308 sayılı Meslek Eğitimi Kanununda staj olarak tanımlanmaktadır.

İş bu makalemizde mesleki ve teknik eğitim yapan üniversite öğrencilerinin stajında dikkat edilmesi gereken hususlara değinilecektir.

2-      KAPSAM:

13/2/2011 tarihli ve 6111 sayılı Kanunun 61’inci maddesiyle, 3308 sayılı Meslek Eğitim Kanunu’nun “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinde yapılan değişiklikle, “Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumları” tanımında yer alan “orta öğretim kurumları” ibaresinden sonra gelmek üzere “ve mesleki ve teknik eğitim yapan yükseköğretim kurumları” ibaresi eklenmiştir.

Bu itibarla, mesleki ve teknik eğitim yapan yükseköğretim kurumları olan meslek yüksekokullarında veya Teknik Eğitim Fakültesi vb. mesleki ve teknik eği­tim okullarında öğrenim gören öğrencilerin yapacağı stajlarda 3308 sayılı Kanun hükümleri uygulanmaktadır.

Mesleki ve teknik eğitim yapan meslek yüksekokulu veya Teknik Eğitim Fakültesi öğrencileri dışındaki öğrenciler için 3308 sayılı Kanun’da belirtilen hükümler uygulanamayacaktır.

3-      İŞLETMELERİN STAJ YAPTIRMA ZORUNLULUĞU:

3308 sayılı Kanun’un 18’inci maddesinde, On ve daha fazla personel çalıştıran işletmelerin, çalıştırdıkları personel sayısının yüzde beşinden az olmamak üzere mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumu öğrencilerine beceri eğitimi, mesleki ve teknik ortaöğretim okul ve kurumu öğrencilerine staj ve tamamlayıcı eğitim yaptıracağı, öğrenci sayısının tespitinde kesirlerin tam sayıya tamamlanacağı ve bu işletmelerin mesleki ve teknik eğitim yapan yükseköğretim kurumu öğrencilerine staj yaptırabileceği belirtilmektedir.

Madde metninde yer alan (yaptıracağı/yaptırabileceği) ibarelerden, mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumu öğrencilerine beceri eğitimi, mesleki ve teknik ortaöğretim okul ve kurumu öğrencilerine staj ve tamamlayıcı eğitim yaptırmanın zorunlu olduğu,

Ancak,mesleki ve teknik eğitim yapan yükseköğretim kurumu öğrencileri için zorunlu olmayıp isteğe bağlı olduğu anlaşılmaktadır.

4-      ÜCRET ÖDEME ZORUNLULUĞU:

3308 sayılı Kanun’un 25’inci maddesinde, aday çırak ve çıraklar ile işletmelerde mesleki eğitim gören, staj veya tamamlayıcı eğitime devam eden öğrencilere işletmeler tarafından ödenecek ücret ve bu ücretlerdeki artışların, düzenlenecek sözleşme ile tespit edileceği,

Ancak işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler ile mesleki ve teknik ortaöğretim okul ve kurumlarında staj veya tamamlayıcı eğitim gören öğrencilere asgari ücretin net tutarının;

Ø Yirmi ve üzerinde personel çalıştıran işyerlerinde yüzde otuzundan,

Ø Yirmiden az personel çalıştıran işyerlerinde yüzde on beşinden,

Ø Aday çırak ve çırağa yaşına uygun asgari ücretin yüzde otuzundan,

Aşağı ücret ödenemeyeceği belirtilmektedir.

Bu itibarla 2017 yılı asgari ücretin net tutarının (AGİ hariç) 1.270,75 TL olduğu dikkate alındığında ödenmesi gereken ücret tutarlar aşağıdaki gibi olmaktadır.

2017 YILI ÜCRET TUTARLARI	Günlük (TL)	Aylık (TL)
Aday çıraklara ve çıraklara	12,71	381,23
20’den az personel çalıştıran işyerlerinde meslek eğitimi gören örgün eğitim öğrencilerine	6,35	190,52
20 ve üzerinde personel çalıştıran işyerlerinde meslek eğitimi gören örgün eğitim öğrencilerine	12,71	381,23

Ancak, 02.12.2016 tarihinde 3308 sayılı Kanuna eklenen Geçici 12’nci maddede, 2016-2017 eğitim ve öğretim yılı sonuna kadar uygulanmak üzere aday çırak ve çıraklar ile 18’inci madde hükümleri uyarınca işletmelerde mesleki eğitim gören, staj veya tamamlayıcı eğitime devam eden öğrencilere, 25’inci maddenin birinci fıkrası kapsamında yapılacak ödemelerin asgari ücretin net tutarının yüzde otuzundan az olamayacağı hüküm altına alınmıştır.

Bu itibarla, 2016-2017 eğitim ve öğretim yılı sonuna kadar ödenecek ücret tutarı, çalıştırılan personel sayısı dikkate alınmaksızın asgari ücretin net tutarının yüzde otuzu olan 381,23 TL’den düşük olamayacaktır.

Net Ücretin Hesabında AGİ Dikkate Alınmamalıdır

Konuya ilişkin yapılan hesaplamalarda net ücretin hesabında Asgari Geçim İndiriminin de dahil edileceği yönünde görüşler bulunmaktadır.

Ancak, konuya ilişkin Yargıtay yerleşik içtihatları dikkate alındığında, işçiye ücreti dışında ödenen asgari geçim indiriminin yasa ile getirildiği ve bireyin veya ailenin asgari geçim düzeyini sağlayacak bölümünün toplam gelirden düşülerek vergi dışı bırakılmasını ifade ettiği, bu nedenle ücretin eki niteliğinde olmadığı ve üret olarak nitelendirilemeyeceği belirtilmektedir. (Yarg. 9. HD. 2011/20333 E. 2012/17714 K. 21.05.2012)

Bu nedenle net ücretin hesaplaması sırasında asgari geçim indiriminin hesaplamaya dahil edilmemesi gerekmektedir.

5-      ÜCRET ÖDEME ZORUNLULUĞU OLMAYAN İŞYERLERİ:

Burada özellikle belirtilmesi gereken diğer bir husus ise 3308 sayılı Ka­nun kapsamı dışında kalan stajyer öğrencilere, örneğin; işletme fakültesi öğrencilerine üniversiteleri tarafından staj yaptırılması uygun görülse dahi bu öğrencilere staj yaptıklarından dolayı ücret ödemesi zorunlu değildir. Ancak işletmeler dilerse bu nitelikteki stajyerlere de ücret ödeyebilecektir.

Ayrıca, 3308 sayılı Kanun’un uygulamasına ilişkin olarak 01.07.2017 tarihli ve 30111 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 7033 sayılı Sanayinin Geliştirilmesi ve Üretimin Desteklenmesi Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 32’inci maddesi ile yapılan değişiklik sonrasında,

3308 sayılı Kanun kapsamında olmasına rağmen, staj yapacak işletme bulunamaması nedeniyle stajını yükseköğretim kurumları ve birimlerinde yapan yükseköğretim öğrencilerinin yaptıkları stajlarda ücret ödeme zorunluluğu bulunmamaktadır.

6-      ÜCRET ÖDENMEMESİ HALİNDE UYGULANACAK YAPTIRIMLAR

3308 sayılı Kanun’un 41’inci maddesinde, 25’inci maddede belirtilen ücret ödeme yükümlülüğünü yerine getirmeyen işverenlere;

Øİlk olarak ihtar cezasının verileceği,

Øİhtarın tebliğinden itibaren on gün içinde yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde 600,00 TL idari para cezasının verileceği,

ØFiilin tekrarı hâlinde bu cezanın iki katına çıkarılacağı,

ØFiilin sürmesi hâlinde ise meslekten geçici men cezası verileceği,

ØSöz konusu yaptırımlara karar vermeye yetkili kişinin mahallî mülkî amir olduğu,

Belirtilmektedir.

7-      ÜCRET DESTEĞİ:

3308 sayılı Kanun’un Geçici 12’nci maddesinde, 2016-2017 eğitim ve öğretim yılı sonuna kadar uygulanmak üzere aday çırak ve çıraklar ile 18’inci madde hükümleri uyarınca işletmelerde mesleki eğitim gören, staj veya tamamlayıcı eğitime devam eden öğrencilere, 25’inci maddenin birinci fıkrası kapsamında yapılacak ödemelerin asgari ücretin net tutarının yüzde otuzundan az olamayacağı ve ödenebilecek en az ücretin;

Ø Yirmiden az personel çalıştıran işletmeler için üçte ikisinin,

Ø Yirmi ve üzerinde personel çalıştıran işletmeler için üçte birinin,

4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu kapsamında Devlet katkısı olarak ödeneceği belirtilmektedir.

Bu itibarla 2016-2017 eğitim ve öğretimde uygulanacak destek tutarları aşağıdaki gibi olacaktır.

2017 YILI DESTEK TUTARLARI	Aylık (TL)
20’den az personel çalıştıran işletmeler için	254,15
20 ve üzerinde personel çalıştıran işletmeler için	127,08

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı ve Milli Eğitim Bakanı tarafından 10.02.2017 tarihinde imzalanan “3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’na Göre İşletmelerde Mesleki Eğitim Gören Öğrencilerin Ücretlerinin Bir Kısmının İşsizlik Sigortası Fonundan Karşılanmasına İlişkin Usul ve Esaslar” ile İşsizlik Fonundan ödenecek ücretlere ilişkin uygulama esasları ve tarafların sorumlulukları açıklanmıştır. Buna göre,

ØÖğrencilere, sözleşme gereği ödenmesi gereken ücretin, çalışan sayısına bağlı olarak hesaplanan devlet katkısına ilişkin kısmı İŞKUR tarafından Fon kaynaklarından, kalan tutar ise işletmelerce karşılanacaktır.

Øİşletmeler, öğrenci adına gönderilecek Devlet katkısı tutarını ve işletme payına düşen tutarı, her ayın onuncu gününe kadar banka hesabına ödeyeceklerdir.

Øİşletmelerce öğrencilere ödenen devlet katkısı tutarları ise aynı ayın en geç yirmi beşinci gününe kadar okullar ve yükseköğretim kurumları tarafından işletmelere ödenecektir.

ØDevamsızlığı olan, hastalık izninde (raporlu) olan öğrencilerin bu günlere karşılık gelen ücretleri ödenmeyecektir.

ØStajyer ücretlerine devlet desteği için işverenlerce herhangi bir başvuru yapılmasına gerek olmayıp, öğrencilerin okullarına aktarılan destek tutarları okulları tarafından işverenlere aktarılacaktır.

8-      VERGİ UYGULAMASI

a)    Gelir Vergisi Yönünden Değerlendirme

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 23’üncü maddesinde gelir vergisinden istisna tutulan ücretler bentler halinde sayılmış olup, söz konusu maddenin 12 numaralı bendinde, 3308 sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanunu’na tabi çırakların asgari ücreti aşmayan ücretlerinin gelir vergisinden istisna tutulduğu,

Diğer taraftan, 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanunu’nun "Ücret ve Sosyal Güvenlik" başlıklı 25’inci maddesinde, aday çırak, çırak ve öğrencilere ödenecek ücretlerin her türlü vergiden müstesna olduğu hüküm altına alınmıştır.

Konuya ilişkin yayımlanan 128 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde, çıraklar için öngörülen tüm niteliklere sahip olmakla beraber, geçerli asgari ücret düzeyinin üzerinde ücret alan bir kimsenin o işyerinde iş veya sanat öğrenmek amacıyla çalıştığı kabul edilemeyeceğinden çırak sayılmasının mümkün bulunmadığı, bu nedenle çıraklık niteliklerine sahip olmakla beraber asgari ücretin üzerinde ücret alanlara yapılan ödemelerin tamamının vergiye tabi tutulacağı belirtilmiştir.

Buna göre, 3308 sayılı Kanun kapsamında mesleki eğitim gören stajyer öğrencilere yapılan, yıllar itibariyle yaşa göre belirlenen asgari ücreti aşmayan ücret ödemelerinin Gelir Vergisi Kanunu’nun 23/12’nci maddesi gereğince gelir vergisinden istisna tutulması gerekmektedir.

Bununla beraber; 3308 sayılı Kanun kapsamında olmayan öğrenciler için yapılacak ücret ödemeleri ile mesleki eğitim gören öğrencilere asgari ücretin üzerinde yapılacak ücret ödemelerinin Gelir Vergisi Kanunu’nun 103 ve 104’üncü maddelerine göre tevkifata tabi tutularak vergilendirilmesi gerekmektedir.

b)    Damga Vergisi Yönünden Değerlendirme

488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’na ekli (2) sayılı tablonun "IV- Ticari ve medeni işlerle ilgili kağıtlar" başlıklı bölümünün 34’üncü fıkrasına 5535 sayılı Kanun’un 8 inci maddesiyle eklenen hüküm ile, Gelir Vergisi Kanunu’nun 23’üncü maddesinde belirtilen ücretlere ilişkin düzenlenecek kâğıtların damga vergisinden istisna olduğu hükme bağlanmıştır.

Buna göre, 3308 sayılı Kanun kapsamında çalıştırılan öğrencilerin yıllar itibariyle yaşa göre belirlenen asgari ücreti aşmayan ücret ödemeleri nedeniyle düzenlenen kağıtların, Gelir Vergisi Kanununun 23’üncü maddesinin 12’nci fıkrası ve 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’na ekli (2) sayılı tablonun IV/34 üncü fıkrası uyarınca damga vergisinden istisna edilmesi, ancak asgari ücreti aşan ücret ödemeleri ile 3308 sayılı Kanun kapsamında olmayan öğrencilere yapılacak ücret ödemeleri nedeniyle düzenlenen kağıtların Kanuna ekli (1) sayılı tablonun IV/1-b fıkrası gereğince damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir.

9-      Sosyal Güvenlik Uygulaması

ØUygulanacak Sigorta Kolları

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun “Bazı sigorta kollarının uygulanacağı sigortalılar” başlıklı 5’inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen hususlar doğrultusunda, 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanununda belirtilen ve yükseköğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler hakkında,

Øİş kazası ve meslek hastalığı sigortası,

ØBakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar hakkında ayrıca genel sağlık sigortası hükümleri,

Uygulanmakta, ancak hastalık sigortası hükümleri uygulanmamaktadır.

Ø İş Kazası ve Meslek Hastalığı Halinde Sorumluluk

3308 sayılı Kanun’un ikinci fıkrasında, aday çırak, çırak ve öğrencinin eğitimi sırasında işyerinin kusuru halinde meydana gelecek iş kazaları ve meslek hastalıklarından işverenin sorumlu olduğu belirtilmektedir.

Ø Prime Esas Kazanç Tutarları

5510 sayılı Kanun’un 80’inci maddesinin birinci fıkrasının (k) bendinin ilk cümlesinde, yükseköğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrencilerden aylık prime esas kazanç tutarı 82’nci maddeye göre belirlenen günlük prime esas kazanç alt sınırının otuz katından fazla olmayanların prime esas günlük kazançlarının hesaplanmasında prime esas günlük kazanç alt sınırı dikkate alınacağı,

Değişik ikinci cümlesindeise aday çırak, çırak, işletmelerde mesleki eğitim, mesleki ve teknik ortaöğretim sırasında staj, tamamlayıcı eğitim ya da alan eğitimi gören öğrencilerin prime esas kazançlarının ise ilgili kanunlarında (3308 sayılı Kanun) öngörüldüğü şekilde belirleneceği belirtilmektedir.

 Söz konusu fıkranın değişik ikinci cümlesinde, mesleki ve teknik ortaöğretim sırasında staj yapanlar için 3308 sayılı Kanun’a gönderme yapıldığı dikkate alındığında, yükseköğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler için 5510 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanması ve bu öğrencilere ödenen ücretin asgari ücret tutarından fazla olmaması halinde, prime esas günlük kazançlarının hesaplanmasında asgari ücret tutarının dikkate alınması gerekmektedir.

Ancak, uygulamadaki birlikteliğin sağlanması adına, 5510 sayılı Kanun’un 80’inci maddesinin birinci fıkrasının (k) bendinin değişik ikinci cümlesine; “mesleki ve teknik ortaöğretim” ibaresinden sonra gelmek üzere “ve yükseköğretim” ibaresinin eklenmesi yerinde olacaktır.

Ø Prim Oranları

5510 sayılı Kanun’un 81’inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde, 5’inci maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde belirtilenler için prim oranının, prime esas kazançlarının %6’sı olduğu, bu prim oranının %1’i nin kısa vadeli sigorta kolları, %5’i nin ise genel sağlık sigortası primi olduğu belirtilmektedir.

Ø Prim Ödeme Yükümlüsü

5510 sayılı Kanun’un 87’inci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde, 5’inci maddenin (b) bendinde belirtilen yüksek öğrenim sırasında staja tâbi tutulan veya işletmelerde meslekî eğitim gören öğrenciler için prim ödeme yükümlüsünün yüksek öğretim kurumları olduğu belirtilmektedir.

Ø APHB Belge Türü

Yüksek öğrenim sırasında staja tâbi tutulan veya işletmelerde meslekî eğitim gören öğrencilerden,

ØBakmakla yükümlü olunanlar hakkında 22,

ØBakmakla yükümlü olunmayanlar hakkında 43

Numaralı Aylık Prim ve Hizmet Belgesi ile bildirim yapılması gerekmektedir.

 

 

KAYNAKÇA

T.C. Yasalar (19/06/1986) 3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu, Anlara: Resmî Gazete (19139 sayılı)

T.C. Yasalar (16/06/2016) 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, Anlara: Resmî Gazete (26200 sayılı)

T.C. Yasalar (06/01/1961) 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu, Anlara: Resmî Gazete (10700 sayılı)

T.C. Yasalar (01/07/2017) 7033 sayılı Sanayinin Geliştirilmesi ve Üretimin Desteklenmesi Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Anlara: Resmî Gazete (30111 sayılı)

3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’na Göre İşletmelerde Mesleki Eğitim Gören Öğrencilerin Ücretlerinin Bir Kısmının İşsizlik Sigortası Fonundan Karşılanmasına İlişkin Usul ve Esaslar

http://mtegm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_02/17161526_devlet_katkYsY_usul_ve_esaslar.pdf

Özelge, Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı, http://www.gib.gov.tr/node/91575

Yarg. 9. HD. 2011/20333 E. 2012/17714 K. 21.05.2012

13.09.2017

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.