Kemal Ünlü
E. SGK Müfettişi
İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Bilirkişisi
İstanbul Üniversitesi Mali Hukuk A.B.D. Doktora Öğrencisi
unlukemal34@gmail.com
Mesleki ve Teknik Eğitim Yapan Üniversite Öğrencilerinin Stajında Dikkat
Edilmesi Gereken Hususlar
Tarih: 13.09.2017
1- GİRİŞ
Yükseköğretim Kurulunca,
yükseköğretim kurumlarında verilmekte olan her düzeydeki alana özgü olarak
belirlenen teorik ve uygulamalı dersler dışında, öğrencilerin öğretim
programlarıyla kazandırılması öngörülen mesleki bilgi, beceri, tutum ve
davranışlarını geliştirmeleri, sektörü tanımaları, iş hayatına uyumları,
gerçek üretim ve hizmet ortamında yetişmeleri amacıyla işletmede yaptıkları
mesleki çalışma, 3308 sayılı Meslek Eğitimi Kanununda staj olarak
tanımlanmaktadır.
İş bu makalemizde mesleki ve
teknik eğitim yapan üniversite öğrencilerinin stajında dikkat edilmesi
gereken hususlara değinilecektir.
2- KAPSAM:
13/2/2011 tarihli ve 6111 sayılı Kanunun 61’inci maddesiyle, 3308
sayılı Meslek Eğitim Kanunu’nun “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinde
yapılan değişiklikle, “Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumları”
tanımında yer alan “orta öğretim kurumları” ibaresinden sonra
gelmek üzere “ve mesleki ve teknik eğitim yapan yükseköğretim kurumları” ibaresi
eklenmiştir.
Bu itibarla, mesleki ve
teknik eğitim yapan yükseköğretim kurumları olan meslek
yüksekokullarında veya Teknik Eğitim Fakültesi vb. mesleki ve teknik
eğitim okullarında öğrenim gören öğrencilerin yapacağı stajlarda 3308
sayılı Kanun hükümleri uygulanmaktadır.
Mesleki ve teknik eğitim yapan
meslek yüksekokulu veya Teknik Eğitim Fakültesi öğrencileri dışındaki
öğrenciler için 3308 sayılı Kanun’da belirtilen hükümler uygulanamayacaktır.
3308 sayılı Kanun’un 18’inci
maddesinde, On ve daha fazla personel çalıştıran işletmelerin,
çalıştırdıkları personel sayısının yüzde beşinden az olmamak üzere mesleki
ve teknik eğitim okul ve kurumu öğrencilerine beceri eğitimi, mesleki ve
teknik ortaöğretim okul ve kurumu öğrencilerine staj ve tamamlayıcı
eğitim yaptıracağı, öğrenci sayısının tespitinde kesirlerin tam sayıya
tamamlanacağı ve bu işletmelerin mesleki ve teknik eğitim yapan
yükseköğretim kurumu öğrencilerine staj yaptırabileceği belirtilmektedir.
Madde metninde yer alan
(yaptıracağı/yaptırabileceği) ibarelerden, mesleki ve teknik eğitim okul ve
kurumu öğrencilerine beceri eğitimi, mesleki ve teknik ortaöğretim okul ve
kurumu öğrencilerine staj ve tamamlayıcı eğitim yaptırmanın zorunlu
olduğu,
Ancak,mesleki ve teknik eğitim
yapan yükseköğretim kurumu öğrencileri için zorunlu olmayıp isteğe bağlı
olduğu anlaşılmaktadır.
4- ÜCRET ÖDEME
ZORUNLULUĞU:
3308 sayılı Kanun’un 25’inci
maddesinde, aday çırak ve çıraklar ile işletmelerde mesleki eğitim gören,
staj veya tamamlayıcı eğitime devam eden öğrencilere işletmeler tarafından
ödenecek ücret ve bu ücretlerdeki artışların, düzenlenecek sözleşme ile
tespit edileceği,
Ancak işletmelerde mesleki
eğitim gören öğrenciler ile mesleki ve teknik ortaöğretim okul ve
kurumlarında staj veya tamamlayıcı eğitim gören öğrencilere asgari
ücretin net tutarının;
Ø Yirmi ve üzerinde personel
çalıştıran işyerlerinde yüzde otuzundan,
Ø Yirmiden az personel
çalıştıran işyerlerinde yüzde on beşinden,
Ø Aday çırak ve çırağa yaşına
uygun asgari ücretin yüzde otuzundan,
Aşağı ücret ödenemeyeceği
belirtilmektedir.
Bu itibarla 2017 yılı asgari
ücretin net tutarının (AGİ hariç) 1.270,75 TL olduğu dikkate alındığında
ödenmesi gereken ücret tutarlar aşağıdaki gibi olmaktadır.
2017 YILI ÜCRET
TUTARLARI
|
Günlük (TL)
|
Aylık (TL)
|
Aday çıraklara ve
çıraklara
|
12,71
|
381,23
|
20’den az personel
çalıştıran işyerlerinde meslek eğitimi gören örgün eğitim
öğrencilerine
|
6,35
|
190,52
|
20 ve üzerinde
personel çalıştıran işyerlerinde meslek eğitimi gören örgün
eğitim öğrencilerine
|
12,71
|
381,23
|
Ancak, 02.12.2016 tarihinde
3308 sayılı Kanuna eklenen Geçici 12’nci maddede, 2016-2017 eğitim ve
öğretim yılı sonuna kadar uygulanmak üzere aday çırak ve çıraklar ile
18’inci madde hükümleri uyarınca işletmelerde mesleki eğitim gören, staj
veya tamamlayıcı eğitime devam eden öğrencilere, 25’inci maddenin birinci
fıkrası kapsamında yapılacak ödemelerin asgari ücretin net tutarının yüzde
otuzundan az olamayacağı hüküm altına alınmıştır.
Bu itibarla, 2016-2017 eğitim
ve öğretim yılı sonuna kadar ödenecek ücret tutarı, çalıştırılan personel
sayısı dikkate alınmaksızın asgari ücretin net tutarının yüzde otuzu olan
381,23 TL’den düşük olamayacaktır.
Net Ücretin Hesabında AGİ Dikkate Alınmamalıdır
Konuya ilişkin yapılan
hesaplamalarda net ücretin hesabında Asgari Geçim İndiriminin de dahil
edileceği yönünde görüşler bulunmaktadır.
Ancak, konuya ilişkin Yargıtay
yerleşik içtihatları dikkate alındığında, işçiye ücreti dışında ödenen
asgari geçim indiriminin yasa ile getirildiği ve bireyin veya ailenin asgari
geçim düzeyini sağlayacak bölümünün toplam gelirden düşülerek vergi dışı
bırakılmasını ifade ettiği, bu nedenle ücretin eki niteliğinde olmadığı ve
üret olarak nitelendirilemeyeceği belirtilmektedir. (Yarg. 9. HD. 2011/20333
E. 2012/17714 K. 21.05.2012)
Bu nedenle net ücretin
hesaplaması sırasında asgari geçim indiriminin hesaplamaya dahil edilmemesi
gerekmektedir.
5- ÜCRET ÖDEME ZORUNLULUĞU OLMAYAN İŞYERLERİ:
Burada özellikle belirtilmesi
gereken diğer bir husus ise 3308 sayılı Kanun kapsamı dışında kalan stajyer
öğrencilere, örneğin; işletme fakültesi öğrencilerine üniversiteleri
tarafından staj yaptırılması uygun görülse dahi bu öğrencilere staj
yaptıklarından dolayı ücret ödemesi zorunlu değildir. Ancak işletmeler
dilerse bu nitelikteki stajyerlere de ücret ödeyebilecektir.
Ayrıca, 3308 sayılı Kanun’un
uygulamasına ilişkin olarak 01.07.2017 tarihli ve 30111 sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanan 7033 sayılı Sanayinin Geliştirilmesi ve Üretimin
Desteklenmesi Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde
Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 32’inci maddesi ile yapılan değişiklik
sonrasında,
3308 sayılı Kanun
kapsamında olmasına rağmen, staj yapacak işletme bulunamaması nedeniyle
stajını yükseköğretim kurumları ve birimlerinde yapan yükseköğretim
öğrencilerinin yaptıkları stajlarda ücret ödeme zorunluluğu bulunmamaktadır.
6- ÜCRET ÖDENMEMESİ HALİNDE UYGULANACAK YAPTIRIMLAR
3308 sayılı Kanun’un 41’inci
maddesinde, 25’inci maddede belirtilen ücret ödeme yükümlülüğünü yerine
getirmeyen işverenlere;
Øİlk olarak ihtar cezasının
verileceği,
Øİhtarın tebliğinden itibaren
on gün içinde yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde 600,00 TL idari para
cezasının verileceği,
ØFiilin tekrarı hâlinde bu
cezanın iki katına çıkarılacağı,
ØFiilin sürmesi hâlinde ise
meslekten geçici men cezası verileceği,
ØSöz konusu yaptırımlara karar
vermeye yetkili kişinin mahallî mülkî amir olduğu,
Belirtilmektedir.
7- ÜCRET DESTEĞİ:
3308 sayılı Kanun’un Geçici
12’nci maddesinde, 2016-2017 eğitim ve öğretim yılı sonuna kadar uygulanmak
üzere aday çırak ve çıraklar ile 18’inci madde hükümleri uyarınca
işletmelerde mesleki eğitim gören, staj veya tamamlayıcı eğitime devam eden
öğrencilere, 25’inci maddenin birinci fıkrası kapsamında yapılacak
ödemelerin asgari ücretin net tutarının yüzde otuzundan az olamayacağı ve
ödenebilecek en az ücretin;
Ø Yirmiden az personel
çalıştıran işletmeler için üçte ikisinin,
Ø Yirmi ve üzerinde personel
çalıştıran işletmeler için üçte birinin,
4447 sayılı İşsizlik Sigortası
Kanunu kapsamında Devlet katkısı olarak ödeneceği belirtilmektedir.
Bu itibarla 2016-2017 eğitim ve
öğretimde uygulanacak destek tutarları aşağıdaki gibi olacaktır.
2017 YILI
DESTEK TUTARLARI
|
Aylık (TL)
|
20’den az personel
çalıştıran işletmeler için
|
254,15
|
20 ve üzerinde
personel çalıştıran işletmeler için
|
127,08
|
ØÖğrencilere, sözleşme gereği
ödenmesi gereken ücretin, çalışan sayısına bağlı olarak hesaplanan devlet
katkısına ilişkin kısmı İŞKUR tarafından Fon kaynaklarından, kalan tutar ise
işletmelerce karşılanacaktır.
Øİşletmeler, öğrenci adına
gönderilecek Devlet katkısı tutarını ve işletme payına düşen tutarı, her
ayın onuncu gününe kadar banka hesabına ödeyeceklerdir.
Øİşletmelerce öğrencilere
ödenen devlet katkısı tutarları ise aynı ayın en geç yirmi beşinci gününe
kadar okullar ve yükseköğretim kurumları tarafından işletmelere ödenecektir.
ØDevamsızlığı olan, hastalık
izninde (raporlu) olan öğrencilerin bu günlere karşılık gelen ücretleri
ödenmeyecektir.
ØStajyer ücretlerine devlet
desteği için işverenlerce herhangi bir başvuru yapılmasına gerek olmayıp,
öğrencilerin okullarına aktarılan destek tutarları okulları tarafından
işverenlere aktarılacaktır.
8- VERGİ UYGULAMASI
a) Gelir Vergisi Yönünden
Değerlendirme
193 sayılı Gelir Vergisi
Kanunu’nun 23’üncü maddesinde gelir vergisinden istisna tutulan ücretler
bentler halinde sayılmış olup, söz konusu maddenin 12 numaralı bendinde,
3308 sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanunu’na tabi çırakların asgari
ücreti aşmayan ücretlerinin gelir vergisinden istisna tutulduğu,
Diğer taraftan, 3308 sayılı
Meslekî Eğitim Kanunu’nun "Ücret ve Sosyal Güvenlik" başlıklı 25’inci
maddesinde, aday çırak, çırak ve öğrencilere ödenecek ücretlerin her türlü
vergiden müstesna olduğu hüküm altına alınmıştır.
Konuya ilişkin yayımlanan 128
Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde, çıraklar için öngörülen tüm
niteliklere sahip olmakla beraber, geçerli asgari ücret düzeyinin üzerinde
ücret alan bir kimsenin o işyerinde iş veya sanat öğrenmek amacıyla
çalıştığı kabul edilemeyeceğinden çırak sayılmasının mümkün bulunmadığı, bu
nedenle çıraklık niteliklerine sahip olmakla beraber asgari ücretin üzerinde
ücret alanlara yapılan ödemelerin tamamının vergiye tabi tutulacağı
belirtilmiştir.
Buna göre, 3308 sayılı Kanun
kapsamında mesleki eğitim gören stajyer öğrencilere yapılan, yıllar
itibariyle yaşa göre belirlenen asgari ücreti aşmayan ücret ödemelerinin
Gelir Vergisi Kanunu’nun 23/12’nci maddesi gereğince gelir vergisinden
istisna tutulması gerekmektedir.
Bununla beraber; 3308 sayılı
Kanun kapsamında olmayan öğrenciler için yapılacak ücret ödemeleri ile
mesleki eğitim gören öğrencilere asgari ücretin üzerinde yapılacak ücret
ödemelerinin Gelir Vergisi Kanunu’nun 103 ve 104’üncü maddelerine göre
tevkifata tabi tutularak vergilendirilmesi gerekmektedir.
b) Damga Vergisi Yönünden
Değerlendirme
488 sayılı Damga Vergisi
Kanunu’na ekli (2) sayılı tablonun "IV- Ticari ve medeni işlerle ilgili
kağıtlar" başlıklı bölümünün 34’üncü fıkrasına 5535 sayılı Kanun’un 8 inci
maddesiyle eklenen hüküm ile, Gelir Vergisi Kanunu’nun 23’üncü maddesinde
belirtilen ücretlere ilişkin düzenlenecek kâğıtların damga vergisinden
istisna olduğu hükme bağlanmıştır.
Buna göre, 3308 sayılı Kanun
kapsamında çalıştırılan öğrencilerin yıllar itibariyle yaşa göre belirlenen
asgari ücreti aşmayan ücret ödemeleri nedeniyle düzenlenen kağıtların, Gelir
Vergisi Kanununun 23’üncü maddesinin 12’nci fıkrası ve 488 sayılı Damga
Vergisi Kanunu’na ekli (2) sayılı tablonun IV/34 üncü fıkrası uyarınca damga
vergisinden istisna edilmesi, ancak asgari ücreti aşan ücret ödemeleri ile
3308 sayılı Kanun kapsamında olmayan öğrencilere yapılacak ücret ödemeleri
nedeniyle düzenlenen kağıtların Kanuna ekli (1) sayılı tablonun IV/1-b
fıkrası gereğince damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir.
9- Sosyal Güvenlik Uygulaması
ØUygulanacak Sigorta Kolları
5510 sayılı Sosyal Sigortalar
ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun “Bazı sigorta kollarının uygulanacağı
sigortalılar” başlıklı 5’inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde
belirtilen hususlar doğrultusunda, 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanununda
belirtilen ve yükseköğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler
hakkında,
Øİş kazası ve meslek hastalığı
sigortası,
ØBakmakla yükümlü olunan kişi
durumunda olmayanlar hakkında ayrıca genel sağlık sigortası hükümleri,
Uygulanmakta, ancak hastalık
sigortası hükümleri uygulanmamaktadır.
Ø İş Kazası ve Meslek
Hastalığı Halinde Sorumluluk
3308 sayılı Kanun’un ikinci
fıkrasında, aday çırak, çırak ve öğrencinin eğitimi sırasında işyerinin
kusuru halinde meydana gelecek iş kazaları ve meslek hastalıklarından
işverenin sorumlu olduğu belirtilmektedir.
Ø Prime Esas Kazanç
Tutarları
5510 sayılı Kanun’un 80’inci
maddesinin birinci fıkrasının (k) bendinin ilk cümlesinde, yükseköğrenimleri
sırasında staja tabi tutulan öğrencilerden aylık prime esas kazanç
tutarı 82’nci maddeye göre belirlenen günlük prime esas kazanç alt sınırının
otuz katından fazla olmayanların prime esas günlük kazançlarının
hesaplanmasında prime esas günlük kazanç alt sınırı dikkate alınacağı,
Değişik ikinci cümlesindeise
aday çırak, çırak, işletmelerde mesleki eğitim, mesleki ve teknik
ortaöğretim sırasında staj, tamamlayıcı eğitim ya da alan eğitimi
gören öğrencilerin prime esas kazançlarının ise ilgili kanunlarında (3308
sayılı Kanun) öngörüldüğü şekilde belirleneceği belirtilmektedir.
Söz konusu fıkranın değişik
ikinci cümlesinde, mesleki ve teknik ortaöğretim sırasında staj yapanlar
için 3308 sayılı Kanun’a gönderme yapıldığı dikkate alındığında,
yükseköğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler için 5510 sayılı
Kanun hükümlerinin uygulanması ve bu öğrencilere ödenen ücretin asgari ücret
tutarından fazla olmaması halinde, prime esas günlük kazançlarının
hesaplanmasında asgari ücret tutarının dikkate alınması gerekmektedir.
Ancak, uygulamadaki
birlikteliğin sağlanması adına, 5510 sayılı Kanun’un 80’inci
maddesinin birinci fıkrasının (k) bendinin değişik ikinci cümlesine;
“mesleki ve teknik ortaöğretim” ibaresinden sonra gelmek üzere “ve
yükseköğretim” ibaresinin eklenmesi yerinde olacaktır.
Ø Prim Oranları
5510 sayılı Kanun’un 81’inci
maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde, 5’inci maddenin birinci
fıkrasının (b) bendinde belirtilenler için prim oranının, prime esas
kazançlarının %6’sı olduğu, bu prim oranının %1’i nin kısa vadeli sigorta
kolları, %5’i nin ise genel sağlık sigortası primi olduğu belirtilmektedir.
Ø Prim Ödeme Yükümlüsü
5510 sayılı Kanun’un 87’inci
maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde, 5’inci maddenin (b) bendinde
belirtilen yüksek öğrenim sırasında staja tâbi tutulan veya işletmelerde
meslekî eğitim gören öğrenciler için prim ödeme yükümlüsünün yüksek öğretim
kurumları olduğu belirtilmektedir.
Ø APHB Belge Türü
Yüksek öğrenim sırasında staja
tâbi tutulan veya işletmelerde meslekî eğitim gören öğrencilerden,
ØBakmakla yükümlü olunanlar
hakkında 22,
ØBakmakla yükümlü olunmayanlar
hakkında 43
Numaralı Aylık Prim ve Hizmet
Belgesi ile bildirim yapılması gerekmektedir.
KAYNAKÇA
T.C. Yasalar (19/06/1986) 3308
Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu, Anlara: Resmî Gazete (19139 sayılı)
T.C. Yasalar (16/06/2016) 5510
sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, Anlara: Resmî
Gazete (26200 sayılı)
T.C. Yasalar (06/01/1961) 193
Sayılı Gelir Vergisi Kanunu, Anlara: Resmî Gazete (10700 sayılı)
T.C. Yasalar (01/07/2017) 7033
sayılı Sanayinin Geliştirilmesi ve Üretimin Desteklenmesi Amacıyla Bazı
Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Anlara:
Resmî Gazete (30111 sayılı)
3308 Sayılı Mesleki Eğitim
Kanunu’na Göre İşletmelerde Mesleki Eğitim Gören Öğrencilerin Ücretlerinin
Bir Kısmının İşsizlik Sigortası Fonundan Karşılanmasına İlişkin Usul ve
Esaslar
http://mtegm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_02/17161526_devlet_katkYsY_usul_ve_esaslar.pdf
Özelge, Ankara Vergi Dairesi
Başkanlığı, http://www.gib.gov.tr/node/91575
Yarg. 9. HD. 2011/20333 E.
2012/17714 K. 21.05.2012
Kaynak:
www.MuhasebeTR.com
(Bu makale yazılı veya
elektronik ortamda kaynak
göstermeden yayınlanamaz.
Kaynak göstermeden yayınlayanlar hakkında yasal
işlem yapılacaktır .)
>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.
>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.