Karani Arslan
Vergi Müfettişi
Vergi Denetim Kurulu
karani_arslan@hotmail.com

Kamuya Yararlı Dernek Statüsü Kazanılmasının Mevzuat Açısından Değerlendirilmesi

Kamu Yararına Çalışan Derneklere ilişkin düzenleme, 5253 sayılı Dernekler Kanununun 27. maddesi ile yapılmış ve uygulamaya ilişkin hususlar Dernekler Yönetmeliğine havale edilmiştir. Diğer yandan Hazine Ve Maliye Bakanlığı tarafından çıkarılan sirkülerde kamu yararına çalışan dernek statüsü kazanma şartları açıklanmıştır. Bu çalışmamızda derneklerin kamu yararına çalışan dernek statüsü kazanmasının şartlarını kanun tüzük ve sirküler ışığında son mevzuat düzenlemelerine göre ayrıntılı olarak açıklayacağız.

Dernekler Kanunu ve Dernekler Yönetmeliği Açısından Kamu Yararına Çalışan Dernek Statüsü Kazanma Şatları

Giriş bölümünde de açıklandığı üzere Kamu Yararına Çalışan Derneklere ilişkin düzenleme, 5253 sayılı Dernekler Kanununun 27. maddesi ile yapılmış söz konusu kanunun Kamu yararına çalışan dernekler başlıklı 27. Maddesinde “Kamu yararına çalışan dernekler, Cumhurbaşkanı kararıyla tespit edilir. Bir derneğin kamu yararına çalışan derneklerden sayılabilmesi için, en az bir yıldan beri faaliyette bulunması ve derneğin amacı ve bu amacı gerçekleştirmek üzere giriştiği faaliyetlerin topluma yararlı sonuçlar verecek nitelikte ve ölçüde olması şarttır.[1]” Diğer yandan “ 27. Maddenin 2. Bendinde Kamu yararına çalışan dernek statüsünün kazanılması, kaybedilmesi ve gerekli belgeler ile diğer esas ve usuller yönetmelikte düzenlenir.” Şeklinde belirtilmiştir.

Kanunun atıf yaptığı Dernekler yönetmeliğinin 48,49,50 ve 51.maddelerinde konu ayrıntılı şekilde açıklanmış 48.Maddesinde Kamu yararına çalışan derneklerden sayılmak için hangi şartların olması gerektiği maddeler halinde açıklanmıştır. Buna göre bir derneğin Kamu yararına çalışan derneklerden sayılması için;

Kamu yararına çalışan derneklerden sayılmak için derneğin;

a) En az bir yıldan beri faaliyette bulunması,

b) Son bir yıl içindeki, 2005 yılı için belirlenen tutar olan 50.000.-YTL’sını geçen alım ve satım işlemlerinin rekabet koşullarına uygun yapılması,

c) Amacı ve gerçekleştirdiği faaliyetlerin, üyelerinin dışında yerel veya ulusal düzeyde toplumun ihtiyaç ve sorunlarına yönelik çözümler üretecek ve toplumsal gelişmeye katkı sağlayacak nitelikte olması,

d) Yıl içinde elde ettiği gelirin en az yarısının bu amaçla harcanması,

e) Sahip olduğu mal varlığının ve yıllık gelirinin tüzüğünde belirtilen amacı gerçekleştirecek düzeyde olması gerekir.

Bu durum, Bakanlık dernekler denetçileri tarafından düzenlenen rapor ile tespit ettirilebilir. Bu nitelikleri taşımadığı tespit edilen dernekler, kamu yararı kararı için, bu tespitin yapıldığı tarihten itibaren üç yıl geçmeden önce yeniden başvuramaz. 

Söz konusu yönetmeliğin 50.maddesinde başvuru sürecine ilişkin hususlar belirtilmiş Başvuruda aranacak belgelerin ne olduğu açıklanmıştır. Buna göre;

Kamu yararına çalışan derneklerden sayılmak isteyen dernekler, aşağıda belirtilen ekler ile birlikte başvurularını mülki idare amirliğine yaparlar.

a) Derneğin kamu yararı yönünden; faaliyeti, yaptığı hizmetler ve gelecekte yapılması düşünülen işler hakkındaki raporu,

b) Derneğin taşınır ve taşınmaz mallarının listesi,

c) Kamu yararına çalışan derneklerden sayılması için yönetim kurulunun aldığı karar örneği.

Dernekler yönetmeliğinin 48,49 ve 50. Maddeleri Kamu yararına çalışan derneklerden sayılma şartları başvuru sürecini, aranacak belgeleri açıklamış 51. Madde de ise başvuru sürecinin değerlendirilmesi sonuca bağlanması hususları belirtilmiştir. Buna göre

Kamu yararına çalışan derneklerden sayılma istekleri, valilik görüşü ile birlikte bir ay içinde Bakanlığa gönderilir. Valilik görüşünde derneğin amacının ve faaliyetlerinin topluma yararlı sonuçlar verecek nitelikte ve ölçüde olup olmadığı ve kamu yararına çalışan derneklerden sayılıp sayılamayacağı açıkça belirtilir.

İlgili bakanlıkların ve Maliye Bakanlığının da görüşü alındıktan sonra, Bakanlığın teklifi ve Bakanlar Kurulu kararı[2] ile dernek, kamu yararına çalışan derneklerden sayılır.

Kamu yararına çalışan derneklerden sayılmaya ilişkin karar Bakanlıkça ilgili valiliğe bildirilir ve valilik tarafından başvuru sahiplerine bilgi verilir. Başvurusu reddedilenler buna ilişkin gerekçe ile birlikte ilgili valiliğe bildirilir ve valilik tarafından başvuru sahiplerine bilgi verilir.

Kamu Yararına Çalışan Dernek Statüsü Kazanma Şartlarının Hazine Ve Maliye Bakanlığı Sirküleri Açısından Değerlendirilmesi:

Kamuya yararlı derneklerden sayılabilmek için gereken asgari şartlar, Dernekler Yönetmeliğinin 48,49,50 ve 41’inci maddelerinde belirtilmiş ise de Hazine Ve Maliye Bakanlığı’nın görüşünün oluşturulmasında, KVK-2/2003-2/Dernek ve Vakıflar-1, KVK-4/2004-2/Dernek ve Vakıflar-2 ve KVK-15/2005-3/Dernek ve Vakıflar-3 numaralı Kurumlar Vergisi Kanunu Sirkülerlerinin esas alınması ve bu sirkülerlerde belirtilen koşulların taşınıp taşınmadığının tespiti gerekmektedir.

* 2 numaralı Kurumlar Vergisi Kanunu Sirküsünde;

Dernekler Kanunu’nun 58’inci madde hükmü uyarınca (5253 sayılı Dernekler Kanununun 27. Maddesi), bir derneğin kamu yararına çalışan derneklerden sayılabilmesi için;

• En az bir yıldan beri faaliyette bulunması,
• Amacının ve bu amacı gerçekleştirmek için giriştiği faaliyetlerin ülke çapında yararlı sonuçlar verecek nitelik ve ölçüde olması gerekmektedir.

Kamu hizmetleri Devletin asli görevleri arasında yer alan ve herkesin yararlanmasına açık bulunan hizmetlerdir. Buna göre, bir derneğin kamuya yararlı derneklerden sayılabilmesi için derneğin amacının ve bu amacı gerçekleştirmek için giriştiği faaliyetlerin belli bir zümreye ve yöreye değil, bütün vatandaşlara ve ülkeye yarar getirecek nitelikte olması gerekmektedir.

Tüzükte yazılı amaçlar arasında yer alan hizmetlerin, kamuya yararlı hizmetler olması derneğin kamuya yararlı sayılması bakımından yeterli olmayıp gerçekleştirilen hizmetlerin Devletin kamu hizmeti yükünü azaltıcı ölçüde bulunması da gereklidir. Nitekim, Dernekler Kanununun 58’inci maddesinin (5253 sayılı Dernekler Kanununun 27. Maddesi) 2 numaralı bendinde yer alan “Derneğin amacı ve bu amacı gerçekleştirmek için giriştiği faaliyetlerin ülke çapında yararlı sonuçlar verecek nitelik ve ölçüde olması şarttır.” hükmü ile bu husus açıkça belirtilmektedir.

Bu bağlamda, derneğe kuruluşta amaç edindiği hizmetlerle orantılı belli bir malvarlığının tahsisi gerekmektedir. Aksi halde yeterli bir malvarlığına sahip bulunmayan bir derneğin kamu hizmetlerini yerine getirmesi mümkün değildir.

Yukarıda belirtilen görüşler çerçevesinde, kamu yararına çalışan derneklerden sayılma talebinde bulunan bir dernek hakkında Hazine Ve Maliye Bakanlığı tarafından olumlu görüş verilebilmesi için aşağıdaki koşulların varlığı aranmaktadır.

• Dernek tüzüğünde; amaç olarak belirlenen faaliyetlerin kamu hizmeti niteliğinde olması.
• Yıl içinde elde edilen gelirlerin en az üçte ikisinin dernek amaçlarına harcanacağı hususuna tüzükte yer verilmesi.
• Derneğin amaç edindiği hizmetlerin herkesin yararına açık olacağının, belli bir yöre veya kitleye hizmetle sınırlı olmadığının tüzükte yazılı bulunması.
• Yukarıdaki maddelerde belirtilen hususların en az son iki yılda fiilen gerçekleştirilmiş olması. (34 nolu Kurumlar Vergisi Kanunu Sirküleri ile bir yılda gerçekleştirilmiş olması olarak değiştirilmiştir.)
• Derneğin sahip olduğu malvarlığının ve yıllık gelirinin tüzüğünde amaç edindiği

hizmetleri gerçekleştirecek düzeyde olması.

* 4 numaralı Kurumlar Vergisi Kanunu Sirküsünde;

Derneklere Bakanlar Kurulu Kararı ile kamuya yararlı dernek statüsü verilmesi sürecinde, Bakanlığın görüşünün oluşturulmasında esas alınan kriterler 2 No’lu Kurumlar Vergisi Sirküsünde belirtilmiştir. Bu kriterlerden birisi de, son 2 yılda, yıl içinde elde edilen gelirlerin en az üçte ikisinin dernek amaçlarına harcanmış olmasıdır.

* 15 numaralı Kurumlar Vergisi Kanunu Sirküsünde;

5253 Sayılı Dernekler Kanunu 23/11/2004 tarih ve 25649 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Kanun ile 2908 Sayılı Dernekler Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır. Bu nedenle, 2 Seri No’lu Kurumlar Vergisi Sirküsü 5253 Sayılı Dernekler Kanunu çerçevesinde yeniden değerlendirilmiştir.

Bir derneğin kamuya yararlı dernek sayılmasına ilişkin şartlar, 2908 Sayılı Mülga Dernekler Kanunu’nun 58’inci maddesinde düzenlenmiş bulunmaktaydı. 5253 Sayılı yeni Dernekler Kanunu’nda ise konu 27’nci maddede düzenlenmiştir. Söz konusu maddenin birinci

fıkrası uyarınca, bir derneğin kamu yararına çalışan derneklerden sayılabilmesi için;

• En az bir yıldan beri faaliyette bulunması,
• Amacının ve bu amacı gerçekleştirmek için giriştiği faaliyetlerin topluma yararlı sonuçlar verecek nitelikte ve ölçüde olması gerekmektedir.

Kamuya yararlı dernek statüsü, ilgili Bakanlıkların ve Bakanlığımızın görüşü de alınarak İçişleri Bakanlığı’nın teklifi ve Bakanlar Kurulu Kararı ile verilmektedir.

5253 Sayılı Dernekler Kanunu’nun 27’nci maddesi ile “2908 Sayılı Dernekler

Kanunu’nun 58 ve 59’uncu maddeleri paralel nitelikte hükümler ihtiva ettiğinden, 2 numaralı Kurumlar Vergisi Sirküsünde yapılan diğer açıklamalar geçerliliğini sürdürmektedir.” denilmektedir.

04.11.2004 tarih ve 5253 sayılı Dernekler Kanununun Mad. 27 ve bu kanuna ilişkin çıkarılan 31.03.2005 tarih ve 125772 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Dernekler Yönetmeliği’nde belirtilen kriterlere, ayrıca değinilmeyecektir. Zira, Yönetmeliğin 49. maddesinde: “Bu durum, Bakanlık dernekler denetçileri tarafından düzenlenen rapor ile tespit ettirilebilir.”İfadesine yer verilmiştir.

15 no’lu Kurumlar Vergisi Sirküsünde belirtilen harcamaların en az son bir yılda fiilen gerçekleştirilmiş olması tarih açısından açık bir hüküm bulunmadığından kanaatimizce başvuru tarihi esas alınarak değerlendirme yapılması gerekmektedir.

SONUÇ:

 Bu yazımızda Derneklerin hangi şartlarda kamuya yararlı dernek olacağını şartlarının neler olduğunu kanun tüzük ve sirküler ışığında son mevzuat düzenlemelerine açıklamaya çalıştık.

Kaynakça

1. 5253 sayılı Dernekler Kanununu
2. Dernekler Yönetmeliği
3. Hazine Ve Maliye Bakanlığı Sirküleri

---

[1] (1) 2/7/2018 tarihli ve 703 sayılı KHK’nin 19 uncu maddesiyle, bu fıkrada yer alan “ilgili bakanlıkların ve Maliye Bakanlığının görüşü üzerine, İçişleri Bakanlığının teklifi ve Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.

[2] (1) 2/7/2018 tarihli ve 703 sayılı KHK’nin 19 uncu maddesiyle, bu fıkrada yer alan “ilgili bakanlıkların ve Maliye Bakanlığının görüşü üzerine, İçişleri Bakanlığının teklifi ve Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” şeklinde değiştirilmiştir.

07.01.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.