Dr. Koray Ateş 14 Adımda Kurumlar Beyannamesi Kapanış Kayıtları (Detaylı Rehber) (16.04.2024)

E-bültenimize kayıt olun, yeni yazılar e-posta adresinize gelsin! Üye olmak için tıklayın.

EDİTÖRÜN SEÇTİKLERİ

YAZARLARIMIZ

Hüseyin Ergut
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Lisanslı SPK Uzmanı
smmm.hergut@gmail.com

Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası - V

Sermaye piyasalarında VİOP (Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası) uygulamalarını tanımaya devam ediyoruz...

42-Normal ve Ters Piyasa Nedir?

Vadeli işlem ve opsiyon piyasalarında,piyasalar fiyatların oluşumuna göre normal ve ters piyasa olarak adlandırılır.”Normal Piyasa”da spot (peşin) fiyatlar vadeli fiyatlara göre, yakın vadeli fiyatlar da daha uzun vadeli fiyatlara göre düşüktür.”Ters Piyasa” da ise tam zıttıdır.Ters piyasada spot(peşin) ve yakın vadeli fiyatlar daha uzun vadeli fiyatlara göre daha yüksektir.

43-Baz Risk Nedir.?

Taşıma maliyet modeline göre spot fiyat ile vadeli fiyat arasında bir fark olmalıdır. Bu farkı belirleyen unsurlar finansman maliyeti,depo kirası, sigorta primi gibi unsurlardır. Baz spot fiyat ile vadeli fiyat arasındaki fark olarak tanımlanmaktadır. Baza etki eden unsurların değişmesi sonucu spot fiyat ile vadeli fiyat arasındaki farkın artması veya azalması riskine “Baz Risk” denir.

Baz hesaplanırken , aksi belirtilmemişse en yakın vadedeki vadeli fiyat esas alınır. Vadeli işlem ve opsiyon piyasalarında sözleşmelerin vadeleri standarttır. Bu nedenle korunma amacıyla işlem yapanlar, riskleri ile tam uyuşacak bir vade bulamayabilirler. Baz risk böyle durumlarda ortaya çıkmaktadır.

44-Korunma İşlemlerinde Yüzde Yüz Korunma Sağlamak Mümkün müdür.?

Tam korunma sağlamak mümkündür. Ancak bazı durumlarda tam korunma mümkün olmayabilir. Bu da vadelerin uyuşmaması,miktarın uyuşmaması,kaç adet sözleşme alınıp satılacağına doğru karar verilmemesi,dayanak varlığın korunma sağlanan maldan farklı olması ve riskten korunma oranının yanlış belirlenmesi gibi nedenlerden kaynaklanabilir.

45-Vadeli İşlem Sözleşmelerinde Uzun Pozisyonlu Korunma Ne Zaman Tercih Edilir.?

Eğer sizin için gelecekte fiyatların artması risk oluşturuyorsa VİOP’ta işlem gören vadeli işem sözleşmelerinde uzun pozisyon alarak ilgili ürünün fiyat artışı riskine karşı korunabilirsiniz.

Orta vadeli nakit ihtiyacınız için bankadan altı ay vadeli 10 bin dolar kredi aldınız. Borçlandığınız dolarları 9,10 TL.‘den satarak 91.000,00TL.’yi ihtiyaçlarınız için kullandınız. Sizin için döviz kurlarındaki beklenmedik bir artış ciddi risk oluşturacaktır.

Bu riskten korunmak için VİOP’ ta işlem gören DolarTL .sözleşmesinde uzun pozisyon almanız gerekecektir.

VİOP’ta sözleşme büyüklüğü 1.000USD olan DolarTL sözleşmesinde 6 ay vadeli kurların 9,20TL den işlem gördüğünü varsayalım. Eğer siz 9,20 fiyatla 6 ay vadeli 1.000 dolarlık on adet sözleşmeyi satın alırsanız,gelecekte satın alacağınız 10 bin doların alış kurunu bugünden 9,20 olarak sabitlemiş olursunuz. Diyelim ki; işlem yaptığınız tarihte DolarTL sözleşmeleri için tanımlanmış PSR değeri 110TL. Dolayısıyla bu işleminiz için 1.100TL bir teminat ödemeniz ve pozisyonunuzu sürdürdüğünüz sürece teminatınızı bu seviyede tutmanız gerekmektedir. Böylece 1.100TL. Teminat ile altı ayın sonunda dolar kuru ne kadar artarsa artsın siz maliyetinizi sabitlediğiniz için kur artışından etkilenmezsiniz.

46-Dolar ile Ödeme yapacak Olan bir İthalatçı Olarak Vadeli İşlem Sözleşmelerini Nasıl Kullanabilirim.?

Örneğin;hammdde ihtiyacı doğrultusunda 3 ay sonra ödenmek üzere 100.000 USD’ lik ithalat anlaşmanız olduğunu düşünelim. Anlaşma yaptığınız gün dolar kuru spot piyasada 9,2600TL /Usd olsun. Aynı anda VİOP’ta 3 ay vadeli VİOP DolarTL sözleşmesi de 9,3000TL/Usd fiyatla işlem görüyor olsun.1.000 dolar büyüklüğündeki 100 sözleşmeyi bu fiyattan VİOP’ta alabilirsiniz. Böylece uzun korunma yapmış olursunuz.3 ay sonra spot piyasada dolar kuru daha da yükselse de 100.000 Doları karşılığında 930.000 TL. Ödeme yapmış olacak ve ithalat ödemesi fiyatını sabitlemiş olacaksınız.

Spot $ Kuru Vadeli kar/Zarar Spotta $ Maliyeti İthalat Ödemsi

9,4000 10.000 kar 940.000 230.000

9,3500 5.000 kar 935.000 230.000

9,3000 0 930.000 230.000

9,2500 -5.000 zarar 925.000 230.000

9,2000 -10.000 zarar 920.000 230.000

**Kar/Zarar : 9,40-9,30=0,10

0,1*1000*100=10.000TL.(Kar*Sözleşme Büyüklüğü*Pozisyon)

47-Vadeli İşlem Sözleşmelerinde Kısa pozisyonlu Korunma Ne Zaman Tercih Edilir.?

Kısa pozisyonlu korunma, alım satıma konu ürünün gelecekte fiyatının düşmesinden endişe duyan taraflarca tercih edilmelidir. Satmak için elinde malı olan veya satacağı ürüne o an sahip olmayıp gelecek bir vadede sahip olacak herkes fiyatların düşmesini risk olarak görür.

48-Dolar ile ödeme Tahsil Edecek olan Bir İhracatçı Olarak Vadeli İşlem Sözleşmelerini Nasıl Kullanabilirim.?

Örneğin; Eylül ayında şirketiniz ihracat bedeli olarak 100 bin Usd 2 ay sonra (Ekim Sonunda) tahsil etmek üzere ihracat bağlantısı yaptığınızı düşünelim.Endişeniz kurun aşağı yönlü gitmesidir.Satılan malınızın maliyeti TL cinsindendir ve 500 bin TL olarak gerçekleşmiştir.

Anlaşma yaptığınız gün dolar kuru spot piyasada 9,2600 TL/USD olsun.Aynı anda VİOP’ta vade tarihi EKİM olan VİOP DolarTL sözleşmesi de 9,3000TL/USD fiyatla işlem görüyor olsun. 1.000 Dolar büyüklüğündeki 100 sözleşmeyi bu fiyattan VİOP’ta satabilirsiniz.Böylece kısa korunma yapmış olursunuz.3 ay sonra spot piyasada dolar kuru daha da düşse de 100.000 ABD Doları karşılığında 930.000 TL. Ödeme yapmış olacak ve ihracat ödemesi fiyatını sabitleyeceksiniz.

Spot $ Kuru Vadeli Kar/Zarar Maliyet Spotta $ Satışı Vergi Öncesi

(TL) (TL) Net Kar/Zarar

9,4000 -10.000 500.000 940.000 430.000

9,3500 - 5.000 500.000 935.000 430.000

9,3000 0 500.000 930.000 430.000

9,2500 5.000 500.000 925.000 430.000

9,2000 10.000 500.000 920.000 430.000

**Kar/Zarar:9,30-9,25=0,05

0,05*1000*100=5.000TL.(Kar*Sözleşme Büyüklüğü*Pozisyon)

49-Kaldıraç Etkisine Örnek Verebilir misiniz.?

Diyelim ki; DolarTL kurunda artış bekleyen bir yatırımcısınız.Beklentiniz doğrultusunda paranızı spot piyasadan dolar alarak veya VİOP DolarTL vadeli işlem sözleşmesinde uzun pozisyon alarak değerlendirebilirsiniz.

Aşağıdaki grafiklerden de görüleceği üzere, spot piyasada dolar alırsanız 926.000 TL. Lik bir yatırım karşılığında 4.000 TL kazanç elde ederek % 0,43 kazanç sağlarsınız.Bu işlemi VİOP’ta yaparsanız sadece 100.000 TL lik bir yatırım karşılığında 3.000 TL kazanç elde ederek, %3 kazanç sağlarsınız.Ayrıca VİOP’ta pozisyon almak için yatırdığınız teminatlar Takasbank tarafından mümkün olan en iyi koşullarla nemalandırılır, böylece yatırmış olduğunuz paranızda değerlendirilmiş olur.

Eylül 21 Kasım 21

100 bin USD 100 bin USD Yatırımcı Karı:

9,2600 TL den alınır 9,3000 TL den satılır (9,30-9,26)*100.000

Maliyet:926.000TL. =4.000TL.

926.000 TL lik yatırım ile 4.000 TL kazanç elde edilmiş olunur.(%0,43)

**Aynı işlem VİOP’ta yapılsaydı:(1 adet DolarTL sözleşmesi için 1100TL teminat gerekli olduğu varsayımı ile,)

Eylül 21 Kasım 21 Sözleşmenin Son İşlem Günü Aralık 14

100 adet Aralık vadeli DolarTL *Vade sonunu beklemeden Yatırımcı Karı

Sözleşmesi 9,2700 TL de 9,3000 TL den satış emri (9,30-9,27)*100.000

Maliyeti:1100*100=110.000 TL verilerek pozisyon kapatılır. =3.000 TL.

110.000 TL’ lik yatırım ile 3.000 TL. kazanç elde edilmiş olunur.(%2,73)

Sermaye piyasalarında, VİOP (Vadeli işlem ve opsiyon Borsası)’nı tanımaya ve uygulama süreçlerine devam edeceğiz….

Faydalı olması dileğiyle,

Kaynaklar;

Spk,

Sermaye Piyasası Lisanslama Sicil Eğt.Kuruluşu A.Ş.

Borsa İstanbul,

Takasbank,

Merkezi Kayıt Kuruluşu

23.11.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)