Ertuğrul Tuncer
Yeminli Mali Müşavir
Köker YMM Bağımsız Denetim A.Ş.
etuncer@kokerymm.com

Sınai Mülkiyet Haklarından Sağlanan Kazançlara Kurumlar Vergisi İstisnası Nasıl Uygulanır?

YMM TASDİK RAPORU HAZIRLARKEN NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?

“Türkiye'de gerçekleştirilen araştırma, geliştirme ve yenilik faaliyetleri ile yazılım faaliyetleri sonunda ortaya çıkan buluşlar için vergisel istisna uygulaması KURUMLAR VERGİSİ KANUNUNUN 5/B maddesinde düzenlenmiştir.

Konuyla ilgili olarak 1 Seri No.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğine (8 No. Tebliğ ile) ek yapılmış ve 5.14 numaralı bölümde açıklamalar yapılmıştır.

2015 yılından bu yana uygulamada olan bu istisna hükmü, aslında çok önemli bir teşvik unsuru olmasına rağmen, sadece konunun ilgilileri tarafından izlenmiştir. Halbuki gerek genel bilgi, gerekse mesleki formasyon açısından göz ardı edilemeyecek bu konu ile “Sınai mülkiyet haklarından elde edilen kazanç ve iratların kapsamı” hakkında temel bilgileri vermek istiyoruz.

I. İSTİSNAYA KONU OLABİLECEK HAKLARIN ÖZELLİKLERİ NELERDİR?

1)  Sınai Mülkiyet Hakları Kurumlar Vergisi Mükellefleri tarafından elde edilmiş olmalıdır.

(Buna göre, istisna hükümleri sadece kurumlar vergisi mükellefleri için geçerli olup gerçek kişiler için uygulanamayacaktır. Gerçek kişi araştırmacıların ar-ge çalışmalarından kaynaklanan ve lisansa bağlanmış hakları için genel olarak AR-GE teşviklerinden yararlanmaları mümkündür)

2) Sınai mülkiyet hakkına esas olan Ar-Ge çalışması Türkiyede gerçekleştirilmiş olmalıdır.

( Yurt dışında yapılan Ar-Ge çalışmaları istisna kapsamında değildir. Yasanın düzenlenme amacı Türkiye’deki bilimsel araştırma faaliyetlerinin teşviki olduğu için bu uygulama normaldir. Ancak Türkiye’deki bir Ar-Ge çalışmasında yurt dışından bilgi ve teknoloji desteği alınmasının istisna uygulamasına olumsuz bir etkisi yoktur. Vergisel istisna düzenlemesi yerli-milli bir uygulamadır. Yabancı şirketlerin Türkiye’de kurumlaşmadan araştırma yapması halinde istisna uygulanamaz. Zira, istisna konusu olacak sınai hak, Türkiye Patent Enstitüsü tarafından tescil edilerek belgeye bağlanmalıdır.)

Araştırma, geliştirme ve yenilik faaliyetleri ile yazılım faaliyetlerinin bir kısmının yurt dışında yapılması veya yurt dışındaki gerçek kişiler ile kurum ve kuruluşlardan mesleki veya teknik destek, danışmanlık hizmeti ve diğer hizmetler alınması veya bunlara analiz yaptırılması gibi hallerde, araştırma, geliştirme ve yenilik faaliyetleri ile yazılım faaliyetlerinin sadece Türkiye’de gerçekleştirilen kısmına isabet eden tutarla sınırlı olmak üzere istisnadan yararlanılabileceği yolundaki açıklamalar teşvik kavramı ile çelişki arz etmektedir. Zira, teşvik edilen şey Türkiye’de patente bağlanmakta veya faydalı model belgesi ile tescil edilmektedir. Yani Ar-Ge sonucu Türkiye’de gerçekleşmektedir. Yurt dışından destek alınarak gerçekleştirilen projeler üzerinden sağlanan kazançlarda “ Türkiye’de gerçekleştirilen kısma isabet eden kısım nasıl hesaplanacaktır? Bu ifadenin, ancak, modüler olan ve yurt içi-yurt dışı katkıları açıkça belli olan Ar -Ge projelerinde geçerli olabileceğini belirtmeliyiz.)

3) Sınai mülkiyet hakkı bir Ar-Ge çalışması sonucunda ortaya çıkmış olmalıdır.

 ( Yukarıda belirttiğimiz gibi buluşların yerli-milli olması gerektiğinden istisna uygulamasına konu edilecek buluşlar için TPE tarafından tescil edilmiş, incelemeli sistemle “ patent” veya olumlu araştırma raporu sonucunda “faydalı model” belgesi alınması zorunludur. )

4) Patent veya faydalı model belgesi üzerinde tekel niteliğinde özel bir ruhsata sahip olunması

( “İnhisari lisans” sahibi kurumların bu istisnadan yararlanabilmeleri için söz konusu lisans sözleşmelerinin TPE tarafından tescil edilmiş olması gerekmektedir. Böylece sınai haklara, herhangi bir kişi ya da kuruluş aracılığıyla sahip olunmuşsa bu sahipliğin kuruma kullanma/yararlanma tekeli sağlaması şarttır. Özellikle sipariş veya iş birliği halinde yürütülen Ar-Ge Projelerinde bu yola baş vurulabilmektedir. Bu uygulamada “Tekel Hakkı” veren lisans sözleşmeleri düzenlenmektedir.

“Kullanma Tekeli” sağlamayan lisans sözleşmeleriyle patentli veya faydalı model belgeli buluşun kullanım haklarını alanlar, bu sözleşmeler TPE tarafından tescil edilmiş olsa dahi istisnadan faydalanamazlar.)

II. İSTİSNA UYGULANABİLECEK KAZANÇLARIN NİTELİĞİ

NEDİR?

Kurumlar vergisi mükellefleri tarafından Türkiye'de gerçekleştirilen araştırma, geliştirme ve yenilik faaliyetleri ile yazılım faaliyetleri neticesinde ortaya çıkan buluşlardan sağlanan kazançların kurumlar vergisinden istisna edileceğini söylemiştik.

Buna göre kurumların;

- Kiralanması neticesinde elde edilen kazanç ve iratların,

- Devri veya satışı neticesinde elde edilen kazançların,

- Türkiye'de seri üretime tabi tutularak pazarlanmaları halinde elde edilen kazançların,

- Türkiye'de gerçekleştirilen üretim sürecinde kullanılması sonucu üretilen ürünlerin satışından elde edilen kazançların patentli veya faydalı model belgeli buluşa atfedilen kısmının

%50'si kurumlar vergisinden müstesnadır.

Bu konuda, istisna uygulanabilmesi için kazanç ya da gelirin buluşa veya yazılıma ilişkin olması yeterlidir. Bu nedenle, buluşa ya da yazılıma yönelik hakların ihlal edilmesine bağlı olarak ortaya çıkacak gelirler ile buluş nedeniyle alınan sigorta veya diğer tazminatlar da istisnadan yararlanabilecektir.

İstisnadan yararlanılacak ilk yıl, buluşun devri veya satışı halindeki değerinin tespiti için Maliye Bakanlığı tarafından değerleme raporu düzenlenecektir. Bu konuda aşağıda ayrıca bilgi verilmektedir.

III- İSTİSNANIN UYGULAMA ESASLARI NELERDİR?

İstisna uygulamasına ilk defa konu edilecek patentli veya faydalı model belgeli buluşlarla ilgili olarak değerleme raporunun düzenlenebilmesi için, sınai mülkiyet hakkı sahipleri, patent veya faydalı model belgesi sahipleri tarafından, bir ön değerleme raporuyla Gelir İdaresi Başkanlığına başvurulması gerekmektedir. Başkanlık, mülkiyet hakkının Yasada yer alan şartlara uygun olup olmadığını ve devir halinde ifade edeceği değeri tespit edecektir.

Elde edilen kazanç ve iratlar için, istisnadan yararlanılacak azami tutarın değerleme raporu ile belirlenmesinden sonra istisnadan yararlanmaya başlanılacaktır.

Ancak, bu konuda muhtemel gecikme ve mağduriyetlerin önüne geçilmesi amacıyla, mükellefler, kendi hazırladıkları değerleme raporunda ortaya koyduğu tahmini değeri dikkate alarak, Gelir İdaresi Başkanlığının değerleme raporunu beklemeksizin başvuru yaptıkları tarihten itibaren istisnadan yararlanabileceklerdir. Mükelleflerin başvuruları, Gelir İdaresi başkanlığınca Vergi Denetim Kurulu Başkanlığına iletilecek değerleme raporu vergi müfettişleri tarafından düzenlenecektir.

Değerlemesi yapılacak patent veya faydalı modelin geliştirilmesi için yapılan harcamalara ilişkin maliyet tespitinde , gerekli malzemeler için yapılan harcamalar ile işçi maliyetleri gibi doğrudan maliyetlerin yanında, yönetim maliyetleri niteliğindeki bazı genel gider kalemlerini de içine alan dolaylı maliyetleri de dikkate alabileceklerdir.

İstisna uygulaması, patent veya faydalı model belgesi alınan buluş dolayısıyla elde edilen kazanç ve iratlar üzerinden vergi kesintisi yapılmasına engel teşkil etmeyecektir. Patent veya faydalı model belgesinin devredilmesi, satılması veya inhisari lisans verilmesi dahil kiralanması durumlarında bu istisnadan yararlanılabilmesi için devir, satış veya kiralama işlemlerinin TPE tarafından tutulan Sicile tescil edilmesi gerekmektedir.

IV - 1/1/2015 TARİHİNDEN ÖNCE TESCİL EDİLMİŞ PATENTLİ VEYA FAYDALI MODEL BELGELİ BULUŞLARIN DURUMU

Kurumlar Vergisi Kanunundaki istisna uygulaması 2015 yılında başlayacağından, bundan önce lisansa bağlanmış, tescil edilmiş buluşlar için koruma devam ediyorsa, istisna uygulanıp uygulanmayacağı önem taşımaktadır.

Konuya ilişkin düzenlemelere göre, 1/1/2015 tarihinden önce alınan ve koruma süresi henüz dolmamış olan patent veya faydalı model belgelerine ilişkin buluşlardan 1/1/2015 tarihinden itibaren kalan koruma süresince elde edilen kazanç ve iratlar için istisnadan yararlanılabilecektir.

İstisna uygulaması, kurumlar vergisi beyannamesi üzerinden sağlanacaktır.  

V- YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLERİN FONKSİYONU NE OLACAKTIR?

"Sınai mülkiyet haklarında istisna" ile ilgili işlemler yeminli mali müşavirlerin tasdik edeceği konular kapsamına alınmıştır.

Sınai mülkiyet haklarından elde edilen kazanç ve iratlara ilişkin istisnadan yararlanan kurumlar vergisi mükelleflerinin, kurumlar vergisi beyannamelerinde yararlanılan istisna tutarının doğru hesaplandığına ve uygulandığına ilişkin YMM tasdik raporunu ilgili mevzuatta belirtilen süre içinde kurumlar vergisi yönünden bağlı bulundukları vergi dairesine vermeleri gerekmektedir.

Sınai mülkiyet haklarından elde edilen kazanç ve iratlara ilişkin hususlara Kurumlar Vergisi tam tasdik raporunda yer verilmiş olması durumunda, bu istisnadan yararlanılması nedeniyle ayrıca tasdik raporu düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır.

Mükellefler, hem 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununun geçici 2 nci maddesinde hem de bu maddede yer alan şartları sağlasalar dahi söz konusu buluştan elde edilen kazançlarına bu istisnalardan sadece biri uygulanabilecektir.

Dolayısıyla, buluşlarından elde ettikleri kazançları için bu maddede yer alan istisnadan yararlanan mükellefler bu kazançları için ayrıca 4691 sayılı Kanun kapsamında kazanç istisnasından yararlanamayacaklardır.

Aynı şekilde, Sınai mülkiyet haklarında uygulanan bu istisnadan yararlanan mükellefler söz konusu kazançlarına ilişkin olarak diğer istisna uygulamalarından yararlanamayacaklardır.

Düzenlediği Kurumlar Vergisi Tam Tasdik Raporunda sınai mülkiyet haklarına ilişkin vergi istisnası hakkında açıklama yapan YMM’ler buna ilişkin bölümde asgari olarak şu bilgilere yer vereceklerdir;

- Sınai mülkiyet hakkının mahiyeti ve tescile ilişkin belge ve bilgiler, hakkın, Ar-Ge sonucumu yoksa İnhisari Lisans yoluyla mı elde edildiği

- Patent veya Lisansın Koruma süresi ve koruma alanı ve mükellef tarafından bulunan tahmini değeri (devir yolula iktisap, kiralama ve inhisari lisans durumunda bedel bunlar için ödenen tutardır)

-TPE tarafından tescil edilmiş patentli veya faydalı model belgeli buluşlarına ilişkin olarak mükelleflerin ön değerlendirme raporu düzenleyip düzenlemedikleri,

(Ön değerleme raporunda, patentli veya faydalı model belgeli buluşlar için aşağıdaki yöntemlere göre ayrı ayrı tespit edilecek değerlere ve bu değerlerin tespitine ilişkin hesaplamalara yer verilmelidir.

a) Maliyet bazlı yöntemler

b) Pazar (piyasa) yöntemi

c) Gelir bazlı yöntemler

d) Varsa diğer değerleme yöntemleri)

- Her bir mükellef tarafından yararlanılabilecek istisna tutarı; değerleme raporunda belirtilen bedelin %50’sini, yararlanılan toplam istisna tutarının değerleme raporunda belirtilen bedelin %100’ünü aşıp aşmadığı hakkında açıklamalar.

(Aslında bu değerleme raporunun Gelir İdaresi tarafından düzenletilen rapor olması gerekmektedir. Bu raporun hazırlanması vergi incelemesine bağlı olduğundan ve ne zaman başlanıp-biteceği bilinemediğinden, mükellef tarafından hazırlanan rapordaki değer esas alınıp yararlanılacak toplam istisna tutarı buna göre hesaplanabilir.)

-Dönem Kurum Kazancı’ndan bu hakka isabet eden kısmın nasıl hesaplandığına dair formüller, yöntemler veya tablolar ile kazancın, kurumlar vergisine tabi tutulmayan (istisna) %50’lik kısmının hesabında tereddüt yaratan veya ihtilaf konusu olabilecek hususlar varsa bunlara dair açıklamalar ve varılan kanaat

29.03.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.