Erhan Selim
Vergi Müfettişi
E. Gelirler Kontrolörü
erhanselim@yahoo.com

Elektronik Fatura Mimarisi ve Hindistan E-Fatura Uygulaması

Elektronik belge dünyadaki mali idarelerin en önemli hayallerden birisi. Ülkemiz ise bu alanda önemli bir başarı kaydeden ülkeler arasında yer alıyor. Kendi kulvarındaki birçok ülkeye göre erken başlayan, oldukça yavaş ilerleyen ve yakın tarihli atılımlarla gaza basılarak artık ekonominin geneline yayılan bir e-belge alt yapısına sahip bulunuyoruz. Gerçekten gurur verici bir tablo ve prestijli bir ülkeler grubunun içerisinde yer alıyoruz. Şu an e-belge kulübüne katılmak isteyen başka ülkeler de mevcut.

Bunlardan en önemlilerinde birisi de Hindistan. Hindistan’ı önemli yapan şeyse muazzam nüfusu ve mükellef sayısı. Hindistan’la ilgili bir e-belge sistemi kurgulanacaksa kurgulanan sistem mutlaka titiz bir şekilde tasarlanmak zorunda. Aksi takdirde toplumun geneline yayılacak bir e-belge sisteminin maliyet ve yönetiminin altından Hindistan Devleti’nin kalkması kolay değil. Yanlış bir uygulama aynı zamanda mutsuz mükellefler üzerinden oy kaybı demek. Bu yüzden Hindistan için hangi e-belge mimarisi kurgulanırsa kurgulansın öncelikle kolay bir şekilde ölçeklendirilebilir, maliyet tasarrufu sağlar ve yönetilebilir olması gerekli. Bu tercihler ise doğrudan e-belge mimarisiyle ilgili. Hindistan’ın mimari tercihleri hem ülkemizin e-belge mimarisi tercihleri hem de e-belgenin geleceğine yönelik ipuçları verebilir.

Büyük ve Karmaşık Bir Ülkeyi E-Faturaya Geçirmek   

Hindistan büyük bir ülke. Hem dünya üzerinde kapladığı alan hem de nüfus bakımından. 2018 yılında 1.3 milyar nüfusu sahip olan Hindistan kara sınırları bakımından Dünyanın 7. Büyük ülkesi konumunda bulunuyor.  Hindistan ayrıca 29 eyalet, 7 birlik ve merkezi hükümetten oluşan bir idari yapılanmaya sahip. İdari sistem ve eyaletler aynı zamanda bazı vergi politikalarının uygulanmasında zorluk yaşanmasına neden olan bir mali teşkilat yapısını da ortaya çıkarıyor. Hindistan ayrıca işleri daha da zorlaştıran hatırı sayılır bir mükellef kitlesine sahip. 2017 – 2018 yıllarının rakamlarına göre Hindistan’da beyanname veren 55.200.000 bireysel gelir vergisi mükellefi, 1.130.000 aile(HUF[1]), 1.269.000 firma ve 841.000 şirket[2] bulunuyor[3]. Buna nazaran, Hindistan kendisini en çok uğraştıran sorunları dolaysız vergiler başlığında yaşamış bir ülke. Ülke yetkililerinin uzun yıllar dolaylı vergiler konusunda bir reform için emek sarf ettiğini söyleyebiliriz.

Sonunda gerçekleştirilen bu reformun meyvesi ise Mallar ve Hizmetler(Goods and Services Tax) Vergisi. Bu vergi 2017 yılında hayata geçen ve ülke genelinde uygulanan bir tüketim vergisi. Bu vergi öncesinde Hindistan dolaylı vergi uygulamalarında geçmişte ortaya çıkan en büyük sorunlar eyaletlerin ve merkezin dolaylı vergiler konusunda farklı yaklaşımlara sahip olmasından kaynaklanıyordu. Tıpkı ülkemizde KDV’nin uygulanması gibi bu vergi de uygulanmaya başlamasıyla birden fazla vergi ve mali yükümlülüğün yürürlükten kalkmasına neden oldu ve bir basitleşme sağladı. Ancak yürürlüğe girmesinin hiç de kolay olmadığını belirtmemiz gerekir. Çünkü vergi öncesinde İşyeri kayıtları, mükellefiyet tesisi, beyanname verilmesi gibi konularda eyaletler arasında farklı uygulamalar vardı ve kullanılan bilgi teknolojisi altyapısı birbirinden farklılaşıyordu. Ülke genelinde yeknesak bir şekilde bir tüketim vergisi uygulanabilmesi içinse öncelikle bu teknik alt yapının uyumlaştırılması gerekiyordu. Hindistan’ın bu konuda ürettiği en önemli çözüm ise Mallar ve Hizmetler Vergisi Ağı’nın (GSTN) kurulması oldu.

Mallar ve Hizmetler Vergisi Ağı

Hindistan’ın mali alandaki elektronik dönüşümünü anlamak için GSTN’in felsefesini doğru kavramak gerek. GSTN bir kamu kurumu değil, şirket olarak kurulan ancak kar amacı gütmeyen tüzel kişiliğe sahip bir girişim. Merkez hükümet ve eyaletlerin yaklaşık %50 hissesine sahip olduğu bir ortaklık yapısı karşımıza çıkıyor[4]. GSTN merkez hükümet, eyaletler, mükellefler ile mali alandaki diğer paydaşların tam olarak arasında kendisine pozisyon alıyor. Kuruluşun fikri altyapısının oluşması 2010 yılına, şirketleşmesi 2013 yılına denk geliyor. İlk ve önemli görevi ise ülke genelinde bir tüketim vergisi uygulanabilmesi için merkez ve eyaletlerin bilgi teknolojileri altyapısının uyumlaştırılması ve mükelleflere yeknesak bilgi teknolojisi ürünlerinin sunulması. Şu an ülke genelinde Mallar ve Hizmetler Vergisi uygulanabiliyorsa bu başarının altında GSTN’in imzası var.

Tüm bunlara ek olarak Hindistan E-faturası ve E-İrsaliyesinin (Eway Bill) hayata geçirilmesinde de GSTN’in önemli katkısı bulunuyor. Eway Bill, kısaca taşınan malın değeri (yaklaşık 5.300 TL’yi)50.000 Rupiyi aştığında merkezi bir sistem üzerinden alınması gereken elektronik bir taşıma senedi. Mallar ve Hizmetler Vergisi mükelleflerinin bu değeri aşan malları taşıma senedi olmadan taşıması mümkün değil. Web üzerinden giriş yapılan uygulamada girilen bilgiler üzerinden Taşıma Senedi Numarası(Eway Bill Number -EBN) ve QR kod bulunan bir senet üretiliyor ve araçta bulunduruluyor. Sistem GSTN tarafından sağlanan/tasarlanan altyapı üzerinden hizmet veriyor ve 2018 yılından itibaren devrede.

Hindistan Elektronik Fatura Uygulaması

E-fatura uygulaması, tam olarak hayata geçmesiyle beraber Hindistan E-İrsaliyesinin (E-way Bill) yerini alacak bir uygulama olarak görülüyor. Kuvvetle muhtemel bu iki uygulama birlikte var olamayacak. Bu mükellefler için daha az prosedür demek. Mükelleflerin tamamına yakınını kapsaması planlanan ancak kademeli olarak başlayan bir uygulama söz konusu. Elektronik fatura işletmeden işletmeye satışlarda düzenlenmek zorunda. Kazancı 5 Milyar Rupiyi(529 Milyon TL) geçen işletmeler için 1 Ocak’tan, 1 Milyar Rupi ve üzerinde olan işletmeler için 1 Şubat’tan itibaren başlayan gönüllü uygulamanın, 1 Nisan’da zorunlu olması planlanırken bu tarih 1 Kasım’a ertelenmiş bulunuyor. 1 Milyar Rupi aşağısında kazanca sahip işletmeler için sistem şimdilik gönüllülük esasına göre devam edecek.

Gelelim Hindistan E-fatura uygulamasını diğer uygulamalardan ayıran bazı özelliklerine:

1. Hindistan e-fatura uygulamasında bir satıcının e-fatura düzenleyebilmesi için arada zorunlu olarak bir entegratör firma olması gerekmiyor. Böyle bir hizmet satın alınabilir ancak mükellefler zorunlu değil,
2. Hindistan e-faturasının hazırlanışı başta Hindistan Mali Müşavirler Odası olmak üzere, muhasebe, ERP ve fatura programı üreticilerinin temsilcileri ve pek çok paydaşla beraber yürütülen katılımcı bir sürece dayanıyor. Amaç, e-fatura mükellefin kapısını çaldığında mükellefin kendi muhasebe programı, ERP’si veya fatura programı içerisinden elektronik faturasını düzenlemesi. Buna ilişkin olarak hizmetlerin uyumlaştırılması program üreticilerine dikte edilmiş vaziyette,
3. Eğer mükellef olarak e-fatura düzenleyen bir ERP/Muhasebe/Fatura programı almaya gücünüz yetmiyorsa GSTN tarafından küçük ve orta ölçekli firmalara ücretsiz olarak sunulan faturalama ve muhasebe programlarını kullanabiliyorsunuz. 2019 yılında devreye alınan bu sistemden yıllık geliri 15 Milyon Rupi altında olan 8 Milyon küçük işletmenin yararlanması planlanıyor[5].  GSTN’in önemi bu başlıkta bir kez daha ön plana çıkıyor,
4. Mükelleflerin düzenledikleri elektronik faturada e-imza kullanmaları zorunlu değil. E-imza kullanılmasının ihtiyarı olması bazı mükellefleri e-imza masraflarından kurtarıyor. Program üreticilerine uyumlaştırılma konusunda açıklanan format PEPPOL(Pan-European Public Procurement Online). PEPPOL, AB’deki firmaların kendi aralarındaki bir ağ üzerinden elektronik belge gönderimini sağlayan bir ağ. Bu ağ içerisinde size fatura gönderimi yapanı PEPPOL ID numarası üzerinden tanıyabiliyorsunuz. Ağa girmek için bir erişim noktasına ihtiyacınız var. Akredite bilişim şirketleri bu erişim noktası rolünü üstlenebiliyor. Bizim ülkemizde kullanılan UBL e-belge standardı pek çok ülkede kullanılsa da tek elektronik belge formatı değil. Avrupa’da FatturaPA(İtalya), ZUGFeRD(Almanya), Factur-x(Fransa), Finvoice(Finlandiya), EHF(Norveç) gibi elektronik fatura formatları mevcut. Bu ülkelerin mükelleflerinin diğer ülke mükellefleri ile faturalaşması aslında PEPPOL’ün çıkış noktasında önemli bir etken. PEPPOL sayesinde ağ üzerindeki firmalar ortak bir formatta belge alışverişinde bulunabiliyor. Hindistan e-fatura sistemindeki ağ yapısı da imza kullanılmadan alıcı ve göndericinin kimliklerinin tespitine olanak sağlıyor,
5. Dünya genelinde kullanılan e-fatura dosya formatı XML olmasına karşın Hindistan’da düzenlenen faturanın formatı JSON olmak zorunda. Bizim de kullandığımız UBL standardının halihazırda JSON alternatifi bulunuyor ancak henüz taslak şeklinde[6]. JSON formatı her şeyden önce faturanın boyutunu önemli ölçüde azaltıyor. Daha az verinin gönderilmesi ve alınması sistemin aşırı yüklenmesini engelliyor. Faturada zorunlu olarak belirli bir veri tipinde doldurulması gereken alanlar da var ihtiyari alanlar da[7]. Tıpkı XML gibi JSON formatında da şema kontrolleri yaparak istenilen verinin faturada yer aldığından ve kalitesinden emin olabiliyorsunuz[8]. JSON formatı ile işaretlenen bir verinin etiketlerinden ayrılması(parse edilmesi) XML formatına göre çok daha kolay[9]. Geniş veritabanı desteği ile veritabanına aktarılması en kolay formatlardan birisini oluşturuyor. E-faturayı milyonlarca mükellefe açmayı planlayan Hindistan’ın oldukça stratejik bir tercihte bulunduğunu anlıyoruz,
6. Satıcı faturayı hazırladıktan sonra girdiği veriler kullandığı program tarafından JSON formatına dönüştürülüyor ve Fatura Kayıt Portalı’na (IRP) gönderiliyor. Satıcının da alıcının da vergi kimlik numarası olmak zorunda. Mükellef sayısı arttıkça bu portalların sayısının arttırılması söz konusu. Gönderim için portal üzerinden açık tutulan bir API mevcut. Ancak bu tek gönderim yöntemi olarak planlanmıyor. Elektronik uygulamaların(App) ve sms sisteminin kullanılması hedefler arasında. Ayrıca tek fatura yerine çok sayıda faturanın aynı anda sisteme yüklenmesini(bulk) sağlayacak bir araç kiti de tasarlanmış durumda.  IRP veri kalitesini şema üzerinden kontrol ediyor. Aynı faturanın daha önce sistemde var olup olmadığını da kontrol ettikten sonra IRP faturayı JSON formatında hazırlıyor, elektronik olarak imzalıyor ve QR kodla beraber satıcıya geri döndürüyor[10]. IRP fatura için ayrıca 64 karakter uzunluğunda Fatura Referans Numarası(IRN) üretiyor. Bu numara aslında bir özetleme algoritması ile üretiliyor ve satıcıyı gönderilen bilgiler arasında yer alıyor,
7. Satıcı QR kodu barındıracak şekilde faturayı isterse kağıt ortamında basabiliyor veya PDF gibi formatlara dönüştürebiliyor. Faturanın gönderilmesi satıcının sorumluluğunda kalıyor. Satıcı isterse elden teslim, isterse de posta veya e-posta üzerinden faturayı alıcıya gönderebiliyor. Hindistan mali idaresi bu yöntemle tüm fatura bilgisine sahip olurken faturanın gönderilmesi maliyetini üzerine almamış oluyor. QR kod taşımayan ve Fatura Referans Numarası bulunmayan veya geçersiz olan faturalar geçersiz sayılıyor. QR kod sayesinde faturanın geçerliliği uygulamalar üzerinden veya JSON formatlı imzalı fatura, sağlanan sistemlere[11] yüklenmek suretiyle kontrol edilebiliyor,
8. IRP satıcıya yanıt döndürdükten sonra fatura bilgilerini Mallar ve Hizmetler Vergisi sistemine aktarıyor. Alıcı bu sistem üzerinden faturaya ilişkin bilgileri kontrol ve teyit edebiliyor.

Alınacak Dersler ve Son Sözler

Her ülkenin elektronik uygulamalarından alınacak dersler var. Ancak bize göre Hindistan’ın uygulamaları özellikle takip edilmesi gereken birkaç ülke arasında yer alıyor. Hindistan’ın e-fatura uygulaması öncelikle bir mimarinin birkaç örnek ülke tarafından benimsenmesinin zorunlu olarak aynı mimarinin tercih edilmesini gerektirmediğini gösteriyor. Önemli olan ülkelerin kendi uygulamalarını kendi mali hayatının dinamiklerine özgü, katılımcı ve paylaşımcı bir felsefeyle geliştirmesi. Bir işin yapılabilmesi için illa ki başka bir ülkenin bunu yapması gerekli değil. Kopyala yapıştırla zaten belli bir noktaya kadar gidilebiliyorsunuz. Örneğin JSON formatı elektronik belgenin geleceğinde önemli bir yer tutuyor ve şimdiden çalışılması gerekiyor.

İkinci bir husus, Hindistan’ın uygulaması teknik mimarinin ne kadar önemli olduğunu bir kez daha ortaya koyuyor. Sonuçta parayı bastırıp iyi yazılımcılarla çalışabiliyor veya belirli bir çalışmayla iyi bir yazılımcı olabiliyorsunuz ancak herkes iyi bir mimar olamıyor. Hindistan’ın tek belge uygulamasıyla bizim sistemimizdeki üç belgenin sağladığı faydaya çok düşük maliyetle erişmeyi hedeflediğini görüyoruz. Eğer mimarlık vasfınız yetersizse, önce e-faturayı yapıp gönderim, fiziki format ve veritabanında depolama dahil tüm maliyetleri belli bir mimari üzerinden üstleniyorsunuz. Sonrasında bu mimaride ölçeklendirme ve belli mükelleflerin ihtiyacını görmekte sıkıntı çekince tamamen aynı kodlarda ve fakat farklı bir mimaride bir fatura yapıp adını arşiv fatura koyabiliyorsunuz. Tüm bu mimarinin üzerine bir de e-irsaliye eklenmesi cabası.

Son olarak, Dünya’nın en karmaşık toplum ve idari yapısına sahip bir ülkede GSTN gibi kar amacı gütmeyen bir firmanın sunduğu bilgi teknolojisi çözümleriyle mali hayata şekil verebildiğini görebiliyorsunuz.  Türkiye’de acil bir şekilde bu rolü üstlenecek bir kuruma ihtiyaç var. Çünkü ülkemizde özel sektör karlılık, mevzuatın değişmesi, girişim sermayesi ve vizyon gibi bir yada daha fazla başlıkta mali hayatı şekillendirecek girişimlerde bulunma pozisyonuna sahip değil. Kamu tarafında bu rolü üstlenebilecek kurumların ise çok farklı projelerle uğraştığını deneyimliyorsunuz. Bu amaçla özerk veya yarı özerk bir teşkilatlanmanın hayata geçirilmesinin mümkün olduğunu dile getirmekte fayda görüyoruz. Ülke olarak çok ciddi bir potansiyele sahibiz ve her zaman daha iyisini istemekle mükellefiz.       

---

[1] HUF(Hindu Undivided Family), Hindistan vergi mevzuatı uyarınca aile bireylerinin tek tek gelir vergisi beyanı vermesi yerine ailenin geliri için tek bir beyanın verilmesi olanaklıdır.

[2] Firmalar 1932 tarihli Ortaklık Kanuna göre kaydedilirken Şirketler 2013 tarihli Şirketler Kanunu’na göre kuruluyor. Firmalar iki yada daha fazla kişinin kar elde etmesi maksadıyla oluşuyor ancak tüzel kişilikleri bulunmuyor.

[3]Income tax department releases data on crorepati taxpayers, Mint, https://www.livemint.com/money/personal-finance/income-tax-department-releases-data-on-crorepati-taxpayers-11571134760274.html

[4] Diğer ortaklar arasında yaklaşık %10’luk paylarla bankalar, yatırım ve finans şirketleri bulunuyor.

[5] GSTN providing free accounting, billing software to MSMEs, https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/gstn-providing-free-accounting-billing-software-to-msmes/articleshow/69544488.cms

[6] UBL 2.1 JSON Alternative Representation Version 1.0, http://docs.oasis-open.org/ubl/UBL-2.1-JSON/v1.0/UBL-2.1-JSON-v1.0.html

[7] Faturada yer alan alanların görsel bir temsili, https://docs.ewaybillgst.gov.in/Documents/GST_INV_01.pdf

[8] Indian E-invoice Format Overview, https://einv-apisandbox.nic.in/version1.03/generate-irn.html#JSONSchema

[9] JSON vs XML: A Comparative Performance Analysis of Data Exchange Formats, http://ijcsn.org/IJCSN-2014/3-4/JSON-vs-XML-A-Comparative-Performance-Analysis-of-Data-Exchange-Formats.pdf

[10] JSON formatlı faturanın temsili bir görüntüsü, https://assets1.cleartax-cdn.com/s/img/2019/08/24114733/e-invoice-format.png

[11] Verify Signed Invoice, https://einvoice1-trial.nic.in/Others/VSignedInvoice

29.09.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.