YMM Aydın Şahin IBAN İncelemelerinde Hangi Cezalar Çıkabilir? (24.04.2024)

E-bültenimize kayıt olun, yeni yazılar e-posta adresinize gelsin! Üye olmak için tıklayın.

EDİTÖRÜN SEÇTİKLERİ

YAZARLARIMIZ

Emrah Çelik
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
emrahcelik1294@gmail.com

Konkordato Süreçlerinde Şüpheli Alacak Karşılığı ve Muhasebe Kayıtları

GİRİŞ

Konkordato 2004 sayılı icra ve iflas Kanunun; 285 inci maddesinde, aşağıdaki şekilde açıklanmıştır;

‘“Borçlarını, vadesi geldiği hâlde ödeyemeyen veya vadesinde ödeyememe tehlikesi altında bulunan herhangi bir borçlu, vade verilmek veya tenzilat yapılmak suretiyle borçlarını ödeyebilmek veya muhtemel bir iflâstan kurtulmak için konkordato talep edebilir.

Konkordato borçluyu olası iflastan korumak için alacaklı ile arasında borçlarını belirli bir takvimde ödenmesi için yapılan bir anlaşma ve hukuki süreç niteliğindedir.

213 sayılı gelir vergisi kanununun;

322 nci maddesinde, “Kazai bir hükme veya kanaat verici bir vesikaya göre tahsiline artık imkan kalmayan alacaklar, değersiz alacaktır.

Değersiz alacaklar, bu mahiyete girdikleri tarihte tasarruf değerlerini kaybederler ve mukayyet kıymetleriyle zarara geçirilerek yok edilirler.

İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükelleflerin bu madde hükmüne giren değersiz alacakları, gider kaydedilmek suretiyle yok edilirler.”,

323 üncü maddesinde, "Ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla;

1. Dava veya icra safhasında bulunan alacaklar;

2. Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar; şüpheli alacak sayılır.

Yukarıda yazılı şüpheli alacaklar için değerleme gününün tasarruf değerine göre pasifte karşılık ayrılabilir.

Bu karşılığın hangi alacaklara ait olduğu karşılık hesabında gösterilir. Teminatlı alacaklarda bu karşılık teminattan geri kalan miktara inhisar eder.

Şüpheli alacakların sonradan tahsil edilen miktarları tahsil edildikleri dönemde kâr zarar hesabına intikal ettirilir." hükümleri yer almaktadır.

KONKORDATO SÜREÇLERİ

2004 sayılı kanununun;

287 nci maddesinde, “Konkordato talebi üzerine mahkeme, 286 ncı maddede belirtilen belgelerin eksiksiz olarak mevcut olduğunu tespit ettiğinde derhâl geçici mühlet kararı verir ve 297 nci maddenin ikinci fıkrasındaki hâller de dahil olmak üzere, borçlunun malvarlığının muhafazası için gerekli gördüğü bütün tedbirleri alır.

Geçici mühlet üç aydır. Mahkeme bu üç aylık süre dolmadan borçlunun veya geçici komiserin yapacağı talep üzerine geçici mühleti en fazla iki ay daha uzatabilir, uzatmayı borçlu talep etmişse geçici komiserin de görüşü alınır. Geçici mühletin toplam süresi beş ayı geçemez.

288 inci maddesinde, “Geçici mühlet, kesin mühletin sonuçlarını doğurur.

Mahkemece geçici mühlet kararı, ticaret sicili gazetesinde ve Basın-İlan Kurumunun resmî ilân portalında ilân olunur ve derhâl tapu müdürlüğüne, ticaret sicili müdürlüğüne, vergi dairesine, gümrük ve posta idarelerine, Türkiye Bankalar Birliğine, Türkiye Katılım Bankaları Birliğine, mahallî ticaret odalarına, sanayi odalarına, taşınır kıymet borsalarına, Sermaye Piyasası Kuruluna ve diğer lazım gelen yerlere bildirilir.

Geçici mühletin uzatılmasına ve geçici mühletin kaldırılarak konkordato talebinin reddine ilişkin kararlar da ikinci fıkra uyarınca ilân olunur ve ilgili yerlere bildirilir.”,

289 uncu maddesinde, “Mahkeme, kesin mühlet hakkındaki kararını geçici mühlet içinde verir.

Konkordatonun başarıya ulaşmasının mümkün olduğunun anlaşılması hâlinde borçluya bir yıllık kesin mühlet verilir. Bu kararla birlikte mahkeme, yeni bir görevlendirme yapılmasını gerektiren bir durum olmadığı takdirde geçici komiser veya komiserlerin görevine devam etmesine karar verir ve dosyayı komisere tevdi eder.

Kesin mühlet verilmesine, kesin mühletin uzatılmasına ve kesin mühletin kaldırılarak konkordato talebinin reddine ilişkin kararlar, 288 inci madde uyarınca ilân edilir ve ilgili yerlere bildirilir.”,

291 inci maddesinde, “Konkordato talebi ile amaçlanan iyileşmenin, kesin mühletin sona ermesinden önce gerçekleştiğinin komiserin yazılı raporuyla mahkemeye bildirilmesi üzerine mahkemece resen, kesin mühletin kaldırılarak konkordato talebinin reddine karar verilir.

292 nci maddesinde, “İflâsa tabi borçlu bakımından, kesin mühletin verilmesinden sonra aşağıdaki durumların gerçekleşmesi hâlinde komiserin yazılı raporu üzerine mahkeme kesin mühleti kaldırarak konkordato talebinin reddine ve borçlunun iflâsına resen karar verir:

İflâsa tabi olmayan borçlu bakımından ise birinci fıkranın (b) ve (c) bentlerindeki hâllerin kesin mühletin verilmesinden sonra gerçekleşmesi durumunda, komiserin yazılı raporu üzerine mahkeme kesin mühleti kaldırarak konkordato talebinin reddine resen karar verir.”,

294 üncü maddesinde, “Mühlet içinde borçlu aleyhine 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanuna göre yapılan takipler de dahil olmak üzere hiçbir takip yapılamaz ve evvelce başlamış takipler durur, ihtiyatî tedbir ve ihtiyatî haciz kararları uygulanmaz, bir takip muamelesi ile kesilebilen zamanaşımı ve hak düşüren müddetler işlemez.

306 ncı maddesinde, “Konkordatonun tasdiki kararında alacaklıların hangi ölçüde alacaklarından vazgeçtiği ve borçlunun borçlarını hangi takvim çerçevesinde ödeyeceği belirtilir.

KONKORDATO SÜREÇLERİNDE ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAK UYGULAMASI

Geçici Mühlet Kararından Önce Dava veya İcra Safhasına İntikal Etmiş Alacaklar

213 sayılı Kanunun 323 üncü maddesi kapsamında karşılık ayrılmış ise mahkeme tarafından geçici mühlet kararı verilmesi, alacağa ilişkin şüphelilik durumunda herhangi bir değişiklik meydana getirmediğinden, daha önce ayrılan karşılığa ilişkin herhangi bir düzeltme yapılmasına gerek bulunmamaktadır.

Geçici Mühlet Kararından Önce Dava veya İcra Safhasına İntikal Etmemiş Alacaklar

Geçici mühlet kararından önce dava veya icra safhasına intikal ettirilmemiş alacaklar için geçici mühlet kararının ilan edildiği hesap dönemi itibariyle şüpheli alacak karşılığı ayrılabilir.

Geçici Mühletin Kaldırılarak Konkordato Talebinin Reddedilmesi

Geçici mühlet kararından önce dava veya icra safhasına intikal etmiş olması nedeniyle karşılık ayrılan alacaklar için herhangi bir düzeltme yapılmaması,

Geçici mühlet kararının ilan edilmesi ile karşılık ayrılan alacaklar için ise, ayrılmış olan karşılıkların geçici mühletin kaldırılarak konkordato talebinin reddine ilişkin kararın ilan edildiği hesap dönemi itibariyle düzeltilmesi (karşılığın iptal edilmesiyle gelir hesabına alınması)

Kesin Mühlet Kararı Verilmesi

213 sayılı Kanun uygulamasında, şüpheli hale gelen alacak için bu dönemde karşılık ayrılması gerekmekte olup, ilgili olduğu hesap döneminde ayrılmayan karşılığın sonraki hesap dönemlerinde dikkate alınması mümkün bulunmadığından, geçici mühlet kararının ilan edildiği hesap dönemi itibariyle şüpheli alacak karşılığı ayrılmamışsa sonraki hesap döneminde kesin mühlet kararının ilan edilmesi durumunda şüpheli alacak karşılığı ayrılamaz.

Borçlunun Mali Durumunun Düzelmesi Halinde Kesin Mühlet Kararının Kaldırılması

2004 sayılı Kanunun 291 inci maddesi uyarınca, konkordato talebi ile amaçlanan iyileşmenin kesin mühletin sona ermesinden önce gerçekleşmesi nedeniyle konkordato talebinin reddine karar verilmesi halinde;

Geçici mühlet kararından önce dava veya icra safhasına intikal etmiş olması nedeniyle karşılık ayrılan alacaklar için herhangi bir düzeltme yapılmaması,

Geçici mühlet kararının ilan edilmesi ile karşılık ayrılan alacaklar için ise ayrılmış olan karşılıkların konkordatonun reddine ilişkin kararın ilan edildiği hesap dönemi itibariyle düzeltilmesi gerekmektedir.

Kesin Mühlet İçinde Konkordatonun Reddi ve İflasın Açılması

2004 sayılı Kanunun 292 nci maddesinde, iflâsa tabi borçlu bakımından, kesin mühletin verilmesinden sonra ilgili maddede belirtilen şartların gerçekleşmesi hâlinde mahkeme tarafından kesin mühletin kaldırılarak konkordato talebinin reddine ve borçlunun iflâsına resen karar verilmesi öngörülmüş olup, bu durumda ilgili mevzuatına uygun olarak iflas masasına kaydedilen alacaklarda şüphelilik hali devam edeceğinden daha önce ayrılan karşılıklara ilişkin düzeltme yapılmasına gerek bulunmamaktadır.

Konkordato Projesinin Tasdik Edilmesi

Bu kapsamda, alacakların borçlu lehine vazgeçilen kısmı, değersiz alacak niteliğini kazanacak ve değersiz alacak ile bu alacağa isabet eden karşılık, konkordatonun tasdiki kararının ilan edildiği (bağlayıcı hale geldiği) hesap dönemi itibariyle 213 sayılı Kanunun 322 nci maddesi hükmüne uygun olarak yok edilecektir.

Projenin tasdik edilmesiyle beraber alacağın vazgeçilmeyen kısmının vadesi ise proje çerçevesinde uzatılmış olacaktır. Buna göre mahkemece tasdik edilen konkordato projesiyle alacaklı ile borçlu arasında yeni bir borç ilişkisi kurularak eski borç vade/miktar itibariyle yenilendiğinden bu alacaklar, şüpheli alacak olma vasfını kaybedecektir. Dolayısıyla söz konusu alacaklar için ayrılmış olan karşılıkların, konkordatonun tasdiki kararının ilan edildiği (bağlayıcı hale geldiği) hesap dönemi itibariyle düzeltilmesi gerekmektedir

Diğer Hususlar

Muaccel hale gelmediği için dava veya icra safhasına intikal ettirilmemiş olan alacaklardan, vadesi geçici ve kesin mühlet sürelerine rastlayanlar, vadenin dolduğu hesap döneminde şüpheli alacak uygulamasına konu edilebilecektir.

KONKORDATO SÜRECİNDE ŞÜPHELİ VEYA DEĞERSİZ HALE GELEN ALACAKLARIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

ÖRNEK UYGULAMA

A Ticaret ve Sanayi AŞ. ‘ nin B Ticaret Ltd.Şti. ‘den 30.10.2018 tarihi itibari ile 250.000 TL Açık cari hesap alacağı gözükmektedir. Ayrıca A Ticaret ve Sanayi AŞ, B Ticaret Ltd.Şti. ‘den daha önceki dönemlerde yapılan işlerle ilgili olarak tahsil ettiği ve henüz vadesinin gelmediği aşağıdaki vadelerde 200.000 TL Çeki elinde bulundurmaktadır.

30.11.2018 vadeli 50.000 TL

31.12.2018 vadeli 50.000 TL

31.01.2019 vadeli 50.000 TL

31.03.2019 vadeli 50.000 TL

Görüldüğü üzere 30.10.2018 tarihi itibari ile B Ticaret Ltd.Şti.’ nin A Ticaret ve Sanayi AŞ’ de 450.000 TL riski bulunmaktadır.

B Ticaret Ltd.Şti 30.10.2018 tarihinde mahkemeye başvurarak konkordato talebinde bulunmuştur. Mahkeme gerekli incelemeleri yaptıktan sonra 15.11.2018 tarihinde geçici mühlet süresinin başladığını ilan etmiştir.

A Ticaret ve Sanayi AŞ. ‘ nin Yapması Gereken Kayıtlar

Durum 1

Bu durumda 31.12.2018 tarihi itibari ile açık cari hesap alacağı 250.000 TL + muaccel hale gelen alacalar (30.11.2018 ve 31.12.2018 vadeli çekleri için) 100.000 TL Toplamda 350.000 TL şüpheli ticari alacak karşılığı ayırabilecektir.

-----------------------------31.12.2018-----------------------------

128 Şüpheli Ticari Alacaklar 350.0000

01.001 B Ticaret Ltd.Şti

120 Alıcılar 250.000

01.001 B Ticaret Ltd.Şti
101 Alınan Çekler 100.000

01.001 B Ticaret Ltd.Şti

------------------------------------------------------------------------

-----------------------------31.12.2018-----------------------------

654 Karşılık Giderleri 350.0000

01.001 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı

129 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı 350.000

01.001 B Ticaret Ltd.Şti

------------------------------------------------------------------------

Durum 2

31.01.2019 ve 31.03.2019 vadeli 100.000 TL Tutarındaki çekler için ise ilgili sirkünün diğer hususlar bölümünde yer alan Muaccel hale gelmediği için dava veya icra safhasına intikal ettirilmemiş olan alacaklardan, vadesi geçici ve kesin mühlet sürelerine rastlayanlar, vadenin dolduğu hesap döneminde şüpheli alacak uygulamasına konu edilebilecektir açıklaması kapsamında 2019 yılı içinde geçici veya kesin mühlet süresine bakılmaksızın şüpheli ticari alacaklar kapsamında karşılık ayrılabilecektir.

-----------------------------31.03.2019-----------------------------

Şüpheli Ticari Alacaklar 100.000

01.001 B Ticaret Ltd.Şti

101 Alınan Çekler 100.000

01.001 B Ticaret Ltd.Şti

-----------------------------31.03.2019-----------------------------

654 Karşılık Giderleri 100.0000

01.001 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı

129 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı 100.000

01.001 B Ticaret Ltd.Şti

------------------------------------------------------------------------

Geçici mühlet süresi 15.11.2018 tarihinden itibaren (ek süresi talep edilmemesi halinde) 3 aydır. 15.02.2019 tarihinden itibaren konkordato kabul edilmesi halinde kesin mühlet süresi başlayacaktır. İşletme 31.12.2018 tarihi itibari ile muaccel halde olan 350.000 TL alacağına şayet karşılık ayırmamış olsaydı, bu tarihten sonra bu alacağı için karşılık ayırması mümkün olmayacaktı.

Durum 3

05.01.2019 tarihinde geçici mühlet süresi içinde konkordato talebi red edilmiş olsaydı yapılacak kayıt aşağıdaki gibi olacaktı. 31.12.2018 tarihi itibari ile ayrılan toplam karşılık 350.000 TL olduğundan bu tutarın gelir hesabına alınması gerekir.

-----------------------------05.01.2019-----------------------------

129 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı 350.000

1. B Ticaret Ltd.Şti

671 Önceki Dönem Gelir ve Karları 350.000

01.001 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığının iptali

------------------------------------------------------------------------

Durum 4

15.11.2019 tarihinde konkordato projesi kabul edilmiş ve A Ticaret ve Sanayi AŞ. B Ticaret Ltd.Şti ile 450.000 TL alacağın 300.000 TL’ sinin 31.12.2019 Tarihine kadar ödenmesi konusunda anlaşma sağlamıştır.

Bu durumda karşılık ayrılmış olan 300.000 TL ‘nin hesap dönemi sonuna kadar gelir hesaplarına intikal ettirilmesi gerekir.

-----------------------------31.12.2019-----------------------------

129 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı 300.000

1. B Ticaret Ltd.Şti

671 Önceki Dönem Gelir ve Karları 300.000

01.001 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığının iptali

------------------------------------------------------------------------

Durum 5

Bu durumda 150.000 TL (tamamı 120 Hesapta olduğunu varsayımı ile) değersiz alacak hükmündedir. Bu tutar hesap dönemi itibariyle 213 sayılı Kanunun 322 nci maddesi hükmüne uygun olarak yok edilecektir.

-----------------------------31.12.2019-----------------------------

689 Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar 150.000

1. Değersiz Hale Gelen Alacaklar

120 Alıcılar 150.000

01.001 B Ticaret Ltd.Şti

------------------------------------------------------------------------

“Diğer taraftan, 7104 sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle 3065 sayılı Kanunun 29 uncu maddesinin dördüncü fıkrasında yapılan değişiklikle, Vergi Usul Kanununun 322 nci maddesine göre değersiz hale gelen alacaklara ilişkin hesaplanan ve beyan edilen KDV’nin, alacağın zarar yazıldığı vergilendirme döneminde indirim konusu yapılabileceği; şu kadar ki Vergi Usul Kanununun 323 üncü maddesine göre karşılık ayrılmak suretiyle gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınan KDV’nin bu fıkra kapsamında indirim konusu yapılabilmesi için gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde gelir olarak dikkate alınmasının şart olduğu hükme bağlanmıştır.

SONUÇ

Özellikle ülkemizde son yıllarda yaşanan ekonomik kriz ile birlikte bir çok firma konkordato sürecine girmektedir. Konkordato ilan eden firmalara mal ve hizmet satan işletmeler konkordato projesi başarılı olmadığı takdirde alacaklarını tahsil edememe riski ile karşılaşmaktadırlar. Konkordato projesinin başarıya ulaşmayacak gibi değerlendirerek karşılık ayrılması alacağını tahsil edememiş firmaya küçük bir vergi avantajı sağlayacaktır. Ancak karşılık ayırma işlemini geçici mühletin başladığı hesap dönemi ile kısıtlamanın (muaccel hale gelmemiş alacaklar hariç) çok doğru bir karar olduğu söylenemez. Karşılık ayırma işlemi geçici mühlet süresinin başladığı hesap dönemi ile sınırlandırılmayıp kesin mühlet dönemine isabet eden hesap dönemi içinde uygulanıyor olması alacağını tahsil edememiş işletmeler için küçük bir vergi avantajı olurdu. Konkordato projesinin tamamen veya kısmen başarılı olması haline tahsil edilen tutarlarında, daha önceden ayrılan karşılıklar göz önünde bulundurularak gelir hesaplarına aktarılması gerekir.

KAYNAKÇA

2004 Sayılı İcra ve İflas Kanunu
193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu
7104 Sayılı Katma Değer vergisi Kanunu
213 Sayılı Vergi Usul Kanunu 112/2019-2 Sirküsü

03.10.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)