Ekrem Dibi
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
Bilim Uzmanı
ekremdibi@gmail.com

Ar-Ge İndirimi ve Teknopark Kazanç İstisnasından Yararlananlara Getirilen %2 Yatırım Yapma Zorunluluğunun Bilinmeyenleri

3 Şubat 2021 Tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 7263 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile yıllık beyanname üzerinde yararlanılan Ar-Ge İndirimi ve istisna olarak beyan edilen Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde Elde Edilen Kazançlar için %2 yatırım yapma zorunluluğu getirilmiştir. Söz konusu yatırımın ilk kez 2021 yılı beyannamelerinde yer alan tutarlar üzerinden 2022 yılı sonuna kadar yapılması gerekmektedir. Ancak 2022 yılının bitmesine sayılı günler kala, uygulamaya yönelik pek çok açıklanmayan husus bulunmaktadır.

Öncelikle mevcut mevzuat kapsamında uygulamaya yönelik bilinen hususların açıklanması uygun olacaktır.

İLGİLİ MEVZUAT

7263 sayılı Kanun’un 6. maddesi ile 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’na ek madde olarak; “1/1/2022 tarihinden itibaren geçici 2’nci madde kapsamında yıllık beyanname üzerinden istisna edilen kazançları tutarı 1.000.000,00 Türk lirası ve üzerinde olan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından, bu tutarın yüzde ikisi pasifte geçici bir hesaba aktarılır” hükmü eklenmiştir.

7263 sayılı Kanun’un 19. maddesi ile de 5746 sayılı “Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun”un 3. maddesinin 14. bendine “1/1/2022 tarihinden itibaren 3’üncü madde kapsamında yıllık beyanname üzerinden yararlanılan indirim tutarı 1.000.000,00 Türk lirası ve üzerinde olan kurumlar vergisi mükellefleri tarafından, bu tutarın yüzde ikisi pasifte geçici bir hesaba aktarılır” hükmü eklenmiştir.

Mezkûr maddelerde ortak olarak yer alan diğer hususlar ise aşağıdaki gibidir.

• Bu fıkra kapsamında aktarılması gereken tutar yükümlülüğü, yıllık bazda ayrı ayrı olmak üzere 20.000.000,00 Türk lirası ile sınırlıdır.
• Bu tutarın, geçici hesabın oluştuğu yılın sonuna kadar Türkiye’de yerleşik girişimcilere yatırım yapmak üzere kurulmuş girişim sermayesi yatırım fonu paylarının satın alınması veya girişim sermayesi yatırım ortaklıkları ya da 4691 sayılı Kanun kapsamındaki kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan diğer girişimcilere sermaye olarak konulması gerekmektedir.
• Söz konusu tutarların ilgili yılın sonuna kadar aktarılmaması durumunda, yıllık beyanname üzerinden istisna edilen kazançlar tutarının yüzde yirmisi, ilgili yılda yararlanılan gelir ve kurumlar vergisi istisnasına konu edilemeyecektir. Ayrıca yıllık beyanname üzerinde indirim konusu yapılan tutarın da yüzde yirmisi, ilgili yılda yararlanılan Ar-Ge indirimine konu edilemeyecektir.
• Bu tutar nedeniyle zamanında alınmayan vergiler vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın tarh edilecektir.
• Cumhurbaşkanı bu fıkrada yer alan tutar ve oranları birlikte ya da ayrı ayrı sıfıra kadar indirmeye, beş katına kadar artırmaya yetkili olup, bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir.

Mevzuat kapsamında bildiklerimizi aşağıdaki örnekte uygulayacak olursak konu daha iyi anlaşılacaktır.

Örnek: ABCD A.Ş. şirketinin 2021 yılı kurumlar vergisi beyannamesinde beyan edilen bilgiler aşağıdaki gibidir.

Açıklama	:	Tutar(TL)
Ticari Kar	:	6.000.000,00
Teknopark Kazanç İstisnası (-)	:	1.500.000,00
Ar-Ge İndirimi (-)	:	2.500.000,00
Kurumlar Vergisi Matrahı	:	2.000.000,00
Kurumlar Vergisi (%25)	:	500.000,00

ABCD A.Ş.’nin beyan etmiş olduğu bu bilgilere göre aşağıdaki tabloda da yer aldığı üzere 2022 yılı sonuna kadar 80.000,00 TL yatırım yapması gerekmektedir. Söz konusu yatırımın yapılmaması durumunda toplam indirim/istisna tutarının %20’si olan 800.000,00 TL’nin indirimi ve istisnası kabul edilmeyecek olup, bu tutarın %25’i olan 200.000,00 TL Kurumlar Vergisi ödenmesi gerekecektir. Ayrıca yatırım tutarı olan 80.000,00 TL’nin pasifte geçici bir hesaba aktarılması gerekmektedir.

Açıklama	İstisna / İndirim Tutarı	%2 Yatırım Tutarı	20% Kabul Edilmeyecek Tutar	25% Kurumlar Vergisi
Teknopark Kazanç İstisnası	1.500.000,00	30.000,00	300.000,00	75.000,00
Ar-Ge İndirimi	2.500.000,00	50.000,00	500.000,00	125.000,00
Toplam İstisna/İndirim	4.000.000,00	80.000,00	800.000,00	200.000,00

Ayrıca beyanname üzerinde hem “Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde Elde Edilen Kazançlar”ı hem de “Ar-Ge İndirimi” beyan eden mükelleflerin, yatırım tutarı hesaplamalarını ayrı ayrı yapmaları gerektiğini de belirtmek gerekir. Örneğin, 2021 yılı kurumlar vergisi beyannamesinde 750 bin TL tutarında Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde Elde Edilen Kazanç İstisnası ve 900 bin TL tutarında Ar-Ge İndirimi beyan eden mükellefin; istisna ve indirim tutarları mevzuatta belirtilen 1 milyon TL’nin altında kalacağı için fon ayırma ve yatırım yapma yükümlülüğü bulunmamaktadır.

Bu kısa açıklama ve örnek uygulamadan sonra uygulamaya yönelik bilinmeyen hususları sıralayalım.

BİLİNMEYEN HUSUSLAR

1- Yatırımda Bulunma Süresi

Mevcut mevzuat yatırım yapma şartını açıklamakla birlikte, yatırımda bulunma süresi ile ilgili bir açıklama içermemektedir. Bu nedenle yatırımın ne kadar süre ile elde tutulacağı bilinmemektedir. 2022 yılında belirtilen şartlara göre yatırımı yapan mükelleflerin yine 2022 yılı içerisinde yatırımdan çıkmaları halinde bir yaptırım olup olmadığı açıklanmamıştır. Mevzuat kapsamında böyle bir açıklama yer almadığından ve “Kanunların Geriye Yürümezliği İlkesi” uyarınca bu şekilde işlem yapan mükelleflere bir cezai yaptırım uygulanmaması gerekmektedir.

Ancak kanun maddesinin gerekçesinde ülkemizdeki Ar-Ge, yenilik ve tasarım faaliyetlerinin geliştirilmesi, desteklenmesi ve özel sektörün ayıracağı kaynaklarla sermayeye dayalı mekanizmaların kurulması ve güçlendirilmesi amaçlandığı için yapılacak yatırımlardan kısa süre içinde çıkılmasının mümkün olamayacağı sonucu çıkabilmektedir. Gerekçe metninden bu anlam çıkıyor olsa bile ilgili mevzuata süre sınırı konulmaması önemli bir eksiklik olarak göze çarpmaktadır.

2- Devreden Ar-Ge İndirimi

Ar-Ge indirimi ile ilgili olarak getirilen yatırım şartında “yıllık beyanname üzerinden yararlanılan indirim tutarı” ifadesi kullanılmıştır. Kazanç olmaması ya da kazancın yetersiz olması durumunda Ar-Ge İndirimi’nin bir kısmı ya da tamamı beyanname üzerinde “Gelecek Yıla Devreden Toplam Ar-Ge İndirimi” olarak beyan edilmektedir. Yararlanılan ifadesinin kapsamı tam olarak açıklanmadığı için indirim olarak dikkate alınamayan ve devreden Ar-Ge İndirimi olarak beyan edilen tutarlar üzerinden yatırım yapılıp yapılmayacağı konusunda belirsizlik söz konusudur.

3- Pasifte Yer Alan Geçici Hesabın Akıbeti

Yatırım yapılacak tutarın izleneceği geçici fon hesabı olarak Tek Düzen Hesap Planı çerçevesinde “549 Özel Fonlar” hesabı kullanılabilecektir. Ancak benzer uygulamalarda özel fon hesaplarında yer alan tutarların sermayeye ilave edilebileceği, sermayeye ilave edilme dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilmesi veya işletmeden çekilmesi halinde, gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulacağı net bir şekilde açıklanmaktadır. Bu uygulamada ise Özel Fonlar hesabında yer alan tutarlar ile ilgili olarak herhangi bir açıklama yapılmamıştır. Şirketin tasfiye, devir, bölünme ya da birleşme durumlarında Özel Fonlar hesabı ile ilgili olarak yapılacak işlemler de henüz belli değildir.

4- Yatırımın Sermaye Konularak Yapılması Durumunda, Ortak Olunan Kuluçka Merkezindeki Şirketin Tasfiyesi Halinde Yapılacaklar

Ticari hayatın gereği olarak şirketler faaliyetlerini zarar ile kapatabilmekte, hatta tasfiye kararı alabilmektedirler. Yatırım yapılan şirketin başka bir ifadeyle iştirakçisi olunan şirketin tasfiyesinin sonuçlanması nedeniyle iştirak hisselerinin herhangi bir değerinin kalmaması halinde yatırım tutarının ne olacağı ilgili bir açıklama bulunmamaktadır. Bu durumda her ne kadar zamanında yatırım yapılmış olsa da ortada yatırım yapılan bir şirket kalmayacağı için yeniden yatırım yapılıp yapılmayacağı konusunda da belirsizlik bulunmaktadır.

5- Yatırımın Kısmi Yapılması Durumunda Tarhiyat Nasıl Olacaktır?

Yapılması gereken yatırım tutarının tamamını yapmayan şirketler için nasıl bir tarhiyat yapılacağı belli değildir. Örneğin, beyanname üzerinde 2.000.000,00 TL tutarında Ar-Ge indirimi beyan eden bir şirketin yapacağı yatırım tutarı 40.000,00 TL olacaktır. Söz konusu şirketin 30.000,00 TL yatırım yapması durumunda %20 oranındaki tarhiyat 2.000.000,00 TL’nin tamamı üzerinden mi olacaktır yoksa sadece yatırım yapılmayan kısım üzerinden mi hesaplanacaktır?

6- Kurumlar Vergisi Ödemesi Olmayan Şirketlerde Yatırımın Yapılmaması Halinde, Zamanında Alınmayan Vergiler Nasıl Tarh Edilecektir?

Teknopark Kazanç İstisnası ve Ar-Ge İndirimi olmasına rağmen Kurumlar Vergisi ödemesi bulunan şirketlerde, yatırım yapılmaması durumunda yapılacak işlemler ve tarh edilecek verginin hesaplanmasında yukarıda yer verilen örnekte de görüleceği üzere bir sorun bulunmamaktadır. Ancak aşağıda yer alan 3 farklı durumda şirketin kurumlar vergisi matrahı oluşmadığı için, tarh edilecek verginin doğrudan kurumlar vergisi olarak mı ödeneceği yoksa şirketin mevcut indirim ya da istisnasında düzeltme mi yapılacağı bilinmemektedir.

• Şirketin merkezde bulunan faaliyetlerinde geçmiş dönemlerden zarar bulunuyorsa ve bu zarara ek olarak Teknokentte bulunan şubenin kazancı beyanname üzerinde “Zarar Olsa Dahi İndirilecek İstisna ve İndirimler” kısmında beyan ediliyorsa, bu durumda yatırım yapılmaması halinde nasıl bir uygulama yapılacaktır? Her ne kadar beyanname üzerinde bir istisna yapılmış olsa da şirketin geçmiş yıllar zararları nedeniyle vergi matrahı oluşması mümkün bulunmamaktadır.
• Şirketin kazancının yetersiz olması durumunda Ar-Ge İndirimi’nin bir kısmının ya da tamamının beyanname üzerinde “Gelecek Yıla Devreden Toplam Ar-Ge İndirimi” olarak beyan edilmesi halinde, yatırım yapılmazsa doğrudan kurumlar vergisi mi ödenecektir yoksa Devreden Ar-Ge tutarı mı düzeltilecektir?
• Şirketin önceki yıldan kullanamadığı ve Devreden Nakdi Sermaye Artışlarından Kaynaklanan Faiz İndirimi bulunuyorsa, yatırımın yapılmaması halinde ortaya çıkacak tarhiyat için bir vergi ödenecek midir yoksa söz konusu vergi kullanılmayan nakdi sermaye artışı faiz indiriminden mi karşılanacaktır?

Söz konusu varsayımlara yer verdiğimiz aşağıdaki örneğin incelenmesi ile konu daha iyi anlaşılacaktır.

Örnek: ABCD A.Ş. şirketinin 2021 yılı kurumlar vergisi beyannamesinde beyan edilen bilgiler aşağıdaki gibidir. Şirketin Ar-Ge indirimi tutarı 8.000.000,00 TL olup, 3.500.000,00 TL’si devreden Ar-Ge indirimi olarak beyan edilmiştir.

Açıklama	:	Tutar(TL)
Ticari Kar	:	6.000.000,00
Teknopark Kazanç İstisnası (-)	:	1.500.000,00
Ar-Ge İndirimi (-)	:	4.500.000,00
Kurumlar Vergisi Matrahı	:	0,00
Kurumlar Vergisi (%25)	:	0,00
Devreden Ar-Ge İndirimi	:	3.500.000,00

Şirketin beyanname üzerinde yararlanmış olduğu İstisna ve İndirim tutarının %2’si olan 120.000,00 TL tutarındaki yatırımı 31.12.2022 tarihine kadar yapmamıştır. Bu durumda aşağıdaki tabloda görüldüğü üzere toplam 300.000,00 TL tutarında kurumlar vergisi vergi dairesine ödenecek midir yoksa söz konusu tutar kadar Devreden Ar-Ge indirimi düzeltilip, Devreden Ar-Ge indirimi 3.200.000,00 TL olarak mı kabul edilecektir?

Açıklama	İstisna / İndirim Tutarı	%2 Yatırım Tutarı	20% Kabul Edilmeyecek Tutar	25% Kurumlar Vergisi
Teknopark Kazanç İstisnası	1.500.000,00	30.000,00	300.000,00	75.000,00
Ar-Ge İndirimi	4.500.000,00	90.000,00	900.000,00	225.000,00
Toplam İstisna/İndirim	6.000.000,00	120.000,00	1.200.000,00	300.000,00

7- Yatırım Tutarının Vergi Dairesine Bildirimi

Mevcut mevzuat kapsamında sadece yatırım yapılmasına yönelik açıklamalar bulunmaktadır. Buna göre yapılan yatırımın vergi dairesine bildirilme zorunluluğu bulunmamaktadır. Yatırım dönemi bittikten sonra, yatırım yapılıp yapılmadığı mükelleflere sorulacak mıdır yoksa söz konusu durum vergi incelemesi ile mi tespit edilecektir.

SONUÇ

Yatırım yapılma süresinin sonlarına geldiğimiz bu günlerde, söz konusu bilinmezliklerin en kısa sürede çıkartılacak bir tebliğ ya da yönetmelik ile detaylı olarak açıklanması mükelleflerin yatırım yaparken doğru karar vermelerini sağlayacaktır. Şimdiye kadar ilave bir düzenleme yapılmaması, Cumhurbaşkanı’nın yetkisini kullanarak oranı sıfıra indirebileceği olarak da yorumlanabilmektedir. Ancak söz konusu oranın sıfıra indirilmesi, yatırımlarını süresinden önce yapmış olan şirketleri olumsuz olarak etkileyebilecektir.  Bu nedenle bir oran değişikliği olmaksızın, uygulamaya yönelik usul ve esasların yer aldığı düzenlemenin en kısa sürede yayımlanması beklenmektedir.

13.12.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.