1- GİRİŞ
Bu makalemizin konusu
vergi denetim kurullarında incelemeye alınan şirketlerde incelenen
özellikli konular olacaktır.
2- VERGİ
DENETİM KURULLARINDA İNCELEMENİN KONUSU
- Tam inceleme
Mükelleflerin her türlü
iş ve işlemlerini tüm matrah unsurlarını kapsayacak şekilde ve
mükellefin tabi olduğu vergiler karşısındaki durumunu, bir veya
birden fazla vergilendirme dönemi itibariyle tespit etmeye yönelik
olarak yapılan incelemelerdir.
- Kıst/Kısa İnceleme
Vergi matrahını
oluşturan unsurlardan bir veya birkaçını belirli bir yönüyle
kapsamaya yönelik olarak yapılan incelemelerdir.
- Karşıt İnceleme
Yürütülmekte olan vergi
incelemeleri sırasında gerek duyulan belli konularda başka
mükellefler nezdinde yapılan incelemelerdir.
3- VERGİ
İNCELEME SÜRECİ
- Defter ve
belgelerin alınması
Vergi inceleme süreci,
konusuna göre (İnceleme türü, dönemi, kapsamı) defter ve belgelerin
istenmesine ilişkin yazının tarafınıza ulaşmasından itibaren 15 gün
içinde ibraz etmeniz ve incelemeye ilişkin başlama tutanağını
imzalamanızla başlamış olur. Tutanakta, teslim alınan defter ve
belgelerin mahiyeti ile teslim eden ve alan kişilerin kimlik
bilgileri ve imzalarına yer verilir. Mükellefler, Bakanlığın
elektronik olarak tutulmasına izin verdiği defter ve belgeleri
elektronik ortamda ibraz edebilirler. 213 sayılı Vergi Usul
Kanununun aramaya ilişkin hükümleri saklıdır.
- İncelemenin yapılacağı yer
Vergi incelemeleri esas
itibarıyla incelemeye tabi olanın iş yerinde yapılır ancak mükellef
ve vergi sorumluları isterlerse inceleme dairede yapılabilir. Bu
takdirde incelemeye tabi olanın defter ve belgelerini daireye
getirmesi kendisinden yazılı olarak istenir.
- İnceleme tutanakları
Bu tutanakların
taslakları, mükelleflerin itiraz ve mülahazalarının tutanağa
geçirilebilmesini sağlamak amacıyla, mükelleflerin talep etmesi
durumunda iki
gün önceden mükelleflerin bilgisine sunulur. Tutanaklarda
incelemeyi yapanın kanaatini belirten yorum, hüküm ve ifadelere yer
verilmez. Düzenlenen tutanakların birer nüshasının tutanakları imza
edenlere verilmesi zorunludur. Vergi incelemesi yapmaya yetkili
olanlar, mükellefleri tutanakları imzalamaları için zorlayamazlar.
- İnceleme tutanaklarında yer alacak unsurlar
a) Tutanağın
düzenlenme yeri ve tarihi,
b) İlgililerin adı,
soyadı ve unvanları, vergi kimlik numaraları ile imzaları,
c) Vergilendirme
ile ilgili olaylar ve/veya hesap durumları,
d) Varsa,
ilgililerin itiraz ve mülahazaları ile ibraz ettikleri özelgeleri,
e) Tutanakta
belirtilen hususların ilgililer tarafından okunduğunu ve
doğruluğunun anlaşıldığını belirten ifade,
f) tutanağın
düzenlenmesinden önce bildirildiği hususu,
g) Tutanağın taslak
halinin mükellefin bilgisine sunulduğu hususu,
h) Mükelleflerin
Rapor Değerlendirme Komisyonlarında dinlenme talebinin olup
olmadığına ilişkin ifade, yer alır.
- İnceleme süresi
İncelemeler mümkün olan
en kısa sürede tamamlanır. İncelemeye başlanıldığı tarihten
itibaren, tam inceleme yapılması halinde en fazla bir yıl, sınırlı
inceleme yapılması halinde ise en fazla altı ay içinde incelemenin
bitirilmesi esastır. İncelemenin belli sürede bitirilemeyeceğinin
anlaşılması halinde, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar ek
süre talep edebilirler. Ek süre talebi ilgili birim tarafından
değerlendirildikten sonra altı ayı geçmemek üzere ek süre
verilebilir
- Vergi inceleme
raporlarının düzenlenmesi
Vergi inceleme
raporları, vergi türü ve dönemi itibarıyla ayrı ayrı düzenlenir.
Vergilendirme dönemi bir yıldan daha kısa olan vergilere ilişkin
vergi inceleme raporları, her bir döneme ilişkin matrah ve/veya
vergi farkları ayrı ayrı gösterilmek suretiyle hesap dönemine göre
kazançları tespit edilenler için takvim yılı aşılmamak koşuluyla,
özel hesap dönemine tâbi mükelleflerde ise özel hesap dönemine
tekabül edecek şekilde tek bir rapor olarak düzenlenebilir. Raporda Tarhiyat
öncesi uzlaşma talebinin olup olmadığı ve komisyonda dinlenme
talebinin olup olmadığına yer
verilir.
- Vergi inceleme
raporlarının ilgili komisyona gönderilmesi
- Defter ve
belgelerin iadesi
4- VERGİ
İNCELEMELERİNDE MÜKELLEFİN HAKLARI
- Mükellefler, Vergi
Usul Kanunu’nun 136 ncı maddesine göre; vergi incelemesi yapanların
kimliğinin işe başlamadan evvel kendilerine gösterilmesini
isteyebilirler.
- Vergi Usul Kanunu’
nun 140/1 inci maddesine göre; mükellefler vergi inceleme
elemanlarından incelemenin mevzuu hakkında incelemeye başlamadan
önce kendilerine açıklama yapılmasını isteyebilirler.
- Vergi Usul Kanunu' na
göre; mükellef zor durumda kalması nedeniyle defter ve belgelerini
istenen sürede ibraz edemeyecek durumda ise, ek süre verilmesini
isteme hakkına sahiptir.
- Mükellef, vergi
incelemesinin her safhasında inceleme süreci hakkında inceleme
elemanından bilgi isteyebilir.
- Mükellef vergi
incelemeleri ile ilgili görüşmelere, defter ve kayıtlarla ilgili
olan yetkili Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve
Yeminli Mali Müşavirler veya avukatların kendisiyle birlikte
katılmasını sağlamak ya da kendisini temsilen yetkili bir
temsilcisini göndermek hakkına sahip bulunmaktadır. (Mükellefi
temsilen gelen kişilerin yasal olarak yetkilendirilmiş olmaları ve
temsil belgesinin görüşmeler başlamadan önce inceleme elemanına
verilmesi gerekir.)
- Vergi Usul Kanunu’nun
145 inci maddesine göre; mükellefler diledikleri itiraz ve
mülahazaların vergi inceleme tutanaklarına kaydedilmesini
isteyebilirler.
- Vergi Usul Kanunu’nun
146 ncı maddesine göre; mükellef arama sonucunda el konulan defter
ve belgelerin muhafaza altında olması sebebiyle zamanında
yapılamayan kayıtlarını, defterlerin geri verilmesinden sonra 1
aydan az olmamak üzere verilecek uygun bir süre içinde yapabilir.
- 31/10/2011 tarih ve
28101 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Vergi
İncelemelerinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin
17’nci maddesinin (d) bendinde yer alan “Tutanakta belirtilen
hususların ilgililer tarafından okunduğunu ve doğruluğunun
anlaşıldığını belirten ifade yer alır” düzenlemesi uyarınca;
ilgililer vergi incelemesi sırasında düzenlenen tutanağı okuma,
içerdiği hususların doğruluğu, defter kayıtlarına, belgelere ve
ifadelere uygunluğunu anladıktan sonra birlikte (Vergi İncelemesini
yapan Yetkili ile) imzalama ve dolayısıyla tutanağın içerdiği
hususlardan haberdar olma hakkına sahiptir.
- Vergi Usul Kanunu’nun
141’inci maddesinde göre; mükellef vergi incelemesi sırasında
düzenlenen tutanaklardan bir nüsha almaya ve itirazların bulunması
halinde bu itirazların tutanağa işlenmesini isteyebilirler.
- Rapor Değerlendirme
Komisyonları gerekli gördüğü durumlarda ya da talepleri üzerine
vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar tarafından düzenlenen vergi
inceleme raporları hakkında mükellefi dinleyebilirler. Mükellefler,
Rapor Değerlendirme Komisyonları tarafından dinlenmek için
taleplerini, vergi inceleme tutanaklarına kaydedilmesini
isteyebilecekleri gibi taleplerini içeren bir dilekçe ile rapor
değerlendirme işlemi bitmeden Grup Başkanlıklarına da
başvurabilirler.
- 31/10/2011 tarih ve
28101 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Vergi
İncelemelerinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin
“Vergi Müfettişlerinin Sorumlulukları” başlıklı 41’inci maddesinin
(b) bendinde yer alan “Mesleğin gerektirdiği saygınlığı ve güven
duygusunu sarsacak davranışlarda bulunamazlar” düzenlemesine aykırı
davranışlara muhatap olan veya bu tip davranışlarla karşılaşan
ilgililer (mükellef, vb.) aşağıda belirtilen yollarla müracaat ve
şikayet haklarını kullanabilirler: 1.BİMER’e (Başbakanlık İletişim
Merkezi) a)Telefonla Başvuru (150) b)Mektupla Başvuru c)İnternetle
Başvuru (www.basbakanlik.gov.tr) d)Şahsen Başvuru
2.Posta yoluyla Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı’na 3.www.vdk.gov.tr
adresinden “İhbar ve Şikayet” bölümüne 4.VİMER’e (Vergi İletişim
Merkezi) (444 0 189)
- Mükellef, ikmalen,
res’en veya idarece tarh edilen vergilerle, bunlara ilişkin vergi
ziyaı cezalarının (359’uncu maddede yazılı fiillerle vergi ziyaına
sebebiyet verilmesi halinde tarh edilen vergi ve kesilen ceza ile bu
fiillere iştirak edenlere kesilen cezalar hariç) tahakkuk edecek
miktarları konusunda, tarhiyat öncesi ya da tarhiyat sonrası uzlaşma
talebinde bulunabilir.
- Mükellefler ve
kendilerine vergi cezası kesilenler, tarh edilen vergilere ve
kesilen cezalara karşı vergi mahkemesinde dava açabilirler.
5- MÜKELLEFLERİN
DİKKAT ETMESİ GEREKEN KONULAR
- Çek ile yapılan kıdem
İhbar tazminatlarının vadelerinde gider yazılacağı ve ilgili yılda
tahakkuk kaydı yapılarak 280 nolu hesabın kullanılması, (çekin
tahsil edildiği tarih esas alınacaktır.)
Örnek: Personel
A’nın 20.000,00 TL Tazminatı olsun, 10.000 TL si 20.11.2016
tarihinde EFT yapılarak ödenmiş, kalan tutar için
31.01.2017 vadeli çek verilmiş olsun, tahakkuk kaydı aşağıdaki
şekilde olacaktır.
……………………………………/20/11/2016……………………………………..
770 xxx
280 xxx
360 xxx
335
xxx Tazminat Tahakkuk Kaydı
………………………………………………………………………………………….
- Giderleri bir önceki
yılda oluşan satış faturalarının ilgili yılda gelir tahakkuku
yapılarak ilgili yılın gelirlerine dahil edileceği veya giderlerin
gelirin oluştuğu yıla tahakkuk yapılarak aktarılması gereklidir.
Örnek: Bay
A Bursa Milli Eğitim Müdürlüğünün Temizlik hizmet ihalesi alarak
2016 yılında faaliyete başlamış ve ödemelerini aylık hak ediş usulü
ile almış olsun, Bay A’nın aralık ayı hak edişi 05.01.2017 tarihinde
onaylanmış ve aralık ayına ait faturası 05.01.2017 tarihinde
düzenlenmiş, bu durumda bay A’nın giderleri aralık ayında oluştuğu
için gelirinin de aralık ayında olması gerekir veya giderlerinin de
ocak ayında olması gerekir. Buna göre yapılması gereken kayıt
aşağıdaki şekilde olacaktır.
………………………………..31/12/2016…………………………………………
281 xxx
600
xxx Gelir Tahakkuk Kaydı
………………………………………………………………………………………....
veya
……………………………….31/12/2016……………………………………………
280 xxx
191 xxx
320
xxx Gider Tahakkuk Kaydı
………………………………………………………………………………………….
………………………………..05/01/2017…………………………………………..
740 xxx
280 xxx
Tahakkuk Kaydının Gidere Dön.
…………………………………………………………………………………………..
- İlişkili kişilerle
veya ticari faaliyet dışında kalan cari hesap hareketleri için faiz
faturası düzenlenmesi gerektiği, (Kdv’li)
Örnek: Bay
A ticari faaliyette bulunduğu x şirketine, 100.000-TL ödeme yapsın
ve karşılığında herhangi bir mal alımında bulunmasın. Bu durumda x
şirketi gelen para için herhangi bir ticari işlem yapmadığı için
parayı kullandığı süreyi göz önüne alarak adatlandırıp kullandığı ticari
kredilere ilişkin faiz oranının çarpımıyla bulacağı tutara Kdv
ekleyerek faiz faturası düzenlemesi gereklidir. Eğer ilgili yılda
ticari kredi kullanmadıysa merkez bankası ters repo faiz oranını
uygulaması yeterli olacaktır.
- Aynı cari hesabın hem
alıcı hem de satıcı olması durumunda, tek cari hesap yerine ayrı
cari hesapların kullanılması, ( 120 Hs. ve 320 Hs.)
Örnek: Bay
A ticari mal aldığı x şirketine aynı zamanda farklı ticari mal
satılmış olsun, Bay A alımlarına ilişkin 320 nolu hesabı kullanmalı
ve satışlarına ilişkin olarak da 120 nolu hesabı kullanmalı ve üçer
aylık dönemlerde veya yıl sonu da cari hesaplar arası virman yaparak
mahsup işlemini yapması gerekir. Aksi halde tek düzen hesap planına
uymamaktan dolayı cezai yaptırıma maruz kalabilir.
- Önceki yıldan gelen
320 ve 120 nolu hesapların devirleri ters bakiye vermesi halinde,
ilgili hesaba alınarak devir işleminin yapılacağı, (159 Hs. 340 Hs.)
- Taşıt alımlarında ve
doğrudan faaliyetle ilgili olmayan işlemlere ilişkin olarak 320 nolu
hesap ve 120 nolu hesap yerine 329 nolu hesap ve 127 nolu hesabın
kullanılması gerektiği,
- Tevsik zorunluluğu
gereği 7.000 TL ve üstündeki işlemlerin banka aracılığı ile
yapılması, (Taşıt alım satım, Tapu İşlemleri, Belediye harçları vb.
hariç)
- Kasa hesabında
ortalama günlük giderleri karşılayacak tutardan fazla bakiyenin
bulundurulmaması, bulundurulması halinde adatlandırılması önem arz
etmektedir.
- Şirketin aktifine
kayıtlı olmayan veya kiralama yoluyla elde tutulmayan araçlara
ilişkin akaryakıt giderlerinin kanunen kabul edilmeyen giderler
hesabında izlenmesi, (Kdv indirilmeyecek)
SONUÇ
Maliye bakanlığı bir
reforma giderek daha önce Gelir İdare bünyesinde faaliyet gösteren
vergi incelemelerini, Vergi
Denetim Kurulu Başkanlığını kurarak
bu kurumunbünyesine dahil etmiştir ve Maliye bakanlığına bağlı iki
ayrı kurum haline getirmiştir.
Bu bağlamda vergi
incelemelerini yoğunlaştırmış ve özellikle gelir ve kurumlar vergisi
mükelleflerinin gerek muhasebe düzeni ve gerekse defter ve
belgelerinin doğruluğu olası cezai yaptırımlara karşı önem arz eder
hale gelmiştir. İster vergi mükellefi olun ister vergi mükellefi
olmayın yapacağınız tüm işlemlerde olası incelemeleri göz önünde
bundurarak işlem yapmanızda fayda olacağı kanaatindeyim.
Kaynak:
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/10/20161025-8.htm;
https://www.vdk.gov.tr/
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/10/20111031-10.htm
http://www.gib.gov.tr/gibmevzuat VUK
Kaynak:
www.MuhasebeTR.com
(Bu makale yazılı veya
elektronik ortamda kaynak
göstermeden yayınlanamaz.
Kaynak göstermeden yayınlayanlar hakkında yasal
işlem yapılacaktır .)