Yabancı paraların değerlemesi / Veysi Seviğ

Vergi usul Yasası'nın 280'inci maddesi hükmü gereği olarak "Yabancı paralar borsa rayici ile değerlenir. Borsa rayicinin takarründe muvaza olduğu anlaşılırsa bu rayiç yerine alış bedeli esas alınır.
Yabancı paranın borsada rayici yoksa, değerlemeye uygulanacak kur Maliye Bakanlığı tarafından tespit olunur."

Yasal düzenleme gereği Vergi Usul Yasası'nın yabancı paraların değerini tespite yönelik hükmü yabancı para ile olan senetli ve senetsiz alacaklar ve borçlar hakkında da uygulanmaktadır. Bu bağlamda vadesi gelmemiş senede bağlı alacaklar ve borçlar, söz konusu yasanın 281 ve 285'inci maddeleri uyarınca değerleme günü kıymetine irca edilebilir. Ancak senette faiz oranının yazılı olmadığı durumlarda değerleme gününde geçerli olan Londra Bankalar Arası Faiz Oranı (LİBOR) esas alınır.

Ülkemizde yabancı para arz ve talebinin Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar'la genel olarak serbest bırakılmış olmasına rağmen bu alanda New York, Londra veya Frankfurt'ta olduğu gibi bir borsa kurulmamıştır. (M. Ali Özyer, "Vergi Usul Kanunu Uygulaması" HUD, 2008 Sf: 556)

TC Merkez Bankası konvertibil dövizler için kendi uyguladığı kurları bildirirken konvertibil olmayan dövizler için Frankfurt Borsası'nda oluşan kurlara göre çapraz kurlardan hesaplama yaparak bu paraların değerlerini belirlemektedir.

Bu nedenle ülkemizde henüz serbest döviz borsası kurulmadığından, yabancı paralar ile ilgili değerleme her yıl sonu itibariyle Maliye Bakanlığı tarafından tespit ve ilan olunan kurlarla yapılabilmektedir.

Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan 390 sıra numaralı Vergi Usul Yasası Genel Tebliği ile ticari kazanç sahibi Gelir Vergisi mükellefleri ile Kurumlar Vergisi mükelleflerinin kayıtlarında dönem sonunda mevcut gözüken yabancı paraların değerlemesine esas alınacak kurlar belirlenmiştir.

Buna göre "Borsada rayici olmayan yabancı paraların ve bu paralarla olan senetli ve senetsiz alacak borçların değerlemesinde 2008 yılı sonu itibariyle bu kurlar uygulanacaktır."

Söz konusu tebliğde de belirtildiği üzere 130 sıra numaralı Vergi Usul Yasası Genel Tebliği ile 217 seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği'nde belirtildiği üzere değerleme günü itibariyle Maliye Bakanlığı'nca kur ilan edilmediği durumlarda TC Merkez Bankası tarafından ilan edilen kurların esas alınması gerekmektedir. Bu şekilde yapılacak değerlemelerde efektif cinsinden yabancı paralar için efektif alış kurunun, bu kurun bulunmaması halinde ise döviz alış kurunun, döviz cinsinden yabancı paralar için ise döviz alış kurunun dikkate alınması gerekmektedir.

Ancak vergi uygulamaları açısından, bankaların 31.12.2008 tarihi itibariyle yapacakları değerleme sırasında değerleme söz konusu tebliğ ile belirlenen kurlar yerine TC Merkez Bankası tarafından belirlenen esaslara uygun olarak tespit ettikleri ve fiilen uyguladıkları alış kurlarını esas almaları gerekmektedir.

Aşağıdaki tabloda 31.12.2007 tarihi ile 31.12.2008 tarihinde Maliye Bakanlığı tarafından belirlenmiş bazı yabancı paraların YTL ve TL değerleri yer almaktadır.

 

Para birimi	31.12.2007	31.12.2008	Değişim (fark)
*Amerikan Doları	1.1647	1.5123	+0.3476
* Euro	1.7102	2.1408	+0.4306
* İngiliz Sterlini	2.3259	2.1924	-0.1335
* İsviçre Frangı	1.0273	1.4300	+0.4027
* Çin Yuanı	0.16023	0.22245	+0.06222
* Kuveyt Dinarı	4.2261	5.4342	+1.2081
* Rus Rublesi	0.04772	0.05178	+0.00406
* Ürdün Doları	1.6547	2.1441	+
* 100 Japon Yeni	1.0279	1.6732	+0.6453
* Hırvatistan Kunosu	0.23413	0.29250	+0.05837

 

Yukarıdaki tablonun incelenmesinde de anlaşılacağı üzere Türk Lirası İngiliz Sterlini dışında diğer para birimlerine göre 2008 yılında değer yitirmiştir.

Maliye Bakanlığı'nın ilan ettiği kurlar efektif ve döviz kuru olarak iki ayrı değeri içermektedir. Bu ayırım ülkemizde bankacılık uygulamasında nakit yabancı paranın efektif, bunun dışındaki yabancı para cinsinden ödeme araçlarının çek, poliçe, Hazine bonosu, tahvil vb ise döviz olarak adlandırılmasından kaynaklanmaktadır. Bu bağlamda da yabancı para efektif ise ve Maliye Bakanlığı'nın ilan ettiği kurlar içinde söz konusu paranın efektif değeri yoksa bu takdirde değerlemede döviz alış kuru esas alınacaktır.

Döviz alış kurları nakit olmayan yabancı paralar için uygulanmaktadır. Bu şekilde değerlenecek yabancı paralarda, döviz olarak adlandırılan yabancı para cinsinden düzenlenen mektuplar, senetler ve diğer kıymetli evraklardır. Banka hesaplarında tutulan yabancı paralar da bir alacak niteliği gösterdiği için döviz alış kuru ile değerlenir.

(Kaynak: Referans Gazetesi | 16.01.2009)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.