Vedat Erdem
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
vedaterdem1@gmail.com

Geçici Vergi Dönemi İçinde, Sonrasında ve Cari Yıl Kapandıktan Sonra Gerçekleşen Satış İadeleri

Satılan ticari mallar çeşitli nedenlerle satış sonrasında işletmeye iadesi söz konusu olabilir. Bu iadeler geçici vergi dönemi içinde olabileceği gibi geçici vergi dönemleri sonrasında ve hatta cari dönem kapandıktan sonra da gerçekleşebilir.  Çalışmamızda farklı dönemlerde meydana gelen satış iadelerinin muhasebeleştirilmesini incelemeye çalışacağız.

1 Sıra No' lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği Hesap Planı ve Hesap Planı açıklamalarında;

153. TİCARİ MALLAR hesabı “Herhangi bir değişikliğe tabi tutulmadan satmak amacı ile işletmeye alınan ticari mallar (emtia) ve benzeri kalemler bu hesapta yer alır. Satın alınan ticari mallar (emtia) maliyet bedeli ile bu hesaba borç, satılması veya herhangi bir nedenle ambardan çekilmesinde ise maliyet bedeli ile alacak kaydedilir.”

600. YURTİÇİ SATIŞLAR hesabı “Yurt içindeki gerçek ve tüzel kişilere satılan mal ve hizmetler karşılığında alınan ya da tahakkuk ettirilen toplam değerlerin izlendiği hesaptır. Gereksinime göre bölümlenebilir. Satış gerçekleştiğinde hasılat tutarı bu hesaba alacak kaydedilir.”

610. SATIŞTAN İADELER hesabı “Satılan malların iade edilen bölümünün fatura tutarlarını kapsar. Daha önce yapılan satışlar ile ilgili olarak ilgili hesaplara borç, Brüt Satışlardan ilgili hesaplara alacak kaydedilmiş bulunan malın fatura tutarı, malın kısmen ya da tamamen iade edilmesi durumuna göre, "610. Satıştan İadeler Hesabı’nın borcuna, buna karşılık ilgili hesaba alacak kaydedilir.”

621. SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ hesabı “Herhangi bir değişikliğe tabi olmadan satılmak amacıyla alınan ticari mallar (emtia) ve benzeri kalemlerin maliyetini kapsar. Satılan ticari malların maliyet tutarı "153. Ticari Mallar Hesabı’na alacak, bu hesaba borç kaydedilir.”

63611781-105[ÖZELGE.2019-11]-E.22676 Sayılı özelgesinde 213 sayılı Vergi Usul Kanunu ve “ilgili ikincil mevzuatta iade faturası şeklinde bir düzenleme yer almamakla birlikte, mal iade işlemleri de teslim kapsamında değerlendirilmekte ve Kanunun ilgili hükümleri çerçevesinde belgelendirilmesi aranmaktadır.”  ifadesine yer verilmiştir.

Ayrıca 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 35’inci maddesinde “Malların iade edilmesi, işlemin gerçekleşmemesi, işlemden vazgeçilmesi veya sair sebeplerle matrahta değişiklik vuku bulduğu hallerde, vergiye tabi işlemleri yapmış olan mükellef bunlar için borçlandığı vergiyi; bu işlemlere muhatap olan mükellef ise indirme hakkı bulunan vergiyi değişikliğin mahiyetine uygun şekilde ve değişikliğin vuku bulduğu dönem içinde düzeltir. Şu kadar ki, iade olunan malların fiilen işletmeye girmiş olması ve bu girişin defter kayıtları ile beyannamede gösterilmesi şarttır.”

Örneğin aralıklı envanter yöntemini kullanan işletme 01.02.2021 tarihinde vadeli olarak 4.000,00 TL + %18 KDV tutarında ticari mal aldığını ve 02.02.2021 tarihinde ise 5.000,00 TL + %18 KDV’ye satışını gerçekleştirdiğini varsayalım.

A-Satış iadesinin geçici vergi döneminde gerçekleşmesi durumunda;

Bu durumda işletmenin geçici vergi için yapmış olduğu mali envanter sonucunda (sayım) fiili 4.000,00 TL maliyet bedelli malı olduğu tespit edilecektir. (Ticari mal alındı, satıldı, satış iadesi olarak geri geldi, sayım sonucunda malın işletmede olduğu tespit edildi) Yukarıdaki kayıtlar dikkate alındığında kaydi ticari mal bakiyesi 4.000,00 TL olacaktır. Geçici vergi dönemi içinde fiili envanter kaydi envantere eşit olduğu ve geçici vergi dönemi içinde satışa ilişkin herhangi bir STMM kaydı oluşturulmadığı için düzeltme işlemine gerek olmayacaktır.

B-Satış iadesi geçici vergi döneminden sonra (STMM kaydı oluşturulduktan sonra) gerçekleşirse;

Satış geçici vergi dönemi içinde gerçekleşti. 31.03.2021 de kar zarar hesaplandı.

01.01-31.03 dönemi kar zarar tablosu aşağıdaki gibi olacaktır.

Satış iadesi (5) geçici vergi döneminden sonra gerçekleştiği için ticari mal ile STMM hesap bakiyelerinin (6) düzeltilmesi gerekecektir.

01.04.2021 tarihindeki satış iadesi (5) ve STMM düzeltme kaydı (6) dikkate alındığında kar zarar hesaplamak istenirse;

C-Satış iadesi cari yıl kapandıktan sonra gerçekleşirse 610 satış iade hesabına kayıt yapılmamalıdır. 610 hesaba kayıt yapılırsa iade cari dönemin (2022) satışları ile ilişkilendirilmiş olacaktır. Hâlbuki satış iadesine konu olan mal geçmiş dönem (2021) satışlarına ilişkindir. Bu bağlamda iade tutarı stok hesabına yazılmalıdır.

KAYNAKLAR

3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu

1 Sıra No' lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği Hesap Planı ve Hesap Planı Açıklamaları

63611781-105[ÖZELGE.2019-11]-E.22676 Sayılı 26.08.2020 Tarihli Özelge

15.11.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.