Ümit Zafer
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
u.zafer@outlook.com

Puantaj Kayıtlarına Göre Ücret (Maaş) Bordrolarının Doğru Hazırlama Teknikleri

Ücret Nedir?

4857 Sayılı İş Kanunu madde 32'ye baktığımız zaman ise “genel anlamda ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır.” Şeklinde tanımlanmaktadır. Ücret, çalışan bir kişinin çalıştığının karşılığı olan maddi kazançtır.

Ücret (Maaş) Bordrosu Nedir?

İşverenin işçiye yaptığı iş karşılığında yaptığı ödemeyi, bütün vergi ve kesintilerle beraber gösteren ve işçinin çalıştığı süre boyunca sistematik ve dönemsel olarak düzenlenen belgeye ücret bordrosu adı verilir.

Ücret (Maaş) Bordrolarının Düzenlenme Amacı Nedir?

Ücret bordrolarının temel amacı aylık prim ve hizmet belgelerinde düzenlenmeyen ayrıntıları içeren ve talep edildiğinde ilgili kurumlarına sunulmak üzere ve ibraz etmek üzere hazırlanmasıdır. Bu belge işveren tarafından düzenlenir, imza şartı varsa işçiye imzalatılması zorunludur.

Ücret (Maaş) Bordrolarının Ayrıntılarında Neler Bulunur

Kamu ve özel sektörde çalışan bütün bireyler adına işverenleri tarafından düzenlenen ücret bordrolarında bulunan ayrıntıları detaylı şekilde sıralayalım.

• Ücret bodrosunun ait olduğu dönem
• Çalışanın Adı Soyadı
• T.C. Kimlik Numarası
• İşe Giriş Tarihi
• İşten Çıkış Tarihi
• Çalışanın görevi
• Çalışılan departman
• Çalışanın cinsiyet bilgisi
• SGK’ye tabi olduğu kanun maddesi
• Ücretinin ödendiği banka bilgileri
• Ücret Şekli (Aylık/Günlük/Saatlik) Olacak Şekilde Brüt veya Net
• Aylık/Günlük/Saatlik Ücreti
• İşveren Bilgileri (Unvan, Adres, Vergi Dairesi, Vergi No)
• SGK Sicil Numarası
• Puantaj bilgilerinin özeti
• Fazla Mesai, UBGT ve Hafta Tatili çalışmalarının saatlik karşılıkları ve ücret bilgileri
• Sigorta ve vergiden kaynaklı yasal kesintileri
• Varsa gelir vergisinden indirim yapılacak tutarlar
• Ücrete ilave olarak ödenen ayni ve nakdi ek ödemelerin detayları
• Ücretten yapılan kesintiler (İcra, Nafaka, Bes, Avans vb.)
• Kümülatif gelir vergisi matrahı
• Döneme ait gelir vergisi matrahı
• SGK matrahı
• Alacakların toplamı
• Kesintiler toplamı
• Net ödeme tutarı
• Çalışan imzası

Yukarıda listelenen detaylar hem ücret bordrolarının anlaşılması ve yorumlanması açısından hem de çalışanların puantaj kayıtları ile varsa ilave ücret alacaklarının tespitinde kolaylık sağlayacaktır.

Puantaj Kayıtlarının Ücret Bordrolarının Hesaplanmasındaki Önemi Nedir?

Çalışanların ücret hesaplamaları yapılırken, günlük puantaj-devam çizelgeleri en temel faktördür. Yevmiye usulü çalışan ve aylık ücret ile çalışan personellerin tahakkuk edecek ücretlerinin doğru hesaplanması ve bordroya doğru aktarılması gerekmektedir.

Puantaj verilerinin ücret hesaplamasındaki etkisini örnekler ile açıklamaya çalışalım.

Örnek 1 – Günlük 300 TL Brüt ücret ile yevmiye usulü çalışan personelin Mart 2022 puantaj bilgileri aşağıdaki gibi olup çalışanın %15 gelir vergisi diliminde olduğunu ve günde 7,5 saat çalıştığı ve 13 saat fazla mesaisi olduğu varsayarak ücret bordrosunu hesaplayalım

Puantaj Bilgisi		Gün
Normal Çalışma	:	23
Genel Tatil	:	0
Hafta Tatili	:	4
Ücretli İzin	:	0
Yıllık İzin	:	1
Ücretsiz İzin	:	3
Sıhhi İzin	:	0
Mazeretsiz İzin	:	0
Ücret Günü	:	28
Günlük Ücret	:	₺300,00
Aylık Ücret (28 Gün)	:	₺8.400,00
Fazla Mesai Saat	:	13
Fazla Mesai Tutarı	:	₺780,00
Aylık Brüt Ücret	:	₺9.180,00
Sigorta Kesintisi %14	:	₺1.285,20
İşsizlik Sigorta Kesintisi %1	:	₺91,80
Gelir Vergisi Matrahı	:	₺7.803,00
Gelir Vergisi	:	₺1.170,45
Asgari Ücret Vergi İstisnası	:	₺638,01
Gelir Vergisi Kesintisi	:	₺532,44
Damga Vergisi	:	₺69,68
Asgari Ücret Damga Vergisi İstisnası	:	₺37,98
Damga Vergisi Kesintisi	:	₺31,70
Kesintiler Toplamı	:	₺1.941,14
Net Ücret	:	₺7.238,86

Puantaj verileri esas alınarak yapılan hesaplamada görüldüğü üzere ilgili ayda çalışma günü 31 olmasına karşın yevmiye usulü çalışan personelin 3 günlük ücretsiz izinli olması ücret hesabına yapmış olduğu etki görülmektedir.

Örnek 2 – Günlük 300 TL Brüt ücret ile yevmiye usulü çalışan personelin Şubat 2022 puantaj bilgileri aşağıdaki gibi olup çalışanın %15 gelir vergisi diliminde olduğunu ve günde 7,5 saat çalıştığı ve 13 saat fazla mesaisi olduğu varsayarak ücret bordrosunu hesaplayalım.

Puantaj Bilgisi		Gün
Normal Çalışma	:	20
Genel Tatil	:	0
Hafta Tatili	:	4
Ücretli İzin	:	0
Yıllık İzin	:	1
Ücretsiz İzin	:	3
Sıhhi İzin	:	0
Mazeretsiz İzin	:	0
Ücret Günü	:	25
Günlük Ücret	:	₺300,00
Aylık Ücret (28 Gün)	:	₺7.500,00
Fazla Mesai Saat	:	13
Fazla Mesai Tutarı	:	₺780,00
Aylık Brüt Ücret	:	₺8.280,00
Sigorta Kesintisi %14	:	₺1.159,20
İşsizlik Sigorta Kesintisi %1	:	₺82,80
Gelir Vergisi Matrahı	:	₺7.038,00
Gelir Vergisi	:	₺1.055,70
Asgari Ücret Vergi İstisnası	:	₺638,01
Gelir Vergisi Kesintisi	:	₺417,69
Damga Vergisi	:	₺62,85
Asgari Ücret Damga Vergisi İstisnası	:	₺37,98
Damga Vergisi Kesintisi	:	₺24,86
Kesintiler Toplamı	:	₺1.684,55
Net Ücret	:	₺6.595,45

Örnekte görüleceği üzere günlük ücret ile çalışan personelin şubat 2022 döneminde puantaj bilgilerini esas alınarak yapılan hesaplamada 5 günlük ücretsiz izini olması nedeniyle oluşan ücret kesintisi ve puantajın ücrete etkisi gözler önüne serilmektedir.

Her iki örnekte mevcut puantaj bilgileri aynı olmasına karşın hesaplanan ücretlerin farklı olmasının nedeni ücret şeklinin yevmiye usulü olması ve hak edilen ücrette farklılık göstermesidir. Yıllık izin, ücretli izin, hafta tatili gibi durumlarda ücret kesintisi yapılmayacağından öncelikle dikkat edilmesi gereken işlemin puantajın doğru ve hatasız tutulması ve bordroya doğru aktarılmasını sağlamaktır. Zira puantaj kayıtlarının bordroya eksik veya yanlış aktarılması çalışanlara, 4857 sayılı Yasanın 24/II-e hükmü gereği, ‘ İkramiye, primi, yakacak yardımı, giyecek yardımı, fazla mesai, hafta tatili, genel tatil gibi alacakların da ödenmemesi işçiye haklı fesih imkanı verir.’

İşverenlerin tazminat ödemek zorunda kalmaması için çalışanlarının ücret hesaplamalarında puantaj kayıtlarının esas alınmasına gerekli özeni ve dikkati göstermesi gerekmektedir.

Ücret Bordroları Hesaplanırken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Nelerdir?

Puantaj verilerinin bordroya aktarılmasından sonra çalışanların net ücretlerinin hesaplanmasında dikkat edilmesi gereken bazı hususlar vardır. Brüt ücret üzerinden yapılan yasal kesintiler dışında çalışanın net ücretinden kesilmesi gereken özel durumlar olabilir. Bunlar aşağıdaki gibi sıralanabilir.

• Bes kesintisi
• İcra kesintisi
• Nafaka kesintisi
• Avans kesintisi
• Sendika aidat kesintisi
• Muvafakatname dayalı kesintiler

Net ücret hesabına etki eden durumları gösteren işlemlere ait örnekler aşağıdaki gibidir.

Örnek 3-  Aylık 10.000,00 TL (Onbin) brüt ücret ile çalışan personelin aylık %3   bes kesintisi olup ayrıca  net maaşının ¼ oranında icra kesintisi uygulanmaktadır. Personelin eksik günü olmayıp gelir vergisi dilimi %15’dir.

Aylık Brüt Ücret	:	₺10.000,00
Sigorta Kesintisi %14	:	₺1.400,00
İşsizlik Sigorta Kesintisi %1	:	₺100,00
Gelir Vergisi Matrahı	:	₺8.500,00
Gelir Vergisi	:	₺1.275,00
Asgari Ücret Vergi İstisnası	:	₺638,01
Gelir Vergisi Kesintisi	:	₺636,99
Damga Vergisi	:	₺75,90
Asgari Ücret Damga Vergisi İstisnası	:	₺37,98
Damga Vergisi Kesintisi	:	₺37,92
Yasal Kesintiler Toplamı	:	₺2.174,91
Bes Kesintisi	:	₺300,00
İcra Kesintisi	:	₺1.881,27
Personele Ödenecek Net Ücret	:	₺5.643,82

Örnek 4-  Aylık 10.000,00 TL (Onbinlira) brüt ücret ile çalışan personelin   bes kesintisi olup, ayrıca maaşından her ay 500,00 TL nafaka kesintisi uygulanmaktadır. Personelin eksik günü olmayıp gelir vergisi dilimi %15’dir.

Aylık Brüt Ücret	:	₺10.000,00
Sigorta Kesintisi %14	:	₺1.400,00
İşsizlik Sigorta Kesintisi %1	:	₺100,00
Gelir Vergisi Matrahı	:	₺8.500,00
Gelir Vergisi	:	₺1.275,00
Asgari Ücret Vergi İstisnası	:	₺638,01
Gelir Vergisi Kesintisi	:	₺636,99
Damga Vergisi	:	₺75,90
Asgari Ücret Damga Vergisi İstisnası	:	₺37,98
Damga Vergisi Kesintisi	:	₺37,92
Yasal Kesintiler Toplamı	:	₺2.174,91
Bes Kesintisi	:	₺300,00
Nafaka Kesintisi	:	₺500,00
Personele Ödenecek Net Ücret	:	₺7.025,09

Her iki örnekte de görüldüğü gibi çalışanların net ücret hesaplaması yapılırken yasal kesintiler yapıldıktan sonra net ücret kesintilerinin de doğru şekilde yapılması gerekmektedir.

Ücret Bordroları Hesaplanırken Ek Ödemeler Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Nelerdir.

Ücret bordrolarında aylık/günlük kazançlar dışında toplu sözleşmelere bağlı olarak veya işverenler tarafından çalışanlarına nakdi veya ayni ek ödemler yaptığı durumlarda ödemelerin bordroya aktarımında ve yasal kesintilerin yapılmasında, ödemenin nakdi mi, ayni mi yapıldığıdır. Ayni yardımlar esasen 4857 sayılı iş kanununda zorunlu bir ödeme olmayıp çoğunlukla toplu iş sözleşmelerinde zorunlu hale getirilmektedir. Ayni yardım ve ödemelere ilişkin hüküm 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 80. maddesi (b) ve (c) bentleri incelendiğinde prime esas kazanca tabi tutulmadığı görülmektedir.

MADDE 80- 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri kapsamındaki sigortalıların prime esas kazançlarının hesabında;

a) Hak edilen ücretler ile prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay için  yapılan ödemelerin brüt toplamı esas alınır.

b) Ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları, emekli ikramiyesi ile Bakanlıkça tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgarî ücretin % 30'unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, görevin yerine getirilmesi için zorunlu olarak yapılan aynî yardımlar ile Bakanlıkça belirlenecek diğer aynî yardımların asgarî ücretin % 30'unu geçmeyen kısmı, prime esas kazanca tâbi tutulmaz.

c) Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine tâbi sigortalılara ödenen döner sermaye katkı payları ve döner sermayelerden başka adla yapılan bu nitelikteki her türlü ödemeler ile ikramiyeler ve benzeri ödemelerden en yüksek Devlet memuru aylığının % 200'ünü aşan kısmı prime esas kazanca tâbi tutulmaz.

Yukarıdaki fıkranın (b) ve (c) bentlerinde belirtilen istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler prime esas kazanca tâbi tutulur. Diğer kanunlardaki prime tâbi tutulmaması gerektiğine dair muafiyet ve istisnalar bu Kanunun uygulanmasında dikkate alınmaz.

İlgili kanun maddesi ve Gelir Vergisi Kanunu’nun 61. Maddesinde yer alan “Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.” Hükmü gereği gelir vergisine tabi tutulup bordroya aktırılması gerekmektedir.

Açıklanan durumları örnek uygulamalar ile açıklayalım.

Örnek 5- Aylık 10.000,00 TL (Onbinlira) ücret ile çalışan personelin mart 2022 döneminde işveren tarafından 750,00 TL net ayni yardım yapılmakta olup çalışanın 10 saat fazla mesaisi bulunmaktadır. Ayrıca bes kesintisi mevcuttur. Personelin eksik günü olmayı %15 gelir vergisi dilimindedir

Aylık Brüt Ücret	:	₺10.000,00		Aylık Net Ayni Yardım	:	₺750,00
Fazla Mesai Saat	:	10		Aylık Brüt Ayni Yardım	:	₺890,30
Fazla Mesai Tutarı	:	₺666,67		Ayni Yardım Gelir Vergisi Kesintisi	:	₺133,55
Aylık Brüt Ücret	:	₺10.666,67		Ayni Yardım Damga Vergisi Kesintisi	:	₺6,76
Aylık Brüt Ayni Yardım	:	₺890,30		Net Ayni Yardım	:	₺750,00
Sigorta Matrahı	:	₺10.666,67
Sigorta Kesintisi %14	:	₺1.493,33
İşsizlik Sigorta Kesintisi %1	:	₺106,67
Gelir Vergisi Matrahı	:	₺9.956,97
Gelir Vergisi %15	:	₺1.493,55
Asgari Ücret Vergi İstisnası	:	₺638,01
Ücret Gelir Vergisi Kesintisi	:	₺855,54
Damga Vergisi Matrahı	:	₺11.556,97
Damga Vergisi	:	₺87,72
Asgari Ücret Damga Vergisi İstisnası	:	₺37,98
Damga Vergisi Kesintisi	:	₺49,74
Aylık Net Ayni Yardım	:	₺750,00
Aylık Net Ücret	:	₺8.313,45

Örnek hesaplamada ayni yardımın gelir vergisi hesaplaması ayrıca belirtilmiştir. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 80. maddesi (b) ve (c) bentleri gereği prime esas kazanca tabi tutulmadığı için sadece gelir vergisi ve damga vergisi ile brütleştirilerek bordroya aktarılmıştır.

Sonuç Olarak.

Ücret bordoların hesaplamasında puantaj verileri ücret hesabını etkileyen faktör olduğu için aynen aktarılarak hesaplama yapılmalı ve ek ödemelerin ücrete etkisinde puantajın önemine dikkat edilmelidir.

Kaynak

4857 Sayılı İş Kanunu

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu

193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu

https://www.mevzuat.gov.tr/

21.10.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.