YAZARLARIMIZ
Rahmi Uygun
Yeminli Mali Müşavir
Köker Yeminli Mali Müşavirlik Bağımsız Denetim A.Ş.
Ortağı - Baş Denetçi



Maden İşletmelerinde Giderlerin Üçüncü Dağıtım Esasları ( Toplam ve Birim Maliyetlerin Hesaplanması)

1. GİRİŞ

Kömür, petrol, doğal gaz ve benzeri doğal kaynaklar, taşıdıkları karakteristik özellikler nedeniyle bu madenlerin üretimi ile uğraşan işletmelerin dönem sonu stoklarında, üretimi tamamlanmamış birimler, yani yarı mamuller halinde yer almazlar. Dolayısıyla bu tür işletmelerde, dönem sonu envanter ve değerleme çalışmaları sırasında evre maliyet yönteminin en karmaşık ve özellikli konularından biri olan eşdeğer ürün miktarlarının hesaplanmasına gerek olmaz.

Bu durumda, esas üretim gider yerlerinde toplanan giderlerin o gider yerlerinde üretilen mamullere yüklenmesi işlemi olarak adlandırılan üçüncü dağıtım, toplam maliyetlerin üretilen birimlere bölünmesinden ibaret basit bir matematik işlem olmaktan öteye gitmez.

Ürettikleri madenlerin taşıdığı karakteristik özellikler dolayısıyla dönem sonlarında ellerinde yarı mamul stokları bulunmayan küçük ve orta ölçekli maden işletmelerinin büyük çoğunluğu toplam ve birim üretim maliyetlerini ayrıntılı bir çalışma yapmaksızın basit bir bölme işlemiyle hesaplamaktadırlar. Böyle olunca da dönem kar veya zararının en büyük belirleyicisi olan stok ve satılan mamul maliyetleri yanlış hesaplanabilmekte, bu durum ise hatalı yönetim kararlarına ve vergisel uyuşmazlıklara neden olabilmektedir.

Çalışmanın amacı, toplam ve birim maliyetlerin, oluştukları fonksiyonları, gider çeşitleri ve gider yerleri itibariyle ayrıntılı olarak gösterildiği tablolar yardımıyla hesaplanmasını sağlayarak, yukarıda sayılan olumsuzluk ve hataların önüne geçmektir.

2. GİDERLERİN ÜÇÜNCÜ DAĞITIM ESASLARI

Esas üretim gider yerlerinde toplanan giderlerin o gider yerlerinde üretilen mamullere yüklenmesi giderlerin üçüncü dağıtımı olarak adlandırılır.

Maden işletmeleri açısından giderlerin üçüncü dağıtımıyla ilgili olarak incelenmesi gereken özellikli konu aynı üretim sürecinden geçen tek bir üründen oluşmuş ancak piyasa fiyatları farklı kömürlerin maliyetlerinin hesaplanmasının nasıl yapılacağı sorusuna yanıt aramaktır.

Ancak, sektörün geneline bakıldığında maden işletmelerinin bu nitelikteki ürünlerin tamamını piyasa fiyatlarındaki farklılığa bakılmaksızın ortalama birim maliyetleri ile değerlendirildikleri gözlenmektedir.(Akdoğan, 1994:411).

Örneğin maden kömürü sektöründe, tüvanan taşkömürü, 40/150 özel parça taş kömürü, 10/100 parça taşkömürü, 0/10 taşkömürü, şlam ve flitrasyon ürünü gibi farklı boyut ve cinslere ayrılan kömürlerin satış fiyatları birbirlerinden farklı olmasına rağmen, bu ürünlerin stok ve satılan mal maliyetleri satış fiyatları ile ilişkilendirilmeksizin ortalama birim maliyetlerine göre hesaplanmaktadır.

Aynı üretim sürecinden geçip üretilen, ancak satış fiyatları farklı olan çeşitli boyutlardaki maden kömürlerinin maliyetlerinin hesaplanmasını bir örnek yardımıyla şu şekilde gösterebiliriz.

Örnek: Rödovans karşılığı maden kömürü işletmeciliği yapan bir işletme çıkardığı maden kömürünü satış fiyatlarına göre 18/50 ve 0/10 boyutlarında iki çeşide ayırmıştır. 18/50 boyutundaki maden kömürünün satış fiyatı 110,00 TL/ ton 0/10 boyutundaki maden kömürünün satış fiyatı ise 70,00 TL / ton’ dur. Maliyetlerini üç aylık dönemler halinde hesaplayan bu işletmede temmuz, ağustos, eylül aylarını kapsayan maliyet döneminde esas üretim gider yerlerinde ikinci dağıtım sonucunda toplanan üretim giderleri 360.000,00 TL’dir.  Dönemin toplam üretim miktarı 6.000 ton olup bunun 4.500 tonu 0/10 boyutlu 1.500 tonu ise 18/50 boyutlu kömürlerden oluşmaktadır. Satış fiyatları farklı olan 18/50 ve 0/10 boyutlarındaki kömürler aslında tek bir üründen (maden kömürü) oluştuğundan maden kömürünün bütün çeşitleri ortalama maliyetle değerlenebilir.  Bu yöntemle 18/50 ve 0/10 boyutlarındaki maden kömürlerinin birim ve toplam maliyetleri aşağıdaki şekilde hesaplanır.

                                               Dönemin Toplam Üretim Maliyeti

Ortalama Birim Maliyet  =    --------------------------------------------

                                               Dönemin Toplam Üretim Miktarı

 

                                                           360.000,00

Ortalama Birim Maliyet =    ---------------------------------------- = 60,00 TL / ton

                                                                    6.000      

                                             

18/50 kömürün toplam maliyeti = 1.500 ton *  60,00 =    90.000,00

0/10 kömürün toplam maliyeti =   4.500 ton *  60,00 =  270.000,00


Hesaplamalardan görüleceği üzere maden kömürlerinin satış fiyatlarındaki farklılıklar dikkate alınmadan değişik boyutlardaki kömürlerin her biri ortalama birim maliyet ile değerlenmiştir.


2.1 Örnek Toplam ve Birim Maliyet Hesaplama Tabloları


Çeşitli boyutlardaki kömürlerin toplam ve birim üretim maliyetlerini, oluştukları fonksiyonları, gider çeşitleri ve gider yerleri itibariyle ayrıntılı olarak gösteren satılabilir üretim maliyet tablolarını değişik formatlarda  düzenleyebiliriz.


Sayısal veriler eklenmiş olarak değişik formatlarda düzenlenmiş maliyet hesaplama tabloları aşağıda gösterilmiştir.

 

Tablo-1 Satılabilir Üretim Maliyet Tablosu

1-DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ

 

 

 

18.530,20

2-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ

 

 

 

11.670,83

   - İlk Madde ve Malzeme Giderleri 

3.321,14

 

 

   - Endirekt İşçilik Giderleri 

3.072,62

 

 

   - Memur Ücret ve Giderleri 

1.434,52

 

 

   - Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler. 

771,63

 

 

   - Çeşitli Giderler 

462,00

 

 

   - Vergi Resim ve Harçlar 

               ---

 

 

   - Amortismanlar 

1.418,44

 

 

   - Tükenme Payları 

1.190,48

 

 

 3-DAĞITIMDAN GELEN GİDERLER

 

15.617,77

- YARDIMCI ÜRETİM GİDER YERLERİ

 

 11.682,27

 

  Ortak Üretim Gider Yeri

9.594,27

  

 

  Marangoz Atölyesi

855,00

  

 

  Kompresör - Havalandırma

1.233,00

  

 

- YARDIMCI HİZMET GİDER YERLERİ

 

3.935,50

 

  Karayolu Nakliye

1.036,50

  

 

  Sosyal Servis

2.899,00

  

 

 4-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ TOP. 

(2+3)

  

27.288,60

 5- ÜRETİM MALİYETLERİ TOPLAMI

(1+4)

  

45.818,80

 6-İÇ TÜKETİM

( - )

  

 -----

 7-SATILABİLİR KÖMÜR MALİYETİ

 

  

45.818,80

    ÜRETİM (TON)              

 

500

 

    İÇ TÜKETİM (TON)

                --

             ---

 

   SATILABİLİR ÜRETİM (TON)

 

500

 

   ORTALAMA MALİYET (TL / TON)

 

91,64

 

 Yukarıdaki tablomuzu yönetimin çeşitli bilgi gereksinimlerini sağlayabilecek şekilde geliştirerek daha değişik biçimlerde de düzenleyebiliriz.
Örneğin hesapladığımız ortalama birim maliyet içindeki direkt işçilik giderleri ile genel üretim giderleri paylarının kaçar lira olduklarını, yine benzer şekilde maliyetler içindeki genel üretim giderleri payının esas üretim gider yerleri ile yardımcı üretim ve yardımcı hizmet gider yerleri arasındaki dağılımını ve bütün bu unsurların ortalama birim maliyet içindeki yüzdelerinin neler olduğunu satılabilir üretim maliyet tablomuz üzerinde bazı düzenlemeler yaparak elde edebiliriz.
Bu düzenlemeler sonucunda satılabilir üretim maliyet tablosunun yeni görünümü aşağıdaki gibi olacaktır.

 

Tablo- 2 Satılabilir Üretim Maliyet Tablosu

 

 

ORT.

BİRİM MALİYET

 

    %     

1) DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ

18.530,20

12,35

  40.44

2) GENEL ÜRETİM GİDERLERİ

11.670,83

 

 

 İlk Madde ve Malzeme Giderleri  

3.321,14

 

 

 

 

 

Endirekt İşçilik Giderleri

3.072,62

         

 Memur Ücret ve Giderleri 

1.434,52

 

 

 

 

 

 Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler 

771,63

 

 

 

 

 

 Çeşitli Giderler 

462,00

 

 

 

 

 

 Vergi Resim ve Harçlar 

---

 

 

 

 

 

 Amortismanlar 

1.418,44

 

 

 

 

 

 Tükenme Payları 

1.190,48

 

 

 

 

 

3) DAĞITIMDAN GELEN GİDERLER

15.617,77

 

 

 YARDIMCI ÜRETİM GİDER YERLERİ

 

11.682,27

 

 

 

 Ortak Üretim Gider Yeri 

9.594,29

 

 

 

 

 

 Marangoz Atölyesi 

855,00

 

 

 

 

 

 Kompresör – Havalandırma 

1.233,00

 

 

 

 

 

 YARDIMCI HİZMET GİDER YERLERİ 

 

  3.935,50

  3.935,50

 

 

 

 Karayolu Nakliye 

1.036,50

 

 

 

 

 

 Sosyal Servis 

2.899,00

 

 

 

 

 

4) GENEL ÜRETİM GİDERLERİ TOPLAMI  (2+3)

27.288,60

18

59.56

5) ÜRETİM MALİYETLERİ TOPLAMI (1+4)

45.818,80

31

 100

6) İÇ ÜRETİM

----

 

 

7) SATILABİLİR KÖMÜR MALİYETİ

45.818,80

 

 

    ÜRETİM (TON)              

500

500

 

 

 

    İÇ TÜKETİM (TON)

 

---

 

 

 

    SATILABİLİR ÜRETİM  (TON)

500

500

 

 

 

    ORTALAMA MALİYET (TL / TON)

91,64

91,64

 

 

 

          Yine benzer bir şekilde bu tablolara dönemin faaliyet giderlerini ve ilgili dönemde satılan kömür miktarlarını ekleyerek tablolarımızı ticari maliyet tablosuna dönüştürebiliriz.  Ticari maliyet tablosu düzenlenirken göz önünde bulundurulması gereken önemli bir noktada şudur.  Bilindiği gibi ortalama satılabilir üretim maliyetini hesaplarken giderleri üretilen kömür miktarına bölerek sonuca ulaşıyorduk.  Ticari maliyet hesaplanırken ise giderleri üretilen değil satılan kömür miktarına bölmemiz gerekmektedir. 

Anlatılanlar ışığında gerek üretim maliyetlerini gerekse ticari maliyetleri kapsayacak şekilde düzenlenmiş ticari maliyet tablosu aşağıdaki gibi olacaktır.  

 

Tablo-3 Ticari Maliyet Tablosu

 

 

 

ORT. BİRİM MALİYET

          TL            

(TL / TON)

%

1) DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ

18.530,20

37,06

40,44

2) GENEL ÜRETİM GİDERLERİ

11.670,83

 

 

     - İlk Madde ve Malzeme Giderleri

3.321,14

 

 

 

 

     - Endirekt İşçilik Giderleri

3.072,62

 

 

 

 

     - Memur Ücret ve Giderleri

1.434,52

 

 

 

 

     - Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hiz.

771,63

 

 

 

 

     - Çeşitli Giderler

462,00

 

 

 

 

     - Vergi Resim ve Harçlar

         

     - Amortismanlar

1.418,44

 

 

 

 

     - Tükenme Payları

1.190,48

 

 

 

 

3) DAĞITIMDAN GELEN GİDERLER

 

 

15.617,77

 

 

     -  YARDIMCI ÜRETİM GİDER YERLERİ

 

11.682,27

 

 

 

        Ortak Üretim Gider Yeri

9.594,29

 

 

 

 

        Marangoz Atölyesi

855,00

 

 

 

 

        Kompresör - Havalandırma

1.233,00

 

 

 

 

     -  YARDIMCI HİZMET GİDER YERLERİ

 

3.935,50

 

 

 

        Karayolu Nakliye

1.036,50

 

 

 

 

        Sosyal Servis

2.899,00

 

 

 

 

4) GENEL ÜRETİM GİDERLERİ TOPLAMI  (2+3)

 

27.288,60

54,58

59,56

5) ÜRETİM MALİYETLERİ TOPLAMI (1+4)

 

45.818,80

91,64

100.00

6) İÇ TÜKETİM (-)

---

---

 

 

7) SATILABİLİR KÖMÜR MALİYETİ

 

45.818,80

 

 

    ÜRETİM                                (TON)            

500

 

 

 

    İÇ TÜKETİM                         (TON)

       

    SATILABİLİR ÜRETİM         (TON)

500

 

 

 

    SATILAN                               (TON)

200

 

 

 

    ORTALAMA MALİYET  (TL / TON)

91,64

 

 

 

A- SATILAN KÖMÜR MALİYET BEDELİ

 

18.328,00

91,64

63,81

B- PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ

 

2.840,00

14,20

9,89

C- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ

 

3.475,00

17,37

12,10

D- FİNANSMAN GİDERLERİ

 

4.080,50

20,40

14,20

E- ÇALIŞMAYAN KISIM GİDERLERİ

 

----

----

----

F- DİĞER GİDERLER

 

----

----

----

G-TİCARİ MALİYET (A+B+C+D+E+F)

 

28.723,50

143,61

100.00

Düzenlediğimiz bu tabloların yönetim kararlarında daha etkin bir rol sağlaması aynı zamanda bütçelemeyle ilgili değişik analiz ve değerlendirmelerde kullanılabilmesi amacıyla, tablomuza bütçede öngörülen maliyetleri de ekleyerek,  değişik bir formatta aşağıdaki şekilde düzenleyebiliriz.

Tablo-4 Ticari Maliyet Tablosu

NO

PROGRAM MALİYETİ

AYLIK MALİYET

BİRİKİMLİ MALİYET

Üretim Miktarı
Satış Miktarı

Üretim Miktarı
Satış Miktarı

Üretim Miktarı
Satış Miktarı

TL

TL/TON

TL

TL/TON

TL

TL/TON

1

DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ

 

 

18.530,20

37,06

 

 

2

GENEL ÜRETİM GİDERLERİ

 

 

11.670,83

 

 

 

 

İlk Madde ve Malzeme Giderleri

 

 

3.321,14

 

 

 

 

Endirekt İşçi Giderleri

 

 

3.072,62

 

 

 

 

Memur Ücret ve Giderleri

 

 

1.434,52

 

 

 

 

Dışarıdan Sağlanan Fayda Ve Hizmetler

 

 

771,63

 

 

 

 

Çeşitli Giderler

 

 

462,00

 

 

 

 

Vergi Resim ve Harçlar

 

 

 

 

 

 

 

Amortismanlar

 

 

1.418,44

 

 

 

 

Tükenme Payları

 

 

1.190,48

 

 

 

3

DAĞITIMDAN GELEN GİDERLER

 

 

15.617,79

 

 

 

 

YARDIMCI ÜRETİM GİDER YERLERİ

 

 

11.682,29

 

 

 

 

Ortak Üretim Gider Yeri

 

 

9.584,29

 

 

 

 

Marangoz Atölyesi

 

 

855,00

 

 

 

 

Kompresör - Havalandırma

 

 

1.233,00

 

 

 

 

YARDIMCI HİZMET GİDER YERLERİ

 

 

3.935,50

 

 

 

 

Karayolu Nakliye

 

 

1.036,50

 

 

 

 

Sosyal Servis

 

 

2.899,00

 

 

 

 

STOK ETKİSİZ ÜRETİM MALİYETİ

 

 

45.818,82

91,64

 

 

 

STOK ETKİSİ ( +, -)

 

 

       27.490,80

 

 

 

 

STOK ETKİLİ ÜRETİM MALİYETİ

 

 

18.328,00

91,64

 

 

A

PAZ. SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ

 

 

2.841,00

14,20

 

 

B

GENEL YÖNETİM GİDERLERİ

 

 

3.475,00

17,37

 

 

C

İŞLETME MALİYETİ

 

 

24.644,00

  123,21

 

 

D

FİNANSMAN GİDERLERİ

 

 

4.080,50

20,40

 

 

E

ÇALIŞMAYAN KISIM GİDERLERİ

 

 

 

 

 

 

F

DİĞER GİDERLER

 

 

 

 

 

 

 

TİCARİ MALİYET TOPLAMI (C + D)

 

 

28.723,50

143,61

 

 

 Rödovans karşılığı üretimde bulunulan sahalardan çıkarılan kömürler tüvanan olarak satılabildiği gibi zenginleştirme tesislerinde yıkanıp, elenip, çeşitli boyutlara ayrıldıktan sonra da satılabilir. 

Bu noktada dikkat edilmesi gereken husus ortalama birim maliyet hesaplamasında kullanılacak üretim maliyetlerinin ocak safhasında hesaplanan üretim maliyetleri değil lavuar safhasında hesaplanan üretim maliyetleri olması gerektiğidir.

İki aşamada tamamlanan bu üretimle ilgili her bir evrenin maliyetleri ile toplam üretim maliyetini sayısal bir örnek üzerinde şu şekilde gösterebiliriz.

Örnek; Tek bir ocakta kömür üretim faaliyetinde bulunan ve çıkardığı kömürü basit bir lavuar tesisinde eleyip çeşitli boyutlarına ayıran bir maden işletmesinde üretim iki aşamada tamamlanmaktadır.  Üretime öncelikle 10 numaralı ocak esas üretim gider yerinde kömür çıkartılması ile başlanmakta daha sonra çıkartılan kömürler 13 numaralı lavuar esas üretim gider yerinde elenip çeşitli boyutlarına ayrıldıktan sonra stok sahasına alınarak satışa arz edilmektedir.  Yardımcı üretim gider yerleri ile yardımcı hizmet gider yerlerinin giderleri de dağıtıldıktan sonra her bir evrenin toplam maliyetleri, tablo-5 ve tablo-6’daki esas üretim yeri maliyet tablolarında, tüm evrelerin maliyet özeti ise tablo-7’ de gösterilmiştir. Bu örnekte de tablo içerisindeki miktar ve tutarlar  bilgi amaçlı doldurulmuştur.

            

Tablo – 5 Esas Üretim Yeri Maliyet Tablosu

GİDER TÜRLERİ

CARİ DÖNEM

ÖNCEKİ DÖNEM

 

 

Direkt İlk Madde ve Malzeme ile Üretimle İlgili Dışarıya Yaptırılan İşlemler

 

 

                          DİREKT GİDERLER

Direkt İlk Madde ve Malzeme Toplamı

 

 

İŞÇİLİK

Esas İşçilik

16.000,20

 

Fazla Mesai

 

 

Üretim Pirimi

 

 

Direkt İşçilik Gideri Toplamı

16.000,20

 

GENL ÜRETİM GİDERLERİ

Endirekt Malzeme

2.221,00

 

Endirekt İşçilik

1.072,00

 

Memur Ücret ve Giderleri

1.000,52

 

Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler

400,00

 

Çeşitli Giderler

430,00

 

Vergi Resim ve Harçlar

1.218,00

 

Amortismanlar ve Tükenme Payları

1.190,48

 

 

 

 

Gider Yeri Direkt Genel Üretim Gideri

7.532,00

 

Gider Yeri Direkt Gider Toplamı

23.532,20

 

ENDİREKT GİDERLER GENEL ÜRETİM GİDERLERİ

Yard. Ü.Gid. Yeri  

Ortak Üretim

9.594,29

 

Marangoz Atölyesi

855,00

 

Kompresör

1.233,00

 

Yardımcı Üretim Gider Yeri Dağıtımından Gelen

11.682,29

 

Hiz. Ü.G.Yeri

Karayolu Nakliye

1.036,50

 

Sosyal Servis

1.700,00

 

 

Hizmet Gider Yeri Dağıtımdan Gelen

2.736,50

 

DAĞITIMDAN GELEN TOPLAM

14.418,79

 

 

 

GENEL ÜRETİM GİDERLERİ TOPLAMI

21.950,79

 

GİDER YERİ MALİYET TOPLAMI

37.950,99

 

ÖNCEKİ EVREDEN.

 

....Esas Üretim Yerinden

 

 

 

....Esas Üretim Yerinden

 

 

 

ÖNCEKİ EVRELERDEN GELEN MALİYET

-

 

 

EVRE DÖNEM MALİYETİ

37.950,99

 

DÖNEM BAŞI YARI MAMÜL MALİYETİ

EVRE

Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri

 

 

Direkt İşçilik Giderleri

 

 

Genel Üretim Giderleri

 

 

ÖN. EVRE

Evrenin Dönem Başı Yarı Mamul Maliyeti

 

 

Bir Önceki Evreden Gelen Y. Mamul Maliyeti

 

 

 

DÖNEM BAŞI YARI MAMÜL MALİYETİ

-

 

TOPLAM MALİYET

37.950,99

 

AKTARILAN MALİYET

 

Mamul Ambarında

 

 

 

........Çalışmayan Kısım Giderlerine İki Numaralı Evreye Aktarılan

 

 

 

Aktarılan Toplam Maliyet

 

 

D.SONU YARI MAMULLER

 

Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri

 

 

 

Direkt İşçilik Giderleri

 

 

 

Genel Üretim Giderleri

 

 

 

DÖNEM SONU YARI MAMÜL MALİYETİ

 

 

ÜRETİM MİKTARI

 

Toplam Üretim Miktarı  (Birim)

500 TON

 

 

Tamamlanan  (Birim )

500 TON

 

 

Kalan Yarı Mamul  (Birim)

-

 

 Tablo-6  Esas Üretim Yeri Maliyet Tablosu

 GİDER YERİ

13 LAVUAR                                       GİDER TÜRLER

CARİ DÖNEM

ÖNCEKİ DÖNEM

 

DİREKT GİDERLER

 

Direkt İlk Madde ve Malzeme İle Üretimle İlgili

 

 

 

Dışarıya Yaptırılan İşler

 

DİREKT İLK MADDE VE MALZEME TOPLAMI

 

 

 

İŞÇİLİK

Esas İşçilik

2.530,00

 

 

Fazla Mesai

 

Üretim Primi

 

DİREKT İŞÇİLİK GİDERİ TOPLAMI

2.530,00

 

 

GENEL ÜRETİM GİDERLERİ

Endirekt Malzeme

1.100,14

 

 

Endirekt İşçilik

2.000,62

 

 

Memur Ücret ve Giderleri

434,00

 

 

Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler

371,63

 

 

Çeşitli Giderler

32,00

 

 

Vergi Resim ve Harçlar

                 ----  

 

 

Amortismanlar

200,44

 

 

Gider Yeri Direkt Genel Üretim Gideri

4.138,83

 

 

Gider Yeri Direkt Gider Toplamı

6.668,83

 

 

ENDİREKT GİDERLER
GEN. ÜRETİM GİDERLERİ

Yard.Ü Gid. Y. Yeri

.....Yardımcı Üretim Gider Yeri

 

 

 

.....Yardımcı Üretim Gider Yeri

 

.....Yardımcı Üretim Gider Yeri

 

Yardımcı Üretim Gider. Y. Dağıtımından Gelen

               -----

 

 

Hiz. Ü.G. Yeri

Sosyal Servis

1.199,00

 

 
 

 

Hizmet Gider Yeri Dağıtımdan Gelen

1.199,00

 

 

DAĞITIMDAN GELEN TOPLAM

1.199,00

 

 

 

 

GENEL ÜRETİM GİDERLERİ TOPLAMI

5.337,83

 

 

GİDER YERİ MALİYET TOPLAMI

7.867,83

 

 

ÖNCEKİ EVREDEN

 

1 No.lu Ocak

37.950,99

 

 
 

 

ÖNCEKİ EVRELERDEN GELEN MALİYET

37.950,99

 

 

EVRE DÖNEM MALİYETİ

45.818,82

 

 

DÖN.BAŞI  Y. MAMUL MALİYET

EVRE

Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri

 

 

 

Direkt İşçilik Gideri

 

Genel Üretim Giderleri

 

ÖNCEKİ EVRE

Evrenin Dönem Başı Yarı Mamul  Maliyeti

 

 

 

Bir Önceki Evreden Gelen Yarı Mamul Maliyeti

 

DÖNEM BAŞI YARI MAMUL MALİYETİ

-----

 

 

TOPLAM MALİYET

45.818,82

 

 

AKTAR

MALİYET

 

Mamul Ambarında

45.818,82

 

 

.......Çalışmayan Kısım Giderlerine

 

Diğer Evrelere  Aktarılan

 

D.SONU YARI MAMUL

 

Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri

 

 

 

Direkt İşçilik Giderleri

 

Genel Üretim Giderleri

 

DÖNEM SONU YARI MAMUL MALİYETİ

------

 

 

ÜRETİM

Toplam Üretim Miktarı  (Birim)

500   TON

 

 

MİKTARI

Tamamlanan  (Birim )

500   TON

 

 

Kalan Yarı Mamul  (Birim)

-----

 
           

 

 

Tablo-8  Evre Maliyet Tabloları Özeti

 

      1  NOLU OCAK

LAVUAR

AÇIKLAMALAR

 

 

 

FİİLİ TUTAR

FİİLİ TUTAR

MİKTARLAR                                   

 

 

DÖNEM BAŞI YARI MAMUL

----

-----

DÖNEMDE ÜRETİME ALINAN     

                500 TON                     

                    500 TON

ÜRETİME GİREN TOPLAM

                     500 TON                   

                    500 TON

TAMAMLANAN

500 TON

                     400 TON      

DÖNEM SONU YARI MAMUL

-----

------

MALİYETLERİN OLUŞUMU

 

 

DÖNEM MALİYETLERİ

 

 

DİREKT İLK MAD. VE MALZ. GİD.

----

-----

DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ

1.600,02

2.530,00

DİREKT GENEL ÜRETİM GİDERİ

7.532,00

4.138,83

GİDER YERİ DİREKT GİDER

23.532,21

6.668,83

DAĞITIMDAN GELEN GİDER

14.418,79

1.199,00

GİDER YERİ MALİYET TOPLAMI

37.950,99

7.867,83

ÖNCEKİ EVRE GELEN MALİYET

-----

37.950,99

EVRE DÖNEM MALİYETİ

37.950,99

45.818,82

DÖNEM BAŞI YARI MAMUL MAL.

-----

-----

BİR ÖNCEKİ EVREDEN GELEN

-----

-----

TOPLAM MALİYET

37.950,99

45.818,82

MALİYET DAĞILIMI

 

 

TAMAMLANIP DEVROLUNAN

37.950,99

45.818,82

DÖNEM SONU YARI MAMUL MAL.

-----

-----

DAĞITILAN TOPLAM MALİYET      

37.950,99

45.818,82

3.SONUÇ

Kömür, petrol, doğal gaz ve benzeri madenlerin üretimi ile uğraşan işletmelerde bu madenlerin genel özellikleri gereği dönem sonlarında üretimi tamamlanmamış birimler yani yarı mamuller halinde işletme stoklarında bulunmaları ve sonraki dönemlere devrolunmaları söz konusu değildir.  Bu tür işletmelerde dönem başı ve dönem sonlarında yarı mamul stoku bulunmaması nedeniyle, dönem sonlarında evre maliyet yönteminin en karmaşık ve özellikli konularından biri olan eşdeğer ürün miktarlarını hesaplamaya gerek kalmamaktadır. Dolayısıyla bu işletmelerde üretim maliyetlerini hesaplamak, toplam maliyetleri üretilen birimlere bölmekten ibaret son derece kolay bir işlem halini almaktadır. 

Genel durum bu olmakla birlikte çalışmada üretim maliyetlerinin hesaplanması üzerinde ayrıntılı olarak durulmasının, hesaplamalar için çeşitli formatlarda hazırlanmış birçok tablo önerilmesinin nedeni, uygulamada toplam ve birim üretim maliyetlerinin hiç bir ayrıntılı çalışmaya girmeksizin hesaplanmasından ötürüdür. Böyle olunca da işletmeler stok ve satılan mamul maliyetlerini hatalı hesaplamakta, hatalı maliyet verileri ise finansal tabloları direkt olarak etkilemektedir. Bu durum finansal tabloları değerlendirerek karar alan bilgi kullanıcılarını yanıltmakta ve vergisel anlamda birçok ihtilafa neden olmaktadır.

Toplam ve birim maliyetlerin çalışmada önerilen tablolar yardımıyla hesaplanması yukarıda sıralanan olumsuzlukların ve hataların büyük ölçüde ortadan kaldırılmasına yardımcı olacaktır.

4. KAYNAKÇA

AKDOĞAN, Nalan; 1994, Tekdüzen Muhasebe Sisteminde Maliyet Muhasebesi Uygulamaları, Ankara.

UYGUN, Rahmi “ Maden İşletmelerinde Maliyet Sistemi ve Rödovanslı Sahalarda Bir Uygulama” Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, T.C Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Muhasebe Finansman Bilim Dalı, Zonguldak, 2003.

02.12.2014

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.


GÜNDEM