Nurullah Çuhadar
Yeminli Mali Müşavir
E. Vergi Müfettişi
ncuhadar@msn.com

“10-Hazır Değerler” Hesap Grubu İçinde Yer Alan Alt Hesaplar Yönünden Cezalı Tarhiyata Muhatap Olmamak İçin Dikkat Edilecek Hususlar

1-KASA HESABI (100):          

100-Kasa hesabı, İşletmelerde mevcut olan yerli ve yabancı paraların Türk lirası cinsinden giriş ve çıkışlarının izlenmesi için kullanılan bir hesaptır. Kasadan para çıkışı olabilmesi için mutlaka kasada para bulunması gerekir. Kasada ne kadar nakit para varsa, kasadan çıkacak para bu tutarla sınırlıdır. Bu nedenle bu hesabın daima borç bakiyesi vermesi gerekir.

• İşletmenin olağan ihtiyaçları kadar nakit paranın işletme kasasında bulunması ve nakit fazlasının ise banka hesaplarında yer alması gerekmektedir. Bu husus TTK’nun 18/2. Maddesinin; “Her tacirin, ticaretine ait bütün faaliyetlerinde basiretli bir iş adamı gibi hareket etmesi gerekir” şeklindeki hükmünün ve ticari teamüllerin bir gereğidir.  Kasa hesabının bakiyesi fazla olan şirketler; ticari teamüllere uygun ve basiretli davranmayıp kasadaki parayı değerlendirmemek suretiyle, şirketi elde edeceği faiz gelirinden yoksun bıraktığı ve varsa alınan kredi borcuna bağlı olarak şirketi faiz gideri ödemek durumunda bıraktığı gerekçesiyle mali idare tarafından eleştirilmektedir. Kasadaki fiktif nakit fazlalığı ayrıca vergisel açıdan bu tutarın işletme sahipleri tarafından işletmeden çekildiği ve şahsi tasarruflarında kullandıkları şeklinde de yorumlanabilmektedir. Bu nedenle işletmenin işlemleriyle uyumlu normal kabul edilebilecek azami kasa tutarı üzerinde kalan bakiyeler “Adat Yöntemiyle” faiz hesaplanarak faiz geliri olarak beyanı sağlanmalıdır. 
   
•   İşletmede döviz kasası mevcut ise bakiyeyi oluşturan dövizlerin hangi aralıklar ile değerlemeye tabi tutulduğu, bakiyeyi oluşturan dövizlerin değerlemelerinin, TCMB efektif alış kuru ile yapılıp yapılmadığı kontrol edilmelidir. (Döviz Kasası bakiyeleri geçici vergi dönemleri sonunda TCMB Efektif Alış Kuru ile yılsonlarında ise Maliye Bakanlığının ilgili VUK Tebliğinde belirtilen kurlarla yapılmalıdır.)
•   Kasa noksanının, GVK md.88’ de yer alan "sermayede vukua gelen eksilmeler zarar addolunmaz." hükmüne göre dönem kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınması mümkün değildir. Bu şekilde ortaya çıkan kasa noksanlıklarının öncelikle nedenin araştırılması nedeni bulunamayanların Kanunen Kabul Edilmeyen Gider (KKEG) olarak değerlendirilmesi ve ticari kardan mali kara geçişte, ticari kara ilave edilmesi gerekir.
•   Kasa sayım fazlalıklarının ise yine öncelikle nedenin araştırılması nedeni bulunamayanların gelir olarak kaydedilmesi gerekmektedir.
•    459 Sayılı VUK Genel Tebliği gereğince, 7.000 (yedi bin) TL. ve üzeri mal alışları-mal satışları, hizmet bedelleri, avans, depozito, ticari içeriği olmayıp üçüncü kişilerden, ortaklardan, alınan veya verilen borç ve benzeri nitelikteki tahsilat ve ödemelerin (bazı istisnai durumlar haricinde) Bankalar, Özel finans Kurumları veya PTT vasıtasıyla yapılması gerekmektedir. 324 Sayılı VUK Genel Tebliği uyarınca vadeli işlemlerde taksit ödemeleri belirlenen sınırın altında olsa dahi işlem bedeli sınırı aşarsa ödemelerin mezkûr kurumlar aracılığıyla yapılması gereklidir. 
•   Kasadan satıcılara, personele ve ortaklara yapılan ödemelerin gerçekliğine dair belge ve kayıtlar muhafaza edilmeli olası bir vergi incelemesinde ibraz edilebilmelidir.  
•   Büyüklüğü ne olursa olsun, her kasa hareketi için (alt hesaplar arasındaki hareketler hariç) ispat edilebilir geçerli bir belge düzenlenmelidir. Geçerli bir belge ile kastedilen husus, hukuken delil niteliği taşıyabilecek ve işletmeyi yönetim olarak bağlayacak bir belgenin olmasıdır.
•   Yüksek tutarlı ödemelerde bu ödemelerin ne için yapıldığı mutlaka kayıtlarda belirtilmeli ayrıca,  kasa işlemlerinin diğer işlemlerle bağlantısına da kurulabilmelidir.

 

2-ALINAN ÇEKLER HESABI (101):

101-Alınan çekler hesabı İşletmeye verilmiş olup, henüz tahsil için bankaya verilmemiş veya ciro edilmemiş olan çeklerin izlendiği hesaptır.

• Dönem sonu itibariyle mevcut çeklere ilişkin listeler hazırlanmalıdır.
• Dönem sonlarında envanter amacıyla çek sayımı yapılmalıdır.
• Alınan çekler içerisinde yabancı para bazında düzenlenmiş çek mevcut ise, TCMB Döviz Alış Kuru ile yılsonlarında ise Maliye Bakanlığının ilgili VUK Tebliğinde belirtilen kurlarla değerlendirilmiş olmasına dikkat edilmelidir.
• Bu hesapta yer alan TL tutarındaki çeklerin, itibari değer ile değerlendirilmesi gerekir.
• Bu hesap kayıtları içerisinde ilişkili kişiler ait çekler olması halinde, bunlar işle ilgili olma ve Transfer Fiyatlandırılması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı ve Örtülü Sermaye hükümlerine kapsamında olup olmadığına dikkat edilmelidir.
• Çeklerin usullere uygun olup olmadığı, silinti, kazıntı yapılıp yapılmadığı, tarih ve keşide yeri, çek tutarının yazı ve rakam mutabakatı, çek bordrosu düzenlenmiş olmasına dikkat edilmelidir.
• Vadeli çekler için, 30.04.2013 tarih ve 64 sayılı VUK sirkülerde belirtildiği üzere reeskont uygulaması yapılabilmektedir.
• Alınan Çeklerdeki son ciranta bilgileri ile satış faturaları karşılaştırılarak uyumlu olmasına dikkat edilmelidir.
• Karşılıksız çıkan çekler için Çek Kanunu gereğince bankaların ödemek zorunda olduğu asgari tutarın Şüpheli Alacak Karşılığı ayrılması sırasında dikkate alınması gerekir.

 

3-BANKALAR HESABI (102):

102-Bankalar hesabı, İşletmelerin yurt içi ve yurt dışında banka ve benzeri finans kurumlarında açtırılan hesaplarına yatırılan ve hesaptan çekilen paraların izlendiği hesaptır.

• Şirketin sahip olduğu tüm banka hesaplarının şirket muhasebe kayıtlarıyla uyumlu olup olmadığı kontrol edilmeli bankalara teyit yazıları yazılmalıdır.
• Vadeli banka hesaplarına Geçici Vergi Dönemleri sonunda ve yılsonlarında tahakkuk etmiş olan kıst faiz gelirleri hesaplanmalı ve bu gelirler üzerinden kesilen stopaj vergilerine ait muhasebe kayıtlarının uyumlu olmasına dikkat edilmelidir.
• Vadeli ve vadesiz mevduat hesabı bakiyeleri ile mizan bakiyeleri karşılaştırılmalıdır.
• TL hesaplarının mukayyet değer ile değerlendirilmesi gerekir
• Yabancı para cinsinden banka hesaplarının yılsonlarında ise Maliye Bakanlığının ilgili VUK Tebliğinde belirtilen kurlarla (TCMB Döviz Alış Kuru) ile değerlenip değerlenmediği kontrol edilmelidir. Bankalarda yer alan yabancı para cinsinden vadeli/ vadesiz mevduatlar da alacak niteliğinde olduğundan TCMB döviz alış kuru ile değerlenmesi gerekmektedir.
• Kurumun ilişkili kişilerle olan banka işlemleri kontrol edilmelidir. Bu işlemlerle ilgili hesaplara ait kayıtların yıl içi işlem hacmi ve yılsonu bakiyelerinin normal ve işle ilgili olma prensiplerine göre değerlendirilmiş olmasına dikkat edilmelidir.
• Dönem sonu itibariyle banka mevduatlarına ilişkin faiz tahakkuklarının hesap bakiyelerine eklenip eklenmedikleri ve faiz gelirlerinin dönemsellik ilkesine uygun olarak kaydedilmiş olmasına dikkat edilmelidir.

 

4-VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ HESABI (-) (103):

103-Verilen çekler ve ödeme emirleri hesabı, İşletmelerin üçüncü kişilere bankalardan çek ile veya ödeme emri ile yapacağı ödemeleri izlediği hesaptır. Verilen çekler hesabı pasif karakterli bir hesaptır yani varlık hesabı olmasına rağmen işleyişi kaynak hesapları şeklindedir. Yani artışlar alacağa, azalışlar borca kaydedilir.

• Bu hesap kayıtları içerisinde ilişkili kişilere ait çekler olması halinde, bunların işle ilgili olması ve Kurumlar Vergisi Kanunu’ndaki Transfer Fiyatlandırılması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı hükmü kapsamında olup olmadığına dikkat edilmelidir.
• Bu hesapta yer alan çeklerin 213 sayılı VUK’unun 281.maddesi uyarınca mukayyet değer ile değerlenmesi gerekmektedir.
• Vadeli çekler için, 30.04.2013 tarih ve 64 sayılı VUK sirkülerinde belirtildiği üzere reeskont uygulaması yapılabilmektedir. Alacak senetlerini değerleme gününün kıymetine irca eden mükellefler, borç senetlerini de aynı şekilde işleme tabi tutmak zorundadır. Bu uygulamaya paralel olarak alınan vadeli çekleri reeskont işlemine tabi tutan mükellefler düzenleyip vermiş oldukları vadeli çekleri de reeskonta tabi tutmak zorundadırlar.
   

5-DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI (108):

108-Diğer Hazır Değerler Hesabı, Kredi kart çekimleri, pullar, vadesi gelmiş kuponlar, tahsil edilecek banka ve posta havaleleri gibi değerleri kapsadığı hesaptır.

• Bu hesapta yer alan hazır değerlerin türleri itibariyle değerlemeleri doğru yapılıp yapılmadığına dikkat edilmelidir.
• Bu kayıtların işle ilgili olması ve KVK’nun Transfer Fiyatlandırılması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı hükmü kapsamında olup olmadığına dikkat edilmelidir.
• Bu hesapta izlenen kredi kartı çekimlerine ilişkin işlemlerle banklardan alınan kredi kartı hesap dökümlerinde yer alan tutarların uyumlu olmasına dikkat edilmelidir.
• Her bir kredi kartı çekimi ile ilgili düzenlenmesi gereken fatura, fiş vb. belgelerin mutlaka düzenlenmesi gerekmektedir.

11.01.2018

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.