Nazlı Gaye Alpaslan
Avukat
ngahukuk@gmail.com

Vergi İnceleme Raporlarının İddianame Olarak Değerlendirilmesi Gerektiği Konusundaki Görüşler

Yasal düzenleme gereği vergi incelemesinde amaç mükelleflerin ödenmesi gerekli doğru vergiyi bulmak, tespit etmek  ve sağlamaktır.  Yasa hükmü uyarınca vergi incelemesindeki murat ödenmesi  gerekli  vergilerin doğruluğunu araştırmak, saptamak ve  sağlamak  amacına yönelik  bütün çalışmalar vergi incelemesi maksadını ifade  etmektedir. [1]

Vergi incelemesine tabi olanlar konusunda  VUK md.137 de  ayrıntılı açıklamalar yapılmıştır. diğer  yandan, vergi incelemesinin yapılacağı yer ve vakti konusunda VUK md. 138 ve 139 da ayrıntılı açıklamalar yapılmıştır. esasen vergi incelemesinin prensip olarak mükellefin iş yerinde yapılmasının lazım  geldiği bilinmektedir.[2] Yüksek  mahkeme Danıştay  4. Dairesi  tarafından verilen bir kararda vergi incelemesinin mükellefin işyerinde yapılmasını gerektiği karar altına alınmıştır.[3]

213 sayılı VUK md. 134 ila 141. madde hükümlerinde incelemedeki usuller, tutanaklar ve  neticede düzenlenecek raporlar  madde hükümlerinde ayrıntılı olarak  izah  edilmiştir.

31.12.2010 tarihinde yapılan düzenlemeler  neticesinde vergi incelemelerinde uyulacak  normlar 2 yönetmelik ile düzenlenmiştir.[4]

Vergi incelemesi mükellefler üzerinde önemli bir psikolojik baskı  olarak karşımıza çıkmaktadır.  İncelemenin başından sonuna kadar  bu  sürecin iyi idare edilmesi  gerekmektedir.[5]

Vergi incelemesi sonucunda mutlaka bir vergi inceleme raporu düzenlenmektedir. Bu raporlar bazı iddiaları içerir ve bu iddialara dayanarak mükellef adına tarhiyat yapılması ve ceza kesilmesi vergi dairesi  tarafından önerilir.[6]

Vergi inceleme raporunda yer alan bu iddialar, vergi kanunlarına uygun, yani doğru da olabilir, yanlış yorumlar içeriyor da olabilir. Ya da iddialara sağlam delillerle desteklenememiş olabilir. Böyle bir durum karşısında  ispat  yükü inceleme elemanına düşer.[7]

Yani inceleme raporunda yazan her şey doğru demek değildir. Bunun aksi mükellef tarafından her zaman  çürütülebilir.  Bu durumda yapılan  tarhiyat ortadan kalkacaktır.   

Nitekim vergi inceleme raporlarına dayalı tarhiyatlara karşı mükellefler tarafından kazanılmış ve binlerce vergi davaları bulunmaktadır. [8]

Ancak, vergi idaresinin, vergi inceleme raporlarının doğruluğunu tartışmak, ya da yargılamak yetkisi yoktur. Sadece, kendisine intikal  eden vergi inceleme raporunun  gereğini yerine getirip, cezalı  tarhiyat  yapmak  durumundadır.  Bazı  inceleme raporları tarhiyat  önermez, sonraki döneme devreden KDV miktarı veya zarar miktarını  azaltabilir.  Bu gibi durumlarda da vergi dairesi kendisine intikal eden  rapora göre hareket etmek  zorundadır.

Bu nedenle vergi inceleme raporları vergi dairelerince hemen işleme konulur.

Zaten mükellef açısından vergi inceleme raporları değil raporlara dayanılarak vergi dairesince yapılan bu tarhiyatlar önem arz etmektedir.

Vergi inceleme raporuna dayanarak tarhiyatı istenen vergiler ve cezalar konusunda mükellefin itiraz hakkı yani dava açma hakkı olduğu gibi, uzlaşma talep edip vergi ve cezalar konusunda indirim talep  etme olanağı da bulunmaktadır.[9]

Burada itirazdan amaç, vergi incelemesi sonucunda istenilen vergi ve cezalara vergi mahkemesinde dava açılmasıdır.[10]

Vergi inceleme elemanı yazdığı raporu vergi dairesine gönderir. Vergi dairesi rapora dayanılarak hazırladığı vergi ve ceza ihbarnamesini mükellefe tebliğ eder. İşte bu tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içerisinde mükellefin vergi mahkemesinde dava açma hakkı bulunmaktadır. Kendisine vergi ve ceza ihbarnamesi  tebliğ edilen mükellefler 30 günden sonra dava açamazlar.  Ancak, mali tatil veya adli  tatil dönemlerinde dava açma süreleri uzayabilmektedir.  Mali  tatilde  Danıştay’da temyiz süreleri uzamaz. 

Mükellef tarafından dava açılması halinde, dava sonuçlanana kadar vergi dairesi her hangi bir işlem yapamaz. Vergi mahkemesi kararının  neticesinin beklenilmesi gerekecektir. Ancak ödeme emrine dava açılması  durumunda ise durum biraz daha farklıdır. Ödeme emrine karşı  yürütmenin durdurulması  talepli olarak  dava açılması  durumunda vergi mahkemesi öncelikle karar vermek  mecburiyetindedir. [11]

Başka bir ifade ile, vergi mahkemesine dava açılması inceleme raporuna dayanılarak istenen verginin tahsilatını durduracaktır.  Bu  kural, yukarıda da değinildiği gibi ödeme emrine karşı  açılan davalar için geçerli  değildir.[12]  

Tarh edilen vergi konusunda idarenin haklı olduğu yani inceleme raporundaki iddiaların doğru olduğu düşünülüyorsa bu kez tarhiyat öncesi uzlaşma talep edilebilir. Ancak, zamanaşımının bitmesine 3 ay kala tarhiyat öncesi  uzlaşma talep  olunamaz. 

Gerek  tarhiyat  öncesi  uzlaşma ve gerekse tarhiyat sonrası  uzlaşma ise mükellefle vergi idaresinin bir anlamda masaya oturup pazarlık yapması  gibi değerlendirilebilir.[13]

Tarhiyat  öncesi uzlaşmada rapordaki iddiaların sağlamlığına bağlı olarak vergi aslında da indirim yapılabilmekle beraber, bu pek karşılaşılan bir durum değildir. Ancak, cezalarda genelde büyük oranlarda indirim yapılmaktadır.[14]

Uzlaşma iki aşamada talep edilebilir.

Tarhiyat öncesi uzlaşma olarak tanımlanan uzlaşma, raporu düzenleyen vergi inceleme birimi yetkilileri ile yapılan bir tür uzlaşmadır. Eğer mükellef tarhiyat öncesi uzlaşma talep ederse, uzlaşma görüşmesi yapılır. Uzlaşma gerçekleşir ise vergi dairesi uzlaşılan tarhiyat ve cezaları uygular. Uzlaşma komisyon kararı kesin olup, üzerinde uzlaşılan vergi ve cezaların 30 gün içerisinde ödenmesi  zorunludur. Aksi  takdirde üzerinde uzlaşılan karar geçerli olup,  daha sonra gecikme zammı ile beraber uzlaşılan vergi ve cezalar ödenebilir.[15]  Üzerinde uzlaşılan  vergi ve cezalar içerisinde “vergi hatası” mevcut ise bu konuda  uzlaşmaya varılsa dahi düzeltme talep  edilebilir.  

Tarhiyat sonrası uzlaşma da ise, rapor yazılır, vergi dairesine gider, tarhiyat yapılır ve yine ihbarnamenin tebliğinden 30 gün içerisinde uzlaşma talep etme hakkı bulunmaktadır. İstenilen vergilerin tutarına bağlı olarak uzlaşma, vergi dairesinde, vergi dairesi başkanlıklarında (başkanlık olmayan yerlerde defterdarlıklarda) ya da doğrudan Ankara’da Gelir İdaresi Başkanlığı’nda yapılabilir.

Uzlaşma müracaatının nereye yapılacağı vergi ve ceza ihbarnamesinde yer verilmek zorundadır.

İster tarhiyat öncesi olsun, ister tarhiyat sonrası olsun, uzlaşma sağlanamazsa dava açma hakkı deva eder.

Uzlaşma görüşmesi esnasında dava açma müddeti bitmiş veya 15 günden az kalmış ise, dava açma süresi tutanağın tebliği tarihinden itibaren 15 gün olarak otomatikman uzar. [

[1] 213 sayılı VUK md.134

[2] Bkz. ÜREL Gürol, Vergi Usul Kanunu Uygulaması, 2. Baskı, Maliye ve Hukuk Yayınları, Mart 2007, s.280-285. Konuyla ilgili yargı kararları  bu  kitabın  280 ila 285. bölümlerinde ayrıntılı olarak  yer verilmiştir.

[3] Dnş. 4.D., 11.10.1995 gün ve E:1994/4263-K:1995/3872 sayılı kararları.

[4] Bkz. RG 31.12.2010  incelemede uyulacak usul ve esaslar hakkında yönetmelik.

[5] Ayrıntılı açıklamalar için bkz. KIZILOT Şükrü – ŞENYÜZ Doğan – TAŞ Metin – DÖNMEZ Recai, Vergi Hukuku, Yaklaşım Yayıncılık,  Ankara, Ekim 2006.

[6] DÖLARSLAN Atilla, “Vergi İncelemelerinde Yeni Dönem”, İzmir SMMMO Dayanışma Dergisi, s.87 ve bkz. 213 sayılı VUK md. 35.

[7] DÖLARSLAN Atilla, “Vergi İnceleme Raporu Sadece Bir İddianamedir”, Gözlem Gazetesi, 27.05.2011 ve  bkz. 213 sayılı VUK md.3.

[8] Bkz. AKDOĞAN Abdurrahman, Türk Vergi Sistemi ve Uygulaması, Gözden Geçirilmiş 2. baskı, Ankara, s.63-69.

[9] 213 sayılı VUK md.376. Bkz. VUK uzlaşma ek md.9.

[10] 213 sayılı VUK md.378 ve bkz. VUK uzlaşma ek md.7

[11] 6183 sayılı AATUHK md.58

[12] 2577 sayılı İYUK md.27, 28.

[13] Uzlaşma komisyonlarının  yetki sınırı hakkında ayrıntılı açıklamalar için bkz. Topluca Türk Vergi Kanunları, Yaklaşım Yayınları, 2010, s.566-567.

[14] 213 sayılı VUK’nun 359’ncu maddesinde düzenlenen ve vergi suçu olarak tanımlanan filler (sahte fatura kullanma veya düzenleme fiilleri) sonucu salınan vergi ve kesilen cezalara uzlaşma kapsamına girmemektedir.

[15] 213 sayılı VUK md. tarhiyattan önce uzlaşma ek md.8, 9, 11.

[16] 213 sayılı VUK  uzlaşma ek md.7

13.05.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.