Musa Çakmakçı
Sosyal Güvenlik Uzmanı
musacakmakci.1907@gmail.com

Sosyal Güvenlik Kurumu 2022/20 Sayılı İşveren İşlemleri Genelgesine Göre Yemek Kartları Prime Dahil Mi Olacak?

İşverenler çalışanlarına nakdi olarak yemek ücreti ödedikleri gibi, işyeri bünyesinde yemek çıkararak veya yemek kuponları vererek işyeri sınırları dışında yemek hizmeti sunabilmektedirler. Son zamanlarda giderek yaygınlaşan ve birçok işverenin çalışanlarına işyerinde yemek vermek yerine, anlaşmalı işyerlerinde yemek veya gıda alış verişi imkânı sağlayan yemek kuponları, sodexo, ticket, multinet, setcard gibi yardımların sigorta primine esas kazanca dâhil edilip edilmeyeceği, ayni yardım mı yoksa nakdi yardım mı sayılacağı tartışılmakta iken;

Cumhurbaşkanı Erdoğan yemek bedeli vergi istisnası hakkında dikkat çeken açıklamalarda bulundu. Erdoğan, yemek kartı zorunluluğunun kaldırılacağını ve nakit yemek bedeli tutarlarının vergi istisnası kapsamına alınacağını duyurdu.

Cumhurbaşkanlığı’nın sosyal medya hesabından paylaştığı açıklamalarda;
Restoran ve lokantalarda kullanılan yemek kartları kullanım zorunluluğu ortadan kaldırılacak, çalışanlara nakden yapılacak yemek ücretleri de vergiden istisna olacaktır.

Bu paylaşımdan sonra hem Sosyal Güvenlik Kurumu hem de Hazine Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığının Gelir Vergisi Genel Tebliği beklenmeye başlandı.

11 Kasım 2022 Tarihli ve 32010 Sayılı Resmî Gazete ’de Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik yayımlandı ilgili yönetmelikte;

MADDE 1- 12/5/2010 tarihli ve 27579 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 97 nci maddesinin yedinci fıkrasında yer alan “Sigortalılara;” ibaresi “İşveren tarafından;” şeklinde değiştirilmiş, aynı fıkranın (a) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş, aynı fıkranın (b) bendinde yer alan “altında” ibaresinden sonra gelmek üzere “sigortalılara” ibaresi eklenmiş ve aynı fıkranın (c) bendinde yer alan “Aile zammı” ibaresi “Sigortalılara aile zammı” şeklinde değiştirilmiştir.

“a) İşyerinde veya müştemilatında yemek verilmemesi şartıyla yemek bedeli adı altında sigortalılara veya sigortalılar için üçüncü kişilere yapılan her türlü ödemelerin, günlük asgari ücretin Kurum Yönetim Kurulunca belirlenen oranının fiilen çalışılan gün sayısı ile çarpılması sonucunda bulunacak tutarı,”

MADDE 2- Bu Yönetmelik yayımı tarihini izleyen ayın başında yürürlüğe girer.

MADDE 3- Bu Yönetmelik hükümlerini Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanı yürütür.

İşyerinde veya müştemilatında yemek verilmemesi şartıyla yemek bedeli adı altında sigortalılara veya sigortalılar için üçüncü kişilere yapılan her türlü ödemelerin, günlük asgari ücretin Kurum Yönetim Kurulunca belirlenen oranının fiilen çalışılan gün sayısı ile çarpılması sonucunda bulunacak tutarı,” istisna olacağı belirtilmiştir.

11 Kasım 2022 Tarihli ve 32010 Sayılı Resmî Gazete ’de Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik yayımlandı ilgili yönetmelikte belirtildiği üzere İşyerinde veya müştemilatında yemek verilmemesi şartıyla yemek bedeli adı altında sigortalılara veya sigortalılar için üçüncü kişilere yapılan her türlü ödemelerin, günlük asgari ücretin Kurum Yönetim Kurulunca belirlenen oran ile ilgili Kurumun ilgili genelgesi beklenmeye başlandı.

23 .11 2022 tarihinde Kurumun SGK Genelgesi 2022/20 "Yemek Bedeli" ile ilgili Genelgesi yayımlandı. İlgili Genelgede;

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 97’nci maddesinin 7 nci fıkrasının (a) bendi, 11.11.2022 tarihli ve 32010 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile;

“7) İşverenlerce; a) İşyerinde veya müştemilatında yemek verilmemesi şartıyla, yemek bedeli adı altında sigortalılara veya sigortalılar için üçüncü kişilere yapılan her türlü ödemelerin, günlük asgari ücretin Kurum Yönetim Kurulunca belirlenen oranının fiilen çalışılan gün sayısı ile çarpılması sonucunda bulunacak tutarı,

 ... prime esas kazanca dahil edilmez.” Şeklinde değiştirilmiştir.

Bu değişikliğe istinaden Kurumumuz Yönetim Kurulunca alınan 17.11.2022 tarihli ve 2022/323 sayılı Karar ile yemek bedeli adı altında sigortalılara veya sigortalılar için üçüncü kişilere yapılan her türlü ödemelerin, günlük brüt asgari ücretin yüzde 23,65’inin prime esas kazançtan istisna tutulmasına karar verilmiştir.

1.12.2022 ila 31.12.2022 tarihleri arasında 5510 sayılı Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi sigortalıların prime esas kazançlarından istisna tutulacak yemek bedeli tutarı;

215,70 TL x %23,65 = 51,01 TL (Günlük) olarak uygulanacaktır.

5510 sayılı Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi sigortalıların 01.12.2022 tarihinden önceki prime esas kazançlarından istisna tutulacak yemek bedeli tutarının hesaplanmasında yönetmelik değişikliği öncesi mevzuat hükümleri uygulanarak işlem yapılacaktır. Denilmiştir.

Genelgedeki önemli ifadelerden bir tanesi de;

Kurumum Yönetim Kurulunca alınan 17.11.2022 tarihli ve 2022/323 sayılı Karar ile yemek bedeli adı altında SİGORTALILARA VEYA SİGORTALILAR İÇİN ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE YAPILAN HER TÜRLÜ ÖDEMELERİN, günlük brüt asgari ücretin yüzde 23,65’inin prime esas kazançtan istisna tutulmasına karar verilmiştir.
İki genelge karşılaştırıldığında 2022/20 sayılı genelge ile sigortalılar adına 3. kişilere yapılan her türlü ödemeler genelgeye eklenerek bu ödemelerin, günlük asgari ücretin %23,65'nin prime esas kazançtan istisna tutulmasına karar verilmiştir.
SİGORTALILAR ADINA 3. KİŞİLERE YAPILAN ÖDEMELER, SİGORTALILAR ADINA YEMEK KARTLARINA YAPILAN ÖDEMELERİ KAPSAMAKTA OLUP YEMEK KARTLARINA GÜNLÜK 51,01 TL ÜZERİNDE YAPILAN ÖDEMELERİN PRİME ESAS KAZANCA DAHİL EDİLMESİ GEREKECEKTİR. İfadesinde özellikle “SİGORTALILAR ADINA 3. KİŞİLERE YAPILAN ÖDEMELER” de “YEMEK KARTI” gibi ayni yemek yardımları kast ediliyorsa bu durum başta da belirttiğimiz üzere başka bir tartışma konusu ortaya çıkacaktır.

SOSYAL GÜVENLİK MEVZUATI AÇISINDAN SİGORTA PRİMİNE TABİ OLAN VE OLMAYAN KAZANÇLAR

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun “Prime Esas Kazançlar” başlıklı 80.maddesi a bendinde, 4-a (SSK) kapsamındaki çalışanların prime tabi tutulacak ve prime tabi tutulmayacak kazançları aşağıdaki gibi sıralanmıştır:

Prime esas kazançlar

MADDE 80- (Değişik: 17/4/2008-5754/47 md.) 4’üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların prime esas kazançları aşağıdaki şekilde belirlenir

a) Prime esas kazançların hesabında;

1) Hak edilen ücretlerin,

2) Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay içinde yapılan ödemelerin ve işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarların, 3) İdare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince yukarıdaki (1) ve (2) numaralı alt bentlerde belirtilen kazançlar niteliğinde olmak üzere sigortalılara o ay içinde yapılan ödemelerin, brüt toplamı esas alınır.

b) Ayni yardımlar ve ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile Kurumca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30’unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tabi tutulmaz.

c) (b) bendinde belirtilen istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler ile ayni yardım yerine geçmek üzere yapılan nakdi ödemeler prime esas kazanca tabi tutulur. Diğer kanunlardaki prime tabi tutulmaması gerektiğine dair muafiyet ve istisnalar bu Kanunun uygulanmasında dikkate alınmaz. Hükmü bulunmaktadır.

5510 sayılı kanunun 80.maddesinin 1.fıkrasının a bendinde prime esas kazançlar net olarak belirtilmiştir:

1. Hak edilen ücret
2. Prim, ikramiye ve bu nitelikteki istihkaktan ilgili ay için yapılan ödemeler, işverenlerce sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarlar (belli bir tutarı geçen kısmı)
3. İdari veya yargı mercilerince sigortalı için ücret veya prim/ikramiye niteliğinde ödenmesi gerektiğine karar verilen tutarlardan ilgili ay için ödenen tutarlar

5510 sayılı kanunun 80.maddesinin 1.fıkrasının b bendinde ise prime esas olmayan kazançlar net olarak belirtilmiştir:

1. Ayni yardımlar,
2. Ölüm-doğum-evlenme yardımları,
3. Görev yolluğu, seyyar görev tazminatı,
4. Kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı, kıdem tazminatı niteliğinde toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar-kasa tazminatları,
5. Yemek-çocuk-aile zamlarının bir kısmı,
6. Özel sağlık sigortası ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarların bir kısmı

5510 sayılı kanunun 80.maddesinin 1.fıkrasının c bendinde ise aynı fıkranın b bendinde sayılanlar dışındaki tüm tutarların prime esas kazanca dahil edilmesi gerektiği, başka kanunlarda prime esas kazanca dahil edilmeyeceği belirtilse bile sosyal güvenlik mevzuatı bakımından bu hükümlerin geçersiz olacağı belirtilmiştir. Görüldüğü üzere ayni yardımlar prime esas kazanca dahil değildir. Dolayısıyla çalışana yemek yemesini sağlayan yemek kartlarının verilmesi kural olarak manuel bir para söz konusu olmadığından bu tutarların prime dahil edilmesini gerekli kılmamaktadır.

Ayrıca SGK Genelgesi 2020/20 "İşveren İşlemleri Genelgesi"

2- Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılar yönünden kısmen prime tabi tutulacak kazançlar

2.1- Yemek paraları Sigortalılara yemek parası adı altında yapılan ödemelerin, işyerinde veya müştemilatında işveren tarafından yemek verilmemesi şartıyla, fiilen çalışılan gün sayısı dikkate alınarak 16 yaşından büyükler için belirlenen günlük asgari ücretin % 6'sının, yemek verilecek gün sayısı ile çarpılması sonucunda bulunacak miktarı, prime esas kazançların tespitinde dikkate alınmayacak, dolayısıyla bu tutardan prim kesilmeyecektir. Bu durumda, yemek parası adı altında yapılan ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar, Brüt Günlük Asgari Ücret x % 6= X(Günlük istisna tutarı) Yemek Parası Verilen Gün Sayısı (Ay içinde fiilen çalışılan gün sayısı) X (Günlük istisna tutarı) = Aylık İstisna Tutarı, Ödenen Yemek Parası – İstisna Tutarı = Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Yemek Parası, formülü vasıtasıyla hesaplanacaktır.

Öte yandan, sigortalılara ay içinde yemek parası olarak nakit ödeme yapılmaksızın, çalıştıkları işyerinin dışında yemek üretimi yapan başka firma veya şahıslar tarafından (örneğin yemek kuponu, yemek kartı, yemek çeki karşılığında) gerek işyerinde gerekse işyerinin dışında yemek verilmesi halinde, işverenlerce bu firma veya şahıslara fatura karşılığında yemek bedeli olarak ödenen fatura bedelleri prime esas kazanca dahil edilmeyecektir. Ancak hayatın olağan akışına aykırı muvazaalı uygulamaların tespit edilmesi durumunda yemek kuponu, yemek kartı, yemek çeki gibi araçlara yüklenen bu tutarlar prime esas kazanca dahil edilecektir.

İlgili Kanun ve genelgede de belirtildiği üzere yemek kartı gibi ayni yemek yardımları Kanun maddesine göre ayni yardımlar SGK'dan tamamen muaftır.

2022/20 SAYILI İŞVEREN İŞLEMLERİ GENELGESİNE GÖRE YEMEK KARTLARI PRİME DAHİL Mİ OLACAK?

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun “Prime Esas Kazançlar” başlıklı 80.maddesi a bendinde, 4-a (SSK) kapsamındaki çalışanların prime tabi tutulacak ve prime tabi tutulmayacak kazançları aşağıdaki gibi sıralanmıştır:

I) Prime esas kazançlar

• Hak edilen ücretler
• Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay içinde yapılan ödemeler
• İşverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarlar
• İdare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince yukarıdaki bentlerde belirtilen kazançlar niteliğinde olmak üzere sigortalılara o ay içinde yapılan ödemeler

II) Prime tabi olmayan kazançlar

• Ayni yardımlar
• Ölüm, doğum ve evlenme yardımları
• Görev yollukları
• Seyyar görev tazminatı
• İhbar ve kıdem tazminatı
• İş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme
• Keşif ücreti
• Kasa tazminatları

III) Kısmen prime tabi olan kazançlar

Kurumca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek;

• Yemek parası
• Çocuk zammı
• Aile zammı
• İşverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin %30’unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tabi tutulmaz. Hükmü bulunmaktadır.

Ayrıca Konuyla ilgili SGK Sigorta Primleri Genel Müdürlüğünce, işverenin talebi üzerine

SGK Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü, işverenin talebi üzerine düzenlediği 07.01.2016 tarihli yazısında ise; “…Ticket, Sodexo, Multinet ve Setcart gibi yemek kartlarına işverenlerce yüklenen tutar kadar, yemek çekleri ise hamiline üzerinde yazılı tutar kadar, sigortalıya yemek yeme imkanı sağlayan bir ödeme aracı olduğundan, bu kartların/çeklerin sigortalılara, gördükleri işe karşılık olmaksızın, işverenler tarafından yardım amaçlı verildiği, işverence söz konusu karta yüklenen yada çekte yazılı bedelde belirtilen tutarın ihtiyaca karşılık yemek yeme imkanı sağladığı, dolayısıyla ücret ya oda ücret niteliğinde kazanç kavramı içinde yer almadığından, bahse konu yemek kartları/çeklerinin prime esas kazanca dahil edilmemesi gerekmektedir…” demiştir

Olmasına rağmen Genelgedeki önemli ifadelerden bir tanesi de;

Kurumum Yönetim Kurulunca alınan 17.11.2022 tarihli ve 2022/323 sayılı Karar ile yemek bedeli adı altında SİGORTALILARA VEYA SİGORTALILAR İÇİN ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE YAPILAN HER TÜRLÜ ÖDEMELERİN, günlük brüt asgari ücretin yüzde 23,65’inin prime esas kazançtan istisna tutulmasına karar verilmiştir.
İki genelge karşılaştırıldığında 2022/20 sayılı genelge ile sigortalılar adına 3. kişilere yapılan her türlü ödemeler genelgeye eklenerek bu ödemelerin, günlük asgari ücretin %23,65'nin prime esas kazançtan istisna tutulmasına karar verilmiştir.
SİGORTALILAR ADINA 3. KİŞİLERE YAPILAN ÖDEMELER, SİGORTALILAR ADINA YEMEK KARTLARINA YAPILAN ÖDEMELERİ KAPSAMAKTA OLUP YEMEK KARTLARINA GÜNLÜK 51,01 TL ÜZERİNDE YAPILAN ÖDEMELERİN PRİME ESAS KAZANCA DAHİL EDİLMESİ GEREKECEKTİR. İfadesinde özellikle “SİGORTALILAR ADINA 3. KİŞİLERE YAPILAN ÖDEMELER” de “YEMEK KARTI” gibi ayni yemek yardımları kast ediliyorsa bu durum başta da belirttiğimiz üzere başka bir tartışma konusu ortaya çıkacaktır.

Sonuç Olarak

Kanunda belirtilen istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler ile ayni yardım yerine geçmek üzere yapılan nakdi ödemeler prime esas kazanca tabi tutulur.

Diğer kanunlardaki prime tabi tutulmaması gerektiğine dair muafiyet ve istisnalar bu Kanunun uygulanmasında dikkate alınmaz… denilmiştir.

Yukarıdaki kanun hükümlerinden görüleceği üzere ayni yardımlar prime esas kazanca tabi tutulmayan ödemeler sınıfında yer alırken, yemek yardımı kısmen prime tabi tutulacak ödemeler sınıfında yer almaktadır. Yargı kararlarında “ayni yardım” sayılan yemek yardımı istisnasına geçmeden önce “ayni yardım” kavramını açıklamak faydalı olacaktır. Ayni yardım, para olarak değil mal veya hizmet olarak sağlanan yardım anlamına gelmektedir. Örneğin; çalışana yemek parası yerine işyerinde veya işyeri dışında yemek verilmesi, giyecek parası verilmesi yerine giyecek verilmesi gibi

2022/20 sayılı Genelgede "yemek bedeli adı altında sigortalılara veya sigortalılar için 3. kişilere yapılan her türlü ödemelerin..." de yıl sonuna kadar 51,01 TL miktarla SGK priminden istisna tutulacağı belirtiliyor. Eğer cümledeki "3. KİŞİLERE YAPILAN ÖDEMELER" detayı ile yemek kartı gibi ayni yemek yardımları kast ediliyorsa bu sınırlama 5510/80. Kanun maddesine göre ayni yardımlar SGK'dan tamamen muaftır.

Bu bakımdan Genelge’ deki “SİGORTALILAR ADINA 3. KİŞİLERE YAPILAN ÖDEMELER, SİGORTALILAR ADINA YEMEK KARTLARINA YAPILAN ÖDEMELERİ KAPSAMAKTA OLUP YEMEK KARTLARINA GÜNLÜK 51,01 TL ÜZERİNDE YAPILAN ÖDEMELERİN PRİME ESAS KAZANCA DAHİL EDİLMESİ GEREKECEKTİR. İfadesinde özellikle “SİGORTALILAR ADINA 3. KİŞİLERE YAPILAN ÖDEMELER” kısmının daha net bir şekilde ifade eden Kurum tarafından bu konuya ilişkin İşverenlerin olası yanlış bir uygulama yapmaması ve olası İPC ile karşılaşmaması için ivedi olarak yeni bir genelge veya konuyu aydınlatıcı bir genel yazı yayımlanması gerekmektedir.

28.11.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.