Musa Albayrak
Sosyal Güvenlik Denetmeni
albayrak_musa@hotmail.com

5510 Sayılı Kanuna Göre İşveren Kavramı ve İşyeri Bildirgesi

İşyeri ve işveren kavramları, Kanunlara göre farklılık göstermektedir. 4857 sayılı İş Kanununa göre; İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddî olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birime işyeri denir. İşverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen yerler (işyerine bağlı yerler) ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve meslekî eğitim ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçlar da işyerinden sayılır. 5510 sayılı Kanuna göre; İşyeri, sigortalı sayılanların maddî olan ve olmayan unsurlar ile birlikte işlerini yaptıkları yerlerdir. İşyerinde üretilen mal veya verilen hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler, dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden veya meslek eğitimi yerleri, avlu ve büro gibi diğer eklentiler ile araçlar da işyerinden sayılır. İşveren, örneği Kurumca hazırlanacak işyeri bildirgesini en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte, Kuruma vermekle yükümlüdür. Bu iki kanunda geçen tanımlara bakacak olursak, İş Kanununda sigortalı kavramı geçmemekte fakat 5510 sayılı Kanunda işyeri, sigortalı sayılanların işlerini yaptıkları yer olarak belirtilmektedir.

Yukarıdaki tanımlardan yola çıkarak, 5510 sayılı Kanuna göre bir yerin işyeri sayılabilmesi için o işyerinde 4/a, 4/b veya 4/c kapsamında en az bir kişinin çalışıyor olması gerekmektedir. Örneğin, bir kuaförde tek başına çalışan işyeri sahibi kişi, 4/b kapsamında sigortalı sayılacağı için bu kuaför 5510 sayılı Kanuna göre işyeri olarak değerlendirilecektir.

Peki 5510 sayılı Kanuna göre her işyeri, işyeri bildirgesi vermek zorunda mıdır?

5510 sayılı Kanunun 11. maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan düzenlemeye istinaden işverenler, örneği Kurumca hazırlanacak işyeri bildirgesini en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte, Kuruma vermekle yükümlü tutulmuşlardır. Yani işyeri bildirgesi, sadece işçi çalıştıran işyerleri için zorunlu tutulmuştur. Yukarıda verdiğimiz kuaför örneğinde, işyerinde sadece işyeri sahibi çalıştığından ve yanında işçi statüsünde herhangi bir kişi istihdam edilmediğinden bu kuaförün işyeri bildirgesi verme zorunluluğu yoktur.

Buradan yola çıkarak her 4/b’ li sigortalının işveren sayılmayacağını da belirtmek gerekir. Örnekte belirtilen kuaför salonu, 5510 sayılı Kanuna göre işyeri sayılacak fakat işyeri sahibi işveren olmayacaktır. Bu kişi ne zaman yanında bir sigortalı çalıştırmaya başlarsa o zaman işveren sayılacak ve SGK’ ya işyeri bildirgesi verecektir.

İşyeri bildirgesi en geç ne zaman verilir?

5510 sayılı Kanuna göre işyeri bildirgesi en geç sigortalı çalıştırmaya başlanılan tarihte verilecektir. İşyeri bildirgesi veren işveren, ilk kez sigortalı çalıştırmaya başlamış bir işverendir. İşyerine ilk defa sigortalı bir işçi alan işverenlerin sigortalı işe giriş bildirgesini SGK’ ya verme süresi, işçinin çalışmaya başladığı tarihten itibaren bir aydır. Fakat bu bir aylık süre, işe giriş bildirgesi için düzenlenmiştir. Yani işyeri bildirgesi ile işe giriş bildirgesinin birbirine karıştırılmaması gerekiyor.

5510 sayılı Kanunun 8. maddesinde; “İşverenler, 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılan kişileri, 7. maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen sigortalılık başlangıç tarihinden önce, sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kuruma bildirmekle yükümlüdür.

Ancak işveren tarafından sigortalı işe giriş bildirgesi;

a) İnşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde işe başlatılacak sigortalılar için, en geç çalışmaya başlatıldığı gün,

b) Yabancı ülkelere sefer yapan ulaştırma araçlarına sefer esnasında alınarak çalıştırılanlar ile Kuruma ilk defa işyeri bildirgesi verilecek işyerlerinde; ilk defa sigortalı çalıştırmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde çalışmaya başlayan sigortalılar için, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç söz konusu bir aylık sürenin dolduğu tarihe kadar,

c) Kamu idarelerince istihdam edilen 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa göre işsizlik sigortasına tabi olmayan sözleşmeli personel ile kamu idarelerince yurt dışı görevde çalışmak üzere işe alınanların, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren bir ay içinde, Kuruma verilmesi halinde, sigortalılık başlangıcından önce bildirilmiş sayılır.” hükmü yer alıyor.

Örneğin; Kuaför X, 2016 yılından itibaren yalnız çalıştığı kendi işyerine, 05.04.2021 tarihinde işçi almaya karar vermiş ve işçiyi çalıştırmaya başlamıştır. Bu işçi, işyerinde çalışacak olan ilk işçi olduğundan işe giriş bildirgesinin, işçinin çalışmaya başladığı tarihten itibaren bir ay içinde (son gün 05.05.2021) Kuruma verilmesi gerekiyor. Ancak, işyeri bildirgesinin bu bir aylık süre ile ilgisi bulunmuyor. Bu durumda işyeri bildirgesinin en geç 05.04.2021 tarihinde verilmesi gerekiyor. Aksi takdirde idari para cezaları uygulanabiliyor.

İşyeri bildirgesinin verilmemesi durumunda işverene uygulanacak yaptırımlar, 5510 sayılı Kanunun 102. Maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde yer almaktadır. Buna göre;

“Kanunun 11. maddesinde belirtilen bildirgeyi (işyeri bildirgesi), Kurumca belirlenen şekle ve usȗle uygun vermeyenler veya Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde, anılan ortamda göndermeyenler veya bu Kanunda belirtilen süre içinde Kuruma vermeyenlere;

1) Kamu idareleri ile bilânço esasına göre defter tutmak zorunda olanlar için asgari ücretin üç katı tutarında,

2) Diğer defterleri tutmak zorunda olanlar için asgari ücretin iki katı tutarında,

3) Defter tutmakla yükümlü olmayanlar için bir aylık asgari ücret tutarında, idari para cezası uygulanacaktır.”

İlk kez sigortalı çalıştırmaya başlayacak olan işverenler, işyeri bildirgesi ve işe giriş bildirgesini karıştırarak bu cezalara maruz kalabiliyor.

Sonuç olarak;

*Kendi işyerinde yalnız çalışan 4/b sigortalısı işveren sayılmıyor.

*Ne zaman işçi çalıştırırsa o zaman işveren sayılıyor ve işyeri bildirgesi veriyor.

*Bu nedenle her işyerinin, işyeri bildirgesi verme zorunluluğu bulunmuyor.

*İşyeri bildirgesinde bir aylık süre yoktur. Belge verilmesi için son gün, İşçinin işe başladığı gündür.

EK BİLGİ:

Süresinde verilmemiş olan işyeri bildirgesi için idari para cezası uygulanmış olması halinde, sonradan işyeri tescil tarihinin geriye çekilmesi durumu ortaya çıkarsa tekraren idari para cezası uygulanmıyor (2020/8 İdari Para Cezası Genelgesi)

Örnek; (X) sigortalısının 05.04.2021 tarihinde sigortasız çalıştığının tespit edildiği ve bu tespite istinaden işyerinin 05.04.2021 tarihi itibariyle kanun kapsamına alınarak işyeri bildirgesinin verilmemesi nedeniyle idari para cezası uygulandığı, ancak aynı işyerinde 14.01.2021 tarihinde sigortalılık bildirimi yapılmamış bir başka işçinin de çalıştırıldığının tespit edilmesi nedeniyle işyerinin kanun kapsamına alınış tarihinin 14.01.2021 tarihi olarak düzeltildiği varsayıldığında, işverene işyeri bildirgesinin verilmemesinden dolayı tekrar idari para cezası uygulanmayacak ve fiil tarihlerinde geçerli olan asgari ücret tutarında bir farklılık bulunmadığından idari para cezası tutarında bir değişiklik olmayacaktır.

09.06.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.