Murat Dayanç
Yeminli Mali Müşavir
Eski Baş Hesap Uzmanı
Bağımsız Denetçi
Bilim Uzmanı
mdayanc@bnddenetim.com

E-Müstahsil Makbuzu Uygulaması 2018

I) GİRİŞ

Maliye Bakanlığı 213 sayılı Vergi Usul Kanunu (VUK)’un 227, 242, mük. 257 nci maddelerinde kendisine verilen yetkiye dayanarak 30273 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 487 sıra numaralı VUK Genel Tebliğ ile hali hazırda VUK’un 235 inci maddesinde hüküm altına alınan müstahsil makbuzu (MM) belgesinin elektronik olarak düzenlenmesi, alıcısına iletilmesi, muhafaza ve ibraz edilmesi konularında belirlemelerde bulunmuştur.

Bu makalenin ilerleyen bölümlerinde söz konusu Tebliğ ve Kanun açıklamaları esas alınarak e-Müstahsil Makbuzu (e-MM) belgesi konusunda bilgi verilmeye çalışılacaktır.

II) e-MÜSTAHSİL MAKBUZU UYGULAMA ESASLARI

1. Genel Olarak

Gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilerden mal satın alınmasında fatura yerine geçen ticari bir vesika olarak kullanılmakta olan müstahsil makbuzunun elektronik ortamda izlenebilmesi amacıyla, VUK’nun 235 inci maddesine göre hali hazırda kağıt ortamda düzenlenmekte olan “müstahsil makbuzu” belgesinin, elektronik belge[1] olarak elektronik ortamda düzenlenmesi ile kağıt ve elektronik ortamda muhafaza ve ibraz edilmesi ve Başkanlığa elektronik ortamda raporlanabilmesine ilişkin bu Tebliğde düzenlemeler yapılmıştır.

1. Uygulama Esasları

Bu düzenlemelere göre, bu uygulama zorunlu bir uygulama değildir. İstenmesi halinde VUK uyarınca müstahsil makbuzu belgesi düzenlemek zorunda olan mükellefler 1.1.2018 tarihinden itibaren uygulamaya dâhil olabileceklerdir. Uygulamaya dahil olacak mükelleflerin; e-Fatura, e-Arşiv Fatura ve e-Defter uygulamalarına dahil olma zorunlulukları bulunmamaktadır.

“e-MM”, yeni bir belge türü olmayıp, kağıt ortamdaki “MM” belgesi ile aynı hukuki niteliklere sahiptir.

1. Uygulamadan Yararlanma Yöntemleri ve Başvuru Esasları

Mükellefler e-MM uygulamasından; kendi bilgi işlem sistemlerinin[2] Gelir İdaresi Başkanlığı (kısaca GİB veya Başkanlık) sistemlerine entegrasyonu yoluyla, Başkanlık tarafından oluşturulan GİB Portalı[3] aracılığıyla veya Başkanlıktan izin almış özel entegratörler[4] aracılığıyla yararlanabileceklerdir.

Mükellefler GİB portalını veya kendi bilgi işlem sistemlerini kullanmayı tercih ederlerse www.efatura.gov.tr internet adresinde yer alan “Elektronik Müstahsil Makbuzu Başvuru Kılavuzu”na uygun olarak başvuru işlemlerini yerine getirmeleri gerekmektedir.

Mükellefler Başkanlıktan izin almış özel entegratörlerin bilgi işlem sistemleri aracılığıyla sisteme dahil olmak isterlerse doğrudan Başkanlıktan izin almış özel entegratörlerden herhangi birine başvuracak olup, bu mükelleflerin ayrıca Başkanlığa başvuruda bulunmalarına gerek bulunmamaktadır.

1. Değerlendirme ve İzin

Kendi bilgi sistemlerini Başkanlık sistemine entegre etmeyi tercih eden mükelleflerin başvuruları Başkanlık tarafından değerlendirilecektir. Test süreçlerini başarılı bir şekilde tamamlayan mükelleflere izin verilecektir. Değerlendirme aşamasında eksiklikleri tespit edilen mükelleflere, en çok bir yıl süre verilir. Bu süre içerisinde eksikliklerini gidermeyen mükelleflerin başvuruları reddedilir. Başvuruları reddedilen mükelleflerin reddi izleyen bir yıl içerisinde başvuruları kabul edilmez. Ancak bu mükelleflerin GİB portalını veya özel entegratör vasıtasıyla müracaat etmesine engel değildir.

1. Özel Entegratörlük Hizmeti Verenler

397 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği kapsamında Başkanlıktan özel entegrasyon izni alan mükellefler, bu Tebliğ kapsamında e-Müstahsil Makbuzu düzenlemek isteyen mükelleflere, e-Müstahsil Makbuzu ve e-Müstahsil Makbuzu Raporu oluşturma, mali mühürle[5] onaylama ve zaman damgası[6] kullanarak e-Müstahsil Makbuzu Raporunu Başkanlığa elektronik ortamda iletme hizmeti verebilirler.

Özel entegratör sistemi üzerinden faydalanan mükellefler, özel entegratörün mali mührünü ve zaman damgasını kullanabilirler.

Özel entegratörlerin e-Müstahsil Makbuzu hizmeti verebilmesi için Başkanlıktan ayrıca e-Müstahsil Makbuzu özel entegratörlüğü izni alması gerekmektedir. Bu izni alabilmek için gerekli koşullar www.efatura.gov.tr internet adresinde yayımlanan kılavuzlarda yer almaktadır.

Başkanlıktan e-Müstahsil Makbuzu ve e-Müstahsil Makbuzu Raporu oluşturma, mali mühürle onaylama ve zaman damgası kullanarak e-Müstahsil Makbuzu Raporlarını Başkanlığa elektronik ortamda iletme hizmeti verme konusunda izin alan özel entegratörler, e-Müstahsil Makbuzu Belgelerinin Başkanlık sistemleri üzerinden görüntülenmesi, sorgulanması ve doğrulanabilmesi için gerekli tedbirleri almak zorundadırlar. Başkanlık sistemleri üzerinden gerçekleştirilecek görüntüleme, sorgulama ve doğrulama işlemlerinin teknik usul ve esasları www.efatura.gov.tr internet adresinde yayımlanan kılavuzlarda yer almaktadır.

Başkanlıktan e-Müstahsil Makbuzu özel entegratörlüğü izni alanlar, hizmet verdikleri mükelleflere ait e-Müstahsil Makbuzu veya e-Müstahsil Makbuzu Raporu bilgilerini, e-Müstahsil Makbuzu ve Raporu oluşturma, imzalama, Başkanlığa raporlama amacı dışında kullanamaz ve işleme taraf olanların yazılı izni olmaksızın üçüncü kişilerle paylaşamazlar. Özel entegratörler bu faaliyetleri kapsamında elde ettiği ticari sır niteliğindeki e-Müstahsil Makbuzu ve Raporu bilgilerinin güvenliğinden ve gizliliğinden sorumludurlar. Bu amaca aykırı olarak işleme taraf olmayan üçüncü kişilerle e-Müstahsil Makbuzu veya Raporu bilgilerini paylaştığı tespit olunan özel entegratörlerin, diğer kanunların öngördüğü cezai sorumlulukları dışında ayrıca Başkanlık tarafından tüm özel entegratörlük izinleri iptal edilebilir.

1. e-Müstahsil Makbuzu Düzenlenmesi ve Teslimi

Vergi Usul Kanununun 235 inci maddesinde birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile kazancı basit usulde tespit edilenler ve defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilerin, gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilerden satın aldıkları malların bedelini ödedikleri sırada iki nüsha makbuz tanzim etmesi, nüshalardan birini imzalayarak satıcı çiftçiye vermesi, diğer nüshasının ise satıcı çiftçiye imzalatılarak alınması gerektiği ve müstahsil makbuzunun tüccar veya alıcı çiftçi nezdinde kalan nüshasının fatura yerine geçer belge olduğu hüküm altına alınmıştır.

Elektronik ortamda düzenlenen ve elektronik sertifika[7] ile imzalanan[8] e-MM’un en az bir nüsha kağıt çıktısı alınarak, çıktının her iki tarafça ıslak imza ile imzalanması ve satıcı çiftçiye verilerek çiftçi tarafından kağıt ortamda muhafaza edilmesi gerekmektedir. e-MM’un tüccar nüshası ise elektronik sertifika ile imzalı olarak elektronik ortamda muhafaza edilmesi gerekmektedir.

Düzenlenecek e-MM’de, Başkanlık sistemlerinden elektronik ortamda sorgulanması, doğrulanması ve görüntülenmesine imkan vermek üzere; karekoda veya barkoda belge üzerinde yer verilmesi zorunludur.

Yeni Nesil Ödeme Kaydedici cihazlardan e-MM’nda bulunan bilgileri de ihtiva eden “e-MM Bilgi Fişinin” iki nüsha halinde üretilmesi ve taraflarca imzalanması halinde; bu bilgi fişi nüshaları da e-MM’un kağıt nüshaları yerine geçecektir.

1. e-Müstahsil Makbuzunda Bulunması Gereken Bilgiler

e-MM belgesinde; malı satın alan tüccar/çiftçinin veya malı satan çiftçinin adı, soyadı veya unvanı, vergi dairesi, TCKN[9]’si, VKN[10]’si ve adresi, belgenin tarihi, saat ve dakika olarak düzenlenme zamanı ve belge numarası, satın alınan malın cinsi, miktarı, bedeli, vergi ve varsa diğer kesintiler tutarı bilgilerinin bulunması zorunludur. Başkanlık, ihtiyaç duyulması halinde söz konusu bilgilere ilave bilgilerin de e-Müstahsil Makbuzu belgesinde bulunmasını mükelleflere gerekli duyuruları www.efatura.gov.tr internet adresinde yaparak isteyebilir.

1. e-Müstahsil Makbuzu Bilgilerinin Raporlanması

Kendi bilgi işlem sistemlerini ve özel entegratörleri kullanan mükellefler Başkanlıkça belirlenen şartlara uygun olarak “e-MM Raporu”nu elektronik sertifika ile zaman damgalı olarak imzalayarak Başkanlık sistemine elektronik ortamda aktarmak zorundadır. Başkanlık, e-MM raporunun aktarım süresini ve yöntemini belirlemeye, değiştirmeye, sektörler ve mükellef grupları itibariyle farklı veri aktarım süresi ve yöntemi belirlemeye yetkilidir.

1. Belgelere konulacak amblem ve belge numarası

Bu belgenin önyüzünün üst orta kısmına gelecek şekilde basılması zorunlu olan “Belgelere Konulacak Özel İşaret (Amblem)” ile “İl Kod Numarası” yerine aynı konumda bulunmak üzere, GİB amblemi, amblemin altında ise “e-Müstahsil Makbuzu” ibaresi bulunmalıdır. Belgenin seri-sıra numarası yerine 3 haneli birim kodu ve 13 haneli sıra numarasından oluşan belge numarası kullanılır. Birim kodu serbestçe belirlenebilir. Belge numarası içerisinde yer alan sıra numarası, 4 karakter yıl ve 9 karakter müteselsil numaradan oluşmaktadır. Her bir birim koduna ait sıra numarası kendi içinde oluşturulur ve takip edilir. Sıra numarası içerisinde yer alan 9 karakterlik müteselsil numara, her yılın ilk günü itibariyle “1” rakamından başlatılarak kullanılır. Mükellef bünyesinde aynı belge numarası birden fazla kullanılamaz.

1. Muhafaza ve ibraz yükümlülüğü

Mükellefler, gerek düzenledikleri gerekse adlarına düzenlenen elektronik belge ve kayıtları kendilerine iletim/teslim şekline uygun olarak yasal süreler dâhilinde muhafaza ve istendiğinde ibraz etmekle yükümlüdürler.

Mükellefler bu belgeyi kendilerine ait bilgi işlem sistemlerinde muhafaza edebilecekleri gibi, Başkanlıktan elektronik saklama izni alan mükelleflerin bilgi işlem sistemlerinde de muhafaza edebilirler. Muhafaza ve ibraz yükümlülüğü, belgelerin doğruluğuna, bütünlüğüne ve değişmezliğine ilişkin her türlü elektronik veri, veri tabanı dosyası, saklama ortamı veya doğrulama ve görüntüleme araçlarını kapsamaktadır.

e-MM’un TC sınırları içerisinde ve TC Kanunlarının geçerli olduğu alanlarda muhafaza edilmesi zorunludur. Bu zorunluluk, yurt dışında ikincil bir arşivleme yapılmasına engel teşkil etmez.

1. Sorumluluk, cezai müeyyideler ve diğer hususlar

Mükellefler e-MM kapsamına dâhil olduktan sonra yaptıkları hizmet ifaları kapsamında, anlaşmalı matbaa işletmelerine bastırılan matbu (kağıt) belgeleri kullanamazlar, kullanmaları halinde söz konusu mükellefler hakkında VUK’da öngörülen cezai hükümler uygulanacaktır. Teknik kılavuzlarda belirlenen format ve standartlara uygun olarak düzenlenmeyen elektronik ortamdaki belgeler, VUK kapsamında düzenlenen belge olarak kabul edilmeyecektir.

Kendi sistemini kullanan mükellef, bu uygulamalara ait elektronik kayıtların[11] bozulması, silinmesi, zarar görmesi, işlem görememesi halleri ile olağanüstü durumların meydana gelmesi halinde, durumu Başkanlığa üç iş günü içinde bildirerek bu kayıtları nasıl tamamlayacağına ilişkin ayrıntılı bir plan sunmak zorundadır. Ayrıca bu mükellefler Başkanlığın talebi üzerine belgelere ait bilgilerin oluşturulması veya muhafazası sırasında kullanılan donanımların bulunduğu adres veya adreslerde inceleme ve tespit yapılabilmesi için gerekli olacak her türlü teknik ve fiziksel imkânı (uygun donanım ve yazılımlar, terminallere ulaşım izinleri ve uzman personel gibi) sunmak zorundadır.

e-MM uygulamalarına dahil olan mükellefler, uygulamaya dahil oldukları tarihi izleyen üçüncü ayın sonuna kadar, kağıt ortamda da söz konusu belgeleri düzenleyebilirler. Ancak aynı işlem için elektronik belge veya kağıt ortamdaki belgelerinden sadece birinin düzenlenmesi gerekmektedir. Elektronik belge uygulamalarına dâhil olunan tarihi izleyen üçüncü ayın sonundan sonra, belgelerin elektronik belge olarak düzenlenmesi zorunlu olup, kâğıt ortamda belge düzenlenmesi halinde VUK’da yazılı cezalar tatbik edilecektir.

Mükelleflerin, sistemlerinde arıza veya kesinti meydana gelmesi veya diğer mücbir sebep durumlarında, düzenlenmek üzere yeterli miktarda matbu belgeleri bulundurmaları zorunludur. Bu şekilde belge düzenlemek istisnai bir uygulama olup, belge düzenlemeye başlamadan önce Başkanlığa konu hakkında bilgi verilmesi ve süreklilik arz etmemesi gerekmektedir.

III) SONUÇ

Yazının önceki bölümleri dikkate alındığında aşağıdaki sonuçlara ulaşılabilecektir.

1. Bu uygulama zorunlu bir uygulama değildir. İstenmesi halinde VUK uyarınca müstahsil makbuzu belgesi düzenlemek zorunda olan mükellefler 1.1.2018 tarihinden itibaren uygulamaya dâhil olabileceklerdir.
2. İstenmesi halinde VUK uyarınca müstahsil makbuzu belgesi düzenlemek zorunda olan mükellefler 1.1.2018 tarihinden itibaren uygulamaya dâhil olabileceklerdir.
3. Mükellefler e-MM uygulamasından; kendi bilgi işlem sistemlerinin Başkanlık sistemlerine entegrasyonu yoluyla, Başkanlık tarafından oluşturulan GİB Portalı aracılığıyla veya Başkanlıktan izin almış özel entegratörler aracılığıyla yararlanabileceklerdir.
4. Kendi bilgi sistemlerini Başkanlık sistemine entegre etmeyi tercih eden mükelleflerin başvuruları Başkanlık tarafından değerlendirilecektir. Test süreçlerini başarılı bir şekilde tamamlayan vergi mükelleflerine onay verilecektir.
5. Özel entegratör sistemi üzerinden faydalanan mükellefler, özel entegratörün mali mührünü ve zaman damgasını kullanabilirler.
6. Elektronik ortamda düzenlenen ve elektronik sertifika ile imzalanan e-MM’un en az bir nüsha kağıt çıktısı alınarak, çıktının her iki tarafça ıslak imza ile imzalanması ve satıcı çiftçiye verilerek çiftçi tarafından kağıt ortamda muhafaza edilmesi gerekmektedir.
7. e-MM belgesinde; malı satın alan tüccar/çiftçinin veya malı satan çiftçinin adı, soyadı veya unvanı, vergi dairesi, TCKN’si, VKN’si ve adresi, belgenin tarihi, saat ve dakika olarak düzenlenme zamanı ve belge numarası, satın alınan malın cinsi, miktarı, bedeli, vergi ve varsa diğer kesintiler tutarı bilgilerinin bulunması zorunludur.
8. Kendi bilgi işlem sistemlerini ve özel entegratörleri kullanan mükellefler Başkanlıkça belirlenen şartlara uygun olarak “e-MM Raporu”nu elektronik sertifika ile zaman damgalı olarak imzalayarak Başkanlık sistemine elektronik ortamda aktarmak zorundadır.
9. Mükellefler, gerek düzenledikleri gerekse adlarına düzenlenen elektronik belge ve kayıtları kendilerine iletim/teslim şekline uygun olarak yasal süreler dâhilinde muhafaza ve istendiğinde ibraz etmekle yükümlüdürler. Mükellefler bu belgeyi kendilerine ait bilgi işlem sistemlerinde muhafaza edebilecekleri gibi, Başkanlıktan elektronik saklama izni alan mükelleflerin bilgi işlem sistemlerinde de muhafaza edebilirler.
10. Mükellefler e-MM kapsamına dâhil olduktan sonra yaptıkları hizmet ifaları kapsamında, anlaşmalı matbaa işletmelerine bastırılan matbu (kağıt) belgeleri kullanamazlar, kullanmaları halinde söz konusu mükellefler hakkında VUK’da öngörülen cezai hükümler uygulanacaktır.

K A Y N A K Ç A

1. İlgili Kanunlar.
2. 487 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği.

---

[1] Şekil hükümlerinden bağımsız olarak Vergi Usul Kanununa göre düzenlenmesi zorunlu olan belgelerde yer alan bilgileri içeren elektronik kayıtlar bütünüdür.

[2] Mükelleflerin belgeleri elektronik ortamda oluşturmak, kaydetmek, muhafaza etmek ve ilgili diğer işlemleri gerçekleştirmek amacı ile doğrudan ya da dolaylı olarak kullandıkları her türlü yazılım ve donanım ile saklama ortamlarını ifade eder.

[3] e-Fatura, e-İrsaliye, e-Müstahsil Makbuzu ve e-Serbest Meslek Makbuzu uygulamalarına ait temel fonksiyonların, internet üzerinden genel kullanımını sağlamak amacı ile Başkanlık tarafından geliştirilen portalıdır.

[4] 14/12/2012 tarihli ve 28497 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 421 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği kapsamında Başkanlıktan özel entegrasyon izni almış mükelleftir.

[5]  5/3/2010 tarihli ve 27512 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 397 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği çerçevesinde Başkanlık için oluşturulan elektronik sertifika alt yapısını ifade eder.

[6] Bir elektronik verinin üretildiği, değiştirildiği, gönderildiği, alındığı ve/veya kaydedildiği zamanın tespit edilmesi amacıyla elektronik sertifika hizmet sağlayıcısı tarafından doğrulanan kayıttır.

[7] Mali Mühür ve Nitelikli Elektronik Sertifikadır.

[8] VUK hükümlerine göre, elektronik belgeleri, tüzel kişilerin mali mühürle onaylamasını, gerçek kişilerin ise nitelikli elektronik sertifika ile imzalamasını veya mali mühür ile onaylamasını ifade eder.

[9] Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numarasıdır.

[10] Vergi Kimlik Numarasıdır.

[11] Elektronik ortamda tutulan ve elektronik defter ve belgeleri oluşturan, elektronik yöntemlerle erişimi ve işlenmesi mümkün olan en küçük bilgi ögesidir.

20.02.2018

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.