Murat Dayanç
Yeminli Mali Müşavir
Eski Baş Hesap Uzmanı
Bağımsız Denetçi
Bilim Uzmanı
mdayanc@bnddenetim.com

E-Serbest Meslek Makbuzu Uygulaması 2018

Maliye Bakanlığı Vergi Usul Kanunu (VUK)’un 227, 242, mük. 257 nci maddelerinde kendisine verilen yetkiye dayanarak 17.12.2017 tarih ve 30273 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 487 sıra numaralı VUK Genel Tebliği ile hali hazırda VUK’un 236 ncı maddesinde hüküm altına alınan serbest meslek makbuzu belgesinin elektronik olarak düzenlenmesi, alıcısına iletilmesi, muhafaza ve ibraz edilmesi konularında belirlemelerde bulunmuştur.

Bu makalenin ilerleyen bölümlerinde söz konusu Tebliğ ve Kanun açıklamaları esas alınarak e-Serbest Meslek Makbuzu (e-SMM) belgesi konusunda bilgi verilmeye çalışılacaktır.

e-SERBEST MESLEK MAKBUZU UYGULAMA ESASLARI

A.Genel Olarak

Serbest meslek erbapları tarafından mesleki faaliyetlerine ilişkin tahsilatları için düzenlenen serbest meslek makbuzunun elektronik ortamda izlenebilmesi amacıyla, VUK’nun 236 ncı maddesine göre hali hazırda kağıt ortamda düzenlenmekte olan “serbest meslek makbuzu”nun, elektronik belge[1] olarak elektronik ortamda düzenlenmesi, muhatabının talebi doğrultusunda elektronik veya kağıt ortamda iletilebilmesi, elektronik ortamda muhafaza ve ibraz edilebilmesi ve Gelir İdaresi Başkanlı (GİB veya kısaca Başkanlık)’na elektronik ortamda raporlanabilmesi için belirlemeler yapılmıştır.

B.Uygulama Esasları

Bu düzenlemelere göre; bu uygulama zorunlu bir uygulama değildir. VUK hükümleri uyarınca serbest meslek makbuzu belgesini düzenlemek zorunda olan mükellefler (noterler hariç), istemeleri halinde 1/1/2018 tarihinden itibaren uygulamaya dahil olabileceklerdir.

“e-Serbest Meslek Makbuzu” (kısaca e-SMM), yeni bir belge türü olmayıp, kağıt ortamdaki “SMM” belgesi ile aynı hukuki niteliklere sahiptir.

1.Uygulamadan Yararlanma Yöntemleri ve Başvuru Esasları

Mükellefler e-SMM uygulamasından; kendi bilgi işlem sistemlerinin[2] Gelir İdaresi Başkanlığı sistemlerine entegrasyonu yoluyla, Başkanlık tarafından oluşturulan GİB Portalı[3] aracılığıyla veya Başkanlıktan izin almış özel entegratörler[4] aracılığıyla ve bu yöntemlerden sadece birini kullanarak yararlanabileceklerdir.

Mükellefler GİB portalını veya kendi bilgi işlem sistemlerini kullanmayı tercih ederlerse “www.efatura.gov.tr” internet adresinde yer alan “Elektronik Serbest Meslek Makbuzu Başvuru Kılavuzu”na uygun olarak başvuru işlemlerini yerine getirmeleri gerekmektedir.

Mükellefler Başkanlıktan izin almış özel entegratörlerin bilgi işlem sistemleri aracılığıyla sisteme dahil olmak isterlerse doğrudan Başkanlıktan izin almış özel entegratörlerden herhangi birine başvuracak olup, bu mükelleflerin ayrıca Başkanlığa başvuruda bulunmalarına gerek bulunmamaktadır.

2.Değerlendirme ve İzin

Kendi bilgi sistemlerini Başkanlık sistemine entegre etmeyi tercih eden mükelleflerin başvuruları Başkanlık tarafından değerlendirilecektir. Test süreçlerini başarılı bir şekilde tamamlayan mükelleflere izin verilecektir. Değerlendirme aşamasında eksiklikleri tespit edilen mükelleflere, en çok bir yıl süre verilecektir. Bu süre içerisinde eksikliklerini gidermeyen mükelleflerin başvuruları reddedilecektir. Başvuruları reddedilen mükelleflerin reddi izleyen bir yıl içerisinde başvuruları kabul edilmeyecektir. Ancak bu mükelleflerin GİB portalını veya özel entegratör vasıtasıyla müracaat etmesine engel değildir.

3.Özel Entegratörlük Hizmeti Verenler

397 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği kapsamında Başkanlıktan özel izni alan mükellefler, bu Tebliğ kapsamında e-Serbest Meslek Makbuzu düzenlemek isteyen mükelleflere, e-Serbest Meslek Makbuzu ve e-Serbest Meslek Makbuzu Raporu oluşturma, mali mühürle[5] onaylama ve zaman damgası[6] kullanarak e-Serbest Meslek Makbuzu Raporunu Başkanlığa elektronik ortamda iletme hizmeti verebilirler.

Özel entegratör sistemi üzerinden faydalanan mükellefler, özel entegratörün mali mührünü ve zaman damgasını kullanabilirler.

Özel entegratörlerin e-Serbest Meslek Makbuzu hizmeti verebilmesi için Başkanlıktan ayrıca e-Serbest Meslek Makbuzu özel entegratörlüğü izni alması gerekmektedir. Bu izni alabilmek için gerekli koşullar www.efatura.gov.tr internet adresinde yayımlanan kılavuzlarda yer almaktadır.

Başkanlıktan e-Serbest Meslek Makbuzu ve e-Serbest Meslek Makbuzu Raporu oluşturma, mali mühürle onaylama ve zaman damgası kullanarak e-Serbest Meslek Makbuzu Raporlarını Başkanlığa elektronik ortamda iletme hizmeti verme konusunda izin alan özel entegratörler, e-Serbest Meslek Makbuzu belgelerinin Başkanlık sistemleri üzerinden görüntülenmesi, sorgulanması ve doğrulanabilmesi için gerekli tedbirleri almak zorundadırlar. Başkanlık sistemleri üzerinden gerçekleştirilecek görüntüleme, sorgulama ve doğrulama işlemlerinin teknik usul ve esasları www.efatura.gov.tr internet adresinde yayımlanan kılavuzlarda yer almaktadır.

Başkanlıktan e-Serbest Meslek Makbuzu özel entegratörlüğü izni alanlar, hizmet verdikleri mükelleflere ait e-Serbest Meslek Makbuzu veya e-Serbest Meslek Makbuzu Raporu bilgilerini, e-Serbest Meslek Makbuzu ve Raporu oluşturma, imzalama, Başkanlığa raporlama amacı dışında kullanamaz ve işleme taraf olanların yazılı izni olmaksızın üçüncü kişilerle paylaşamazlar. Özel entegratörler bu faaliyetleri kapsamında elde ettiği ticari sır niteliğindeki e-Serbest Meslek Makbuzu ve Raporu bilgilerinin güvenliğinden ve gizliliğinden sorumludurlar. Bu amaca aykırı olarak işleme taraf olmayan üçüncü kişilerle e-Serbest Meslek Makbuzu veya Raporu bilgilerini paylaştığı tespit olunan özel entegratörlerin, diğer kanunların öngördüğü cezai sorumlulukları dışında ayrıca Başkanlık tarafından tüm özel entegratörlük izinleri iptal edilebilir.

4.e-Serbest Meslek Makbuzu Düzenlenmesi ve Teslimi

Elektronik ortamda düzenlenen ve elektronik sertifika[7] ile imzalanan e-SMM belgesinin, muhatabının talebi çerçevesinde ıslak imzalı kağıt çıktısı verilerek ya da elektronik ortamda iletilerek teslim edilmesi gerekmektedir. e-SMM çıktısının ıslak imza ile imzalanması yerine serbest meslek erbabının imzasının notere tasdik ettirilip, e-SMM üzerine atılacak ıslak imza yerine geçmek üzere hazır imzalı olarak düzenlenip teslim edilmesi de mümkündür.

e-SMM izni alan mükelleflerin, elektronik ortamda oluşturdukları SMM’u elektronik ortamda muhafaza ve ibraz etmeleri gerekmektedir. Kendisine e-SMM düzenlenen mükellefler ise teslim yöntemine göre e-SMM’un kağıt çıktısını veya elektronik ortamdaki halini muhafaza ve ibraz etmeleri gerekmektedir.

Düzenlenecek e-SMM’da, Başkanlık sistemlerinden elektronik ortamda sorgulanması, doğrulanması ve görüntülenmesine imkan vermek üzere; karekoda veya barkoda belge üzerinde yer verilmesi zorunludur.

Yeni Nesil Ödeme Kaydedici cihazlardan e-SMM’nda bulunan bilgileri de ihtiva eden e-SMM Bilgi Fişinin, düzenleyen tarafından imzalanarak müşteriye verilmesi halinde söz konusu bilgi fişi nüshası da e-SMM’un kağıt çıktısı yerine geçer.

5.e-Serbest Meslek Makbuzunda Bulunması Gereken Bilgiler

e-SMM’da; serbest meslek erbabının veya müşterinin adı, soyadı, vergi dairesi, VKN[8] veya TCKN[9]’si, adresi, belgenin düzenlenme tarihi ile saat ve dakika olarak düzenlenme zamanı ve belge numarası, alınan paranın miktarı (varsa vergi tevkifat tutarları ve katma değer vergisi tutarları ayrıntılı olarak gösterilecek şekilde) bilgilerin bulunması zorunludur. Başkanlık, ihtiyaç duyulması halinde söz konusu bilgilere ilave bilgilerin de e-Serbest Meslek Makbuzu belgesinde bulunmasını mükelleflere gerekli duyuruları www.efatura.gov.tr internet adresinde yaparak isteyebilir.

6.e-Serbest Meslek Makbuzu Bilgilerinin Raporlanması

Kendi bilgi işlem sistemlerini ve özel entegratörleri kullanan mükellefler Başkanlıkça belirlenen şartlara uygun olarak “e-SMM Raporu”nu elektronik sertifika ile zaman damgalı olarak imzalayarak Başkanlık sistemine elektronik ortamda aktarmak zorundadır. Başkanlık, e-SMM raporunun aktarım süresini ve yöntemini belirlemeye, değiştirmeye, sektörler ve mükellef grupları itibariyle farklı veri aktarım süresi ve yöntemi belirlemeye yetkilidir.

7.Belgelere konulacak amblem ve belge numarası

Bu belgenin önyüzünün üst orta kısmına gelecek şekilde basılması zorunlu olan “Belgelere Konulacak Özel İşaret (Amblem)” ile “İl Kod Numarası” yerine aynı konumda bulunmak üzere, GİB amblemi, amblemin altında ise “e-Serbest Meslek Makbuzu” ibaresi bulunmalıdır. Belgenin seri-sıra numarası yerine 3 haneli birim kodu ve 13 haneli sıra numarasından oluşan belge numarası kullanılır. Birim kodu serbestçe belirlenebilir. Belge numarası içerisinde yer alan sıra numarası, 4 karakter yıl ve 9 karakter müteselsil numaradan oluşmaktadır. Her bir birim koduna ait sıra numarası kendi içinde oluşturulur ve takip edilir. Sıra numarası içerisinde yer alan 9 karakterlik müteselsil numara, her yılın ilk günü itibariyle “1” rakamından başlatılarak kullanılır. Mükellef bünyesinde aynı belge numarası birden fazla kullanılamaz.

8.Muhafaza ve ibraz yükümlülüğü

Mükellefler, gerek düzenledikleri gerekse adlarına düzenlenen elektronik belge ve kayıtları kendilerine iletim/teslim şekline uygun olarak yasal süreler dâhilinde muhafaza ve istendiğinde ibraz etmekle yükümlüdürler.

Mükellefler bu belgeyi kendilerine ait bilgi işlem sistemlerinde muhafaza edebilecekleri gibi, Başkanlıktan elektronik saklama izni alan mükelleflerin bilgi işlem sistemlerinde de muhafaza edebilirler. Muhafaza ve ibraz yükümlülüğü, belgelerin doğruluğuna, bütünlüğüne ve değişmezliğine ilişkin her türlü elektronik veri, veri tabanı dosyası, saklama ortamı veya doğrulama ve görüntüleme araçlarını kapsamaktadır.

e-SMM’un TC sınırları içerisinde ve TC Kanunlarının geçerli olduğu alanlarda muhafaza edilmesi zorunludur. Bu zorunluluk, yurt dışında ikincil bir arşivleme yapılmasına engel teşkil etmez.

9.Sorumluluk, cezai müeyyideler ve diğer hususlar

Mükellefler e-SMM kapsamına dâhil olduktan sonra yaptıkları hizmet ifaları kapsamında, anlaşmalı matbaa işletmelerine bastırılan matbu (kağıt) belgeleri kullanamazlar, kullanmaları halinde söz konusu mükellefler hakkında VUK’da öngörülen cezai hükümler uygulanacaktır. Teknik kılavuzlarda belirlenen format ve standartlara uygun olarak düzenlenmeyen elektronik ortamdaki belgeler, VUK kapsamında düzenlenen belge olarak kabul edilmeyecektir.

Kendi sistemini kullanan meslek erbabı, bu uygulamalara ait elektronik kayıtların[10] bozulması, silinmesi, zarar görmesi, işlem görememesi halleri ile olağanüstü durumların (bilgi işlem sistemlerini oluşturan donanımların bir kısmının veya tamamının haczedilmesi veya yetkili mercilerce el konulması halleri dâhil) meydana gelmesi halinde, durumu Başkanlığa üç iş günü içinde bildirerek bu kayıtları nasıl tamamlayacağına ilişkin ayrıntılı bir plan sunmak zorundadır. Ayrıca bu mükellefler Başkanlığın talebi üzerine belgelere ait bilgilerin oluşturulması veya muhafazası sırasında kullanılan donanımların bulunduğu adres veya adreslerde inceleme ve tespit yapılabilmesi için gerekli olacak her türlü teknik ve fiziksel imkanı (uygun donanım ve yazılımlar, terminallere ulaşım izinleri ve uzman personel gibi) sunmak zorundadır.

e-SMM uygulamalarına dahil olan mükellefler, uygulamaya dahil oldukları tarihi izleyen üçüncü ayın sonuna kadar, kağıt ortamda da söz konusu belgeleri düzenleyebilirler. Ancak aynı işlem için elektronik belge veya kağıt ortamdaki belgelerinden sadece birinin düzenlenmesi gerekmektedir. Elektronik belge uygulamalarına dâhil olunan tarihi izleyen üçüncü ayın sonundan sonra, belgelerin elektronik belge olarak düzenlenmesi zorunlu olup, kâğıt ortamda belge düzenlenmesi halinde VUK’da yazılı cezalar tatbik edilecektir.

Mükelleflerin, sistemlerinde arıza veya kesinti meydana gelmesi veya diğer mücbir sebep durumlarında, düzenlenmek üzere yeterli miktarda matbu belgeleri bulundurmaları zorunludur. Bu şekilde belge düzenlemek istisnai bir uygulama olup, belge düzenlemeye başlamadan önce Başkanlığa konu hakkında bilgi verilmesi ve süreklilik arz etmemesi gerekmektedir.

SONUÇ

Yazının önceki bölümleri dikkate alındığında aşağıdaki sonuçlara ulaşılabilecektir.

1. Bu uygulama zorunlu bir uygulama değildir. Mükellefler (noterler hariç), istemeleri halinde 1/1/2018 tarihinden itibaren uygulamaya dâhil olabileceklerdir.
2. e-SMM yeni bir belge türü olmayıp, kağıt ortamdaki “SMM” belgesi ile aynı hukuki niteliklere sahiptir.
3. Mükellefler e-SMM uygulamasından; kendi bilgi işlem sistemlerinin Gelir İdaresi Başkanlığı sistemlerine entegrasyonu yoluyla, Başkanlık tarafından oluşturulan GİB portalı aracılığıyla veya Başkanlıktan izin almış özel entegratörler aracılığıyla ve bu yöntemlerden sadece birini kullanarak yararlanabilirler.
4. Kendi bilgi sistemlerini Başkanlık sistemine entegre etmeyi tercih eden mükelleflerin başvuruları Başkanlık tarafından değerlendirilecektir.
5. Özel entegratör sistemi üzerinden faydalanan mükellefler, özel entegratörün mali mührünü ve zaman damgasını kullanabilirler.
6. Elektronik ortamda düzenlenen ve elektronik sertifika ile imzalanan e-SMM belgesinin, muhatabının talebi çerçevesinde ıslak imzalı kağıt çıktısı verilerek ya da elektronik ortamda iletilerek teslim edilmesi gerekmektedir.
7. e-SMM’da; serbest meslek erbabının veya müşterinin adı, soyadı, vergi dairesi, VKN veya TCKN’si, adresi, belgenin düzenlenme tarihi ile saat ve dakika olarak düzenlenme zamanı ve belge numarası, alınan paranın miktarı bilgilerin bulunması zorunludur.
8. e-SMM Raporu elektronik sertifika ile zaman damgalı olarak imzalanarak Başkanlık sistemine elektronik ortamda aktarılmak zorundadır.
9. Mükellefler, gerek düzenledikleri gerekse adlarına düzenlenen elektronik belge ve kayıtları kendilerine iletim/teslim şekline uygun olarak yasal süreler dâhilinde muhafaza ve istendiğinde ibraz etmekle yükümlüdürler.
10. Mükellefler e-SMM kapsamına dâhil olduktan sonra yaptıkları hizmet ifaları kapsamında, anlaşmalı matbaa işletmelerine bastırılan matbu (kağıt) belgeleri kullanamazlar, kullanmaları halinde söz konusu mükellefler hakkında VUK’da öngörülen cezai hükümler uygulanacaktır.

KAYNAKÇA

1. İlgili Kanunlar
2. 487 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği

---

[1] Şekil hükümlerinden bağımsız olarak Vergi Usul Kanununa göre düzenlenmesi zorunlu olan belgelerde yer alan bilgileri içeren elektronik kayıtlar bütününü ifade eder.

[2] Mükelleflerin belgeleri elektronik ortamda oluşturmak, kaydetmek, muhafaza etmek ve ilgili diğer işlemleri gerçekleştirmek amacı ile doğrudan ya da dolaylı olarak kullandıkları her türlü yazılım ve donanım ile saklama ortamlarını ifade eder

[3] e-Fatura, e-İrsaliye, e-Müstahsil Makbuzu ve e-Serbest Meslek Makbuzu uygulamalarına ait temel fonksiyonların, internet üzerinden genel kullanımını sağlamak amacı ile Başkanlık tarafından geliştirilen portaldır.

[4] Özel Entegratör, 14/12/2012 tarihli ve 28497 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 421 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği kapsamında Başkanlıktan özel entegrasyon izni almış mükelleflerdir.

[5] 5/3/2010 tarihli ve 27512 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 397 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği çerçevesinde Başkanlık için oluşturulan elektronik sertifika alt yapısını ifade eder.

[6] Bir elektronik verinin üretildiği, değiştirildiği, gönderildiği, alındığı ve/veya kaydedildiği zamanın tespit edilmesi amacıyla elektronik sertifika hizmet sağlayıcısı tarafından doğrulanan kaydı ifade eder.

[7] Mali Mühür ve Nitelikli Elektronik Sertifikayı ifade eder.

[8] Vergi Kimlik Numarasını ifade eder.

[9] Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numarasını ifade eder.

[10] Elektronik ortamda tutulan ve elektronik defter ve belgeleri oluşturan, elektronik yöntemlerle erişimi ve işlenmesi mümkün olan en küçük bilgi ögesini ifade eder.

01.02.2018

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.