YAZARLARIMIZ
Murat Baş
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
muratbash@hotmail.com



Vergide Ki, Tahakkuk ve Tahsil Zamanaşımının İşleyişi, Mükellefe Kazandırdıkları ve Kaybettirdikleri

                 Özel hukukta zamanaşımı,kanunların belirlediği koşullara göre bir zamanın geçmesi ile bir hakkın kazanılması yada bir borçtan kurtulma yoludur.Vergi hukukunda verginin aslı açısından iki tür zaman aşımı söz konusudur.Bunlar Tahakkuk ve Tahsil zamanaşımıdır.

                Vergi Usul kanununun 113.maddesinde Tahakkuk zamanaşımı;şöyle ifade edilmiştir.Zamanaşımı,süre geçmesi suretiyle vergi alacağının kalkmasıdır.Yine aynı maddeye göre zamanaşımı mükellefin bu hususta bir müracaatı olup olmadığına bakılmaksızın hüküm ifade eder.Tahsil zamanaşımı; Amme Alacaklarının Tahsil Usulü hakkında kanunda düzenlenmiştir.Bu kanunun 102.maddesine göre kamu alacağı vadesinin rastladığı  takvim yılını izleyen takvim başından başlayarak belirli bir süre geçtikten sonra zamanaşımına uğrar.Mükellef isterse zamanaşımından sonra kendi isteği ile borcunu ödeyebilir.

               Tahakkuk zamanaşımı  ise Vergi Usul kanununun 114.maddesinde düzenlenmiştir,ayrı bir hüküm olmadığı sürece bütün vergiler için bu düzenleme geçerlidir.

Kanunun 114.maddesinin 1.fıkrasına göre vergi alacağının doğduğu takvim yılını  takip eden yılın başından başlayarak beş (5) yıl içinde tarh ve mükellefe tebliğ edilmeyen vergiler zamanaşımına uğrar.Tahakkuk zamanaşımında en önemli unsur vergiyi doğuran olaydır,zamanaşımının başlangıcı ancak vergi doğuran olayın saptanması ile anlaşılabilecektir.Buda her vergi kanununda kendi yapısına ve durumuna göre yasayla belirlenmiştir.Örneğin; Gelir Vergisinde kural tahakkuk zamanaşımı gelirin elde edildiği takvim yılını izleyen takvim yılının başından itibaren işleme başlar, 2002 takvim yılında elde edilen gelir 31 Aralık 2007 tarihine kadar tarh ve tebliğ edilmezse zamanaşımına uğrar.Diğer yandan Tahakkuk Zamanaşımı kanunda belirtilen bazı hallerde durmaktadır.Durma Halinde,zamanaşımı süresi durma halinin kalktığı andan itibaren eski süreye eklenerek devam etmektedir.V.U.K’ nun 114.maddesinin 2.fıkrasına göre vergi dairesince matrah takdir komisyonuna başvurulması zamanaşımını durdurur,duran zamanaşımı komisyon kararının vergi dairesine gönderilmesini izleyen günden itibaren işlemeye devam eder.Tahakkuk zamanaşımını durduran bir diğer neden  de mücbir sebeplerin varlığı halinde süreler işlemez ve zamanaşımı işlemeyen süreler kadar uzar (V.U.K.md. 15/1)   

             Bir vergi zamanaşımına uğradıktan sonra artık vergi dairesi o vergiyi tarh ve tebliğ edemez. Bunun sonucu olarak vergi incelemesi de yapamaz.(V.U.K.md.138/2) idare zamanaşımına uğramış bir alacak için tarhiyat işlemlerine giriştiği takdirde mükellef bu işleme karşı bir yargı yoluna gitmese dahi ödeme emri gönderildiğinde böyle bir borcu olmadığı yolundaki itirazını yapabilecek ve bunu iptal ettirebilecektir.

Tahsil zamanaşımını ise 6183 sayılı kanunda bütün kamu alacakları yönünden düzenlenmiştir.Bu hükümler vergi alacakları içinde geçerlidir.Bu kanunun 102.maddesine göre,kamu alacağı vadesinin rastladığı takvim yılını izleyen takvim yılı başından başlayarak 5 yıl içinde tahsil edilmezse zamanaşımına uğrar,zamanaşımından sonra mükellefin yapacağı ödemeler kabul edilir.Tahsil zamanaşımının başlangıcı,görüldüğü gibi vergiyi doğuran olaya değil vadeye bağlanmaktadır.6183 sayılı kanunun 37.maddesinin 3.fıkrasına ve Vergi Usul kanununun 111.maddesinin 2.fıkrasına göre vade,ödeme süresinin son günüdür.Zamanaşımı vadenin rastladığı yılı izleyen takvim yılının başından itibaren başlamaktadır.Bunun nedeni vergi idaresini tek  tek  bütün mükelleflerin tabi oldukları zamanaşımını ayrı ayrı belirleme külfetinden kurtarmaktadır.

Buna göre örneğin 2002 yılında elde edilen gelirin Gelir Vergisinin son taksidi yatırılmamışsa vadenin rastladığı 2003 yılını izleyen 2004 yılından başlayarak 31 Aralık 2008 tarihinde tahsil zamanaşımı gerçekleşmiş olacaktır.Alacak, tahsil zamanaşımına uğradıktan sonra artık idarece bu alacağın cebren tahsili olanağı kalmaz,mükellef rızası ile bu borcu ödeyebilir,borçlu bu ödemeden sonra borcun zaman aşımına uğradığı gerekçesiyle ödediğini geri alamaz.

Tahakkuk zamanaşımında olduğu gibi tahsil zamanaşımında da zamanaşımını durduran haller kabul edilmiştir.6183 sayılı kanunun 104.maddesine borçlunun yabancı ülkelerde bulunması hileli iflas etmesi hakkında takibat yapılmasına imkan olmaması halinde zamanaşımı durur.Bu nedenlerin kalkmasından başlayarak önceden başlamış olan zamanaşımı süreci devam eder.6183 sayılı kanunun ayrıca tahsilat zamanaşımını kesen nedenleri de düzenlemiştir.Kanunun 103.maddesine göre ödeme,ödeme emri tebliği,haciz uygulaması,cebren tahsil ve takip sonunda yapılan tahsilat,mal bildirimi,mal edinme ve mal artmalarının bildirilmesi yargı kuruluşlarınca bozma yada icranın ertelenmesi kararlarının verilmesi gibi durumlarda zamanaşımı kesilir.Kesilmenin rastladığı takvim yılını izleyen takvim yılı başından başlayarak zamanaşımı yeniden işlemeye başlar,önceden işlemiş olan süre göz önünde bulundurulmaz.

Tahsil zamanaşımına uğramış bir vergi alacağı için idare ödeme emri gönderemez,cebren tahsil işlemlerine girişemez

 Vergi hukukunda zamanaşımı kurumunun kabul edilmesinin nedeni Genel Hukukta olduğu gibi kamu yararı düşüncesine dayanmaktadır.Devletin vergiden doğan alacağını uzun bir süre sonra istemesi hem vergi idaresi hem de mükellef yönünden sorunlar yaratmaktadır.İdare kanıt yönünden güçlüklerle karşılaşabileceği gibi takip ve tahsil yönünden de uzun süre belirsizlik içinde kalmaları ve bazı defter ve belgeleri saklama durumunda olmaları önemli olumsuzluklara yol açabilecektir.Zamanaşımı bu olumsuzlukları büyük ölçüde önleyebilir.

Zamanaşımının bu olumlu yönü yanında olumsuz bazı yönleri de vardır.Borcunu düzenli ödemeyen mükellefler yönünden adalet ve eşitlik ilkelerini zedeleyebileceği gibi vergi yükümlülerini kaçakçılığa da yöneltebilir.Bu olumsuzluklara karşın olumlu yönleri ağır bastığı için zamanaşımı vergi sistemine girmiştir.

 

09.02.2007

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.


GÜNDEM