İsmail Namlı
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
ismail.namli@ismmmo.org.tr

İşletme Yöneticilerine Tavsiyeler -2 (Nakit Akış Tablosu)

I – GİRİŞ

“İşletme Yöneticilerine Tavsiyeler I” başlıklı yazımızda; işletmelerin batmasında birinci etken olarak görülen işletme ortakları ve aileleri arasındaki ilişkilerden dolayı oluşan uyumsuzluklar ve sorunlar konusunu ele alarak konuya dair çözüm önerimizi paylaşmıştık. Bu yazımızda ise işletmelerin batmasında ikinci etken olarak görülen işletmelerin büyümek ve kaynak temini için kredi kullanımındaki yanlış kararları ve bankalar ile sürdürülen kontrolsüz kredi ilişkileri konusunu ele alarak konuya dair kişisel çözüm önerilerimizi paylaşacağız.

Yazımız içeriğinde anlatmaya çalıştığımız etkin bir nakit yönetimi ve buna bağlı olarak nakit akış tablosu konusunda belirtmeliyiz ki; Nakit akış tablosu birçok akademik çalışmada ve kaynakta belirtilen nakit bütçesi, nakit akım tablosu gibi kavramların ötesinde olup, benzer yanları bulunmakla beraber farklılıklar söz konusudur. Çalışma hayatında uygulayıcı ve yönetici olarak edinmiş olduğumuz tecrübeler ve meslek mensubu üstatlarımız ile yapmış olduğumuz istişarelerde edindiğimiz bilgileri de harmanlayarak konuyu sizlere nakit akış tablosu olarak sunacağız. 

II – EKONOMİK KRİZLER, BANKA KREDİLERİ ve ALINACAK ÖNLEMLER

İşletmeler yaşam dönemlerinde ulusal ve uluslararası yaşanan ekonomik krizlerden etkilenmektedirler. Ekonomik krizlerin temelinde birçok sebep bulunmakla birlikte, bu sebeplerin en başında finans sistemini ( bankacılık ve banka kredileri ) görebiliriz.  Gerçek ve tüzel kişilerin kredi kullanımı sebebiyle kredi mağduriyetlerine ve kapanan işletmelerin hazin sonlarına defalarca şahit olmuşuzdur. Gelecek kazançların ve yatırım planlarının yanlış hesaplanması sonucu kullanılan banka kredileri işletmelerin geleceğini karartacak en büyük etkendir. “ Hayale kurşun işlemez ” ifadesinden hareketle düşünecek olursak; özellikle ülkemiz uygulamasında banka kredileri yatırımları ve/veya yatırımcıları değil bir nevi hayali kredilendirdiğinden banka kredilerinin sebep olduğu menfi sonuçlarla her zaman karşılaşacağız.

2008’den bu güne yaşadığımız ekonomik kriz ile ilgili Eczacıbaşı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Bülent Eczacıbaşı’nın şu cümleleri yaşanan durumu en iyi şekilde özetmekte ve anlamlı şekilde ifade etmektedir. “Bir ütopya gerçekleşene kadar da krizler sürecek, yani her zaman olacak... Bu sonuncusu gibi bundan önceki krizlerin de temelinde toplam talebin arz seviyesinin dengeleri bozacak kadar gerisinde kalması yatıyor. Hepimiz, 20 yıla yakın süredir, teknolojinin olağanüstü bir hızlı gelişmesinin fiilî üretim kapasitelerini ve henüz yatırıma dönüşmemiş araştırma-geliştirme sonuçlarını çok büyük ölçüde artırdığını söyledik. Finans sisteminde tesis edilen yeni yöntem ve enstrümanların da yatırımları artırdığını gördük. Ancak, bu kadar büyük kapasitelere karşı talebin, zengin ülkelerde bile yetersiz kalacağı görülemedi. Finans sistemi, aynı yatırım için icat ettikleri gibi, talebi artırmak için de enstrümanları devreye soktu. Ancak, sonuçta reel gelirler bu ölçüde artmadığı için üflenen balon sonsuza kadar şişirilemedi ve patladı. O zaman hem yatırımlara hem de talebe yönelen kredilerin geri dönmediği görüldü. Anlaşılıyor ki, zengin ülkelerde hem de finans sisteminin olağanüstü desteği ile oluşturulan talep, kapasitelerin arzını karşılamaya yetmiyor. Önümüzdeki yıllarda bu durumun anlaşılmasıyla, bugünün gelişmekte olan ülkelerinin yatırım yeri olarak ve pazar olarak daha iyi değerlendirilmesi dönemi başlayacaktır. Burada, o ülkelerin yönetim kalitesinin yükselmesi, kilit rol oynayacaktır.” Sayın Eczacıbaşı’nın söylediklerine katılıyor ve destekliyoruz. Yani bir anlamda yaşanan süreçte mevcut bankacılık sisteminin ve banka kredilerinin tüketiciyi, sanayiciyi ve esnafı olumsuzluklara sevk ettiğini ifade etmektedir. İşletmelerin ve işletme yöneticilerinin bu acımasız sisteme dâhil olmasının ( güneşte şemsiye verip yağmurda geri alan, iyi gün dostu kuruluşlar ile ilişki kurulmasının ) birçok sebebi olmakla beraber genel olarak aşağıdaki gibi sıralanabilir. 

İşletmeler neden krediye ihtiyaç duyarlar? Ve neden kar elde etmek gerekirken zarar ederler?

- İşletmenin kuruluşunda yeterli özkaynak temin edilememesi ve sürekli borçlanma ile işletme faaliyetlerinin sürdürülmesi. (İşletmenin yaşam döneminde sürekli ve yetersiz işletme sermayesi sorunu yaşanır.)

- İşletmenin ürettiği ya da ticaretini yaptığı mal ve hizmetler konusunda yeterli pazar araştırması yapmadığından yeterli miktarda satış yapamaması ve satış geliri elde edememesi. (Gelir elde edilemediği gibi işletme bünyesinde atıl stoklar oluşur.)

- İşletmenin ürettiği ya da ticaretini yaptığı mal ve hizmetler konusunda doğru maliyetlendirme (fiyatlandırma) yapamadığı için sürekli satış yapmasına rağmen kar elde edecek iken zarar etmesi.

- İşletmenin yabancı olduğu (asıl faaliyet konusu dışında) bir iş yapması halinde kaliteli üretim ve hizmet sorunları ile karşılaşır. Bu sebeplerle yaşanan müşteri memnuniyetsizliği ve müşteriden iade ürünlerin işletme için sorunlar oluşturması.

- İşletme sahiplerinin mali işlerden uzak olması ( Mali işler departmanına önem vermemesi ) nedeniyle; iyi yönetilemeyen bilânço sonucunda aktif ile pasif arasında açık döviz pozisyonu ( dövizli borçların alacaklardan yüksek veya düşük olması hali ) oluşmasından dolayı yüksek kur farkı riski ile karşılaşılması.

- İşletmenin yüksek kazançlı dönemlerinde elde etmiş olduğu karların doğru yapılamayan yatırım kararları sonucu kaybedilmesi ya da kişisel harcamalar sebebiyle işletmeden yüksek tutarda nakit çekilerek kazançların gereksiz şekilde sarf edilmesi.

- İşletme yöneticilerinin nakit akış tablosu oluşturmaması veya yapılan nakit akış tablosuna uyum gösterilmemesi.

Yaşanan veya yaşanabilecek olası krizlere karşı alınacak önlemler

- İşletme ortaklarının imkânları ölçüsünde sermaye artışına gitmesi ya da yeni ortak edinilmesi.

- İşletmenin satış artırıcı tedbirler olarak pazar payını artırmak için çalışmalar yapması.

- Alacak ve borçların yeniden yapılandırılması. Alacak vadelerinin ıskonto yapılarak ya da müşteri ile anlaşarak erken tahsil edilmesi, borçların vadelerinin uzatılması ya da erken ödeme yapılarak indirim alınması.(Alış ve satış sözleşmelerinin revize edilmesi)

- Verimsiz faaliyetlerin durdurulması ve acil olmayan yatırım kararlarının iptali ya da ertelenmesi.

- Kapasite kullanımının takip edilerek en uygun kapasite kullanımına ulaşılması için çalışmalar yapılması.

- İşletmede bulunan stokların (hammadde, yarı mamul ve mamul) atıl ve yüksek miktarda bulunmaması için tedbirlerin alınması.

- İş süreçlerinin revize edilerek verimlilik sağlanması için çalışma yapılması.

- Üretim proseslerinin gözden geçirilerek üretim maliyetlerinin düşürülmesi ve üretilen ürünlerin fiyatlandırması konusunda doğru kararların alınması.

Yukarıda sıralamış olduğumuz önlemleri içerin bir acil bir eylem planının hazırlanması ve işletme çalışanlarının durumdan haberdar edilmesi suretiyle her bir çalışanın katımcı ve destekleyici olmasının sağlanması sonucunda işletmenin yeniden yapılandırılması gerekmektedir.

II – İŞLETMELERİN FİNANSMAN, NAKİT SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİMİZ

İşletme yöneticileri yeni yatırım kararlarının alınması konusunda ve günlük cari işlemlerin sürdürülmesiyle ilgili işletme öz kaynaklarının yetersizliği sebebiyle finansman sorunları yaşamaktadırlar.  Bu durumda işletme yöneticilerinin kaynak temini için başvuracakları ilk yol bankalar ile görüşmektir. İşletmeler mevcut ekonomik sistemin bir sonucu olarak bankalar ile yaşamak ve onlar ile çalışmak zorundadırlar. İşletme yöneticileri nakit yönetimi konusunda çalışma yapmalı konunun önemi hususunda gerekli hassasiyet gösterilmelidir.

Nakit, işletmenin damarlarında dolaşan kan gibidir, bünye ne kadar güçlü olursa olsun, damarlarda yeterli kan olmadığında hareket imkânsız hale gelir. Bu nedenle, nakit, işletmeler açısından bulundurulması zorunlu bir varlıktır. Çünkü nakit olmadan, işletmenin olağan faaliyetlerini yürütmesi mümkün değildir. İşletmeler, olağan faaliyetlerinin gerektirdiği günlük nakit ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yeterli miktardaki bir nakdi her zaman hazır bulundurmaya özen gösterirler. Fakat nakit genellikle “kar sağlamayan” bir varlıktır ve elde nakit tutmanın bir fırsat maliyeti söz konusudur. İşletme faaliyetlerinin aksamadan yürütülebilmesi, borçların zamanında ödenebilmesi, alacakların zamanında tahsil edilebilmesi, nakit giriş ve çıkışlarının ayarlanabilmesi ve nakit açığının önceden tahmin edilerek gerekli önlemlerin alınabilmesi, ancak etkin ve başarılı bir nakit yönetimi sayesinde mümkün olabilir. Bu nedenle, nakit ve nakdin yönetimi, işletmeler için hayati bir öneme sahiptir. (1)

İşletme yöneticileri yeni yatırım kararlarının alınması, kredi kullanımı ve nakit yönetimi gibi konularda daha sağlıklı karar verebilmek ve sorunları daha evvelden öngörüp çözüm üretebilmek için çaba sarf etmelidirler. Bu durumda sorunların çözümü için yapılması gereken etkin bir nakit yönetimi ve buna bağlı olarak nakit akış tablosunun yapılarak, uygulanmasıdır.  

Nakit yönetimi; İşletmenin nakit girişlerini hızlandırmak, nakit çıkışlarını yavaşlatmak ve nakit mevcudunu en iyi şekilde değerlendirmek olarak tanımlanabilir. Nakit yönetiminin amacı; işletmenin finansal sorumluluklarında zor duruma düşmeden, çalışmaların etkinliğini düşürmeden, karlılığı daha iyi arttıracak biçimde elde bulundurulacak nakit tutarını ayarlamaktır. Nakit yönetiminin üç temel fonksiyonu vardır. Bunlar;

- Ödemeleri kontrol etmek ve tahsilatın hızlandırılmasını sağlamak,

- Nakit ihtiyaçlarını belirlemek ve bunun için nakit girişlerini ve nakit çıkışlarını tahmin etmek ve

- Fazla olarak elde bulundurulan nakdi, etkin bir şekilde değerlendirmektir. (2)

Nakit Akış Tablosu; İşletmelerde öngörülen faaliyet sürecine göre nakit giriş ve çıkışlarının tahmin edilerek gerekli nakit ihtiyacının teminini ya da fazla nakdin karlı kullanılmasını sağlamaya yönelik olarak hazırlanan tablodur.

Nakit akış tablosu işletmenin fon ihtiyacını ve bu fon ihtiyacının ne zaman ortaya çıkabileceğini göstermektedir. Nakit akış tablosu yöneticiler için işletme faaliyetlerini değerlendirmede analitik bir araçtır. Nakit akış tablosunun hazırlanması işletme bütçelerinin bir parçası olan nakit bütçesinin hazırlanması ile hemen hemen aynıdır. Nakit bütçesi nakit giriş ve çıkışlarının tahminine ve nakit işlemler ile alakalı unsurların değerlendirilmesine dayalı olduğundan nakit akış tablosu ile paralellik göstermektedir. 

Nakit Bütçesinin Hazırlanması: Nakit bütçesi, dönem süresince yapılacak nakit giriş ve çıkışlarının tahminine dayanır. Nakit bütçesi diğer bütçelerle oldukça yakından ilgilidir. Bütçelenen nakit girişlerinin miktarı, satış tahminine, kredili satışların miktar ve vadelerine, işletmenin tecrübelerine göre alacaklarının ne kadarının tahsil edilebileceğine dayanmaktadır. Bütçelenen nakit çıkışlarının miktarı ise üretim maliyetlerine, faaliyet giderlerine, yatırım harcamalarına ve tabii satıcıların tanıdıkları vadelerine dayanmaktadır. Ayrıca, borcun alınması ve geri ödenmesi, kar payı dağıtımı, nakit sermaye artırımı gibi unsurlar da nakit bütçesini etkiler. (3)

Nakit akış tablosu örnekleri ;

Örnek 1(4)

A – NAKİT GİRİŞLERİ

Dönem başı Nakit Mevcudu

1 – Mamul Satış Tahsilatı ( peşin, KDV dahil )

2 – Vadeli Satış Tahsilatları ( 1 Ay, KDV dahil )

3 – Vadeli Satış Tahsilatları ( 2 Ay, KDV dahil )

4 – Vadeli Satış Tahsilatları ( 3 Ay, KDV dahil )

5 – Ticari Mal Satış Gelirleri ( KDV dahil )

6 – Diğer Nakit Gelirler

7 – Sermaye Taahhüdü Ödemeleri

8 - Ticari Alacak Tahsilatları (önceki dönem)

B – NAKİT ÇIKIŞLARI

1 – Direkt İlk Mad. Malz. Alımları (KDV dahil)

2 – Direkt İşçilik Giderleri

3 – Ticari Mal Alımları (KDV dahil.)

4 – Genel Üretim Giderleri (KDV dahil)

5 – Pazarlama Satış Dağ. Gid. (KDV dahil)

6 – Genel Yönetim Giderleri (KDV dahil)

7 – Finansman Giderleri

8 – Vergi ve Stopajlar

9 – Makine ve Teçhizat Alımları (KDV dahil)

10 – Banka Kredileri Öd. (Önceki dönem)

C – SONUÇ

NAKİT FAZLASI/ NAKİT İHTİYACI (-)

Kısa Vadeli Krediler (+)

Kısa Vd. Kredi Geri Ödemeleri (-)

DÖNEM SONU NAKİT

Örnek 2 (5)

I-DÖNEM BAŞI NAKİT MEVCUDU

II-NAKİT GİRİŞLERİ

Satışlardan Tahsilat

TOPLAM

NAKİT ÇIKIŞLARI

I-HAMMADDE ALIMI

II-YARDIMCI MADDE ALIMI

III-ENERJİ MASRAFLARI

IV-YEDEK PARÇA ALIMI

V-DİĞER ALIMLAR

1-Ambalaj

2-İşletme Malzemesi

3-Diğer Malzeme

VI-İŞÇİLİKLER

VII-FİNANSMAN GİDERLERİ

1-K.V.Borçlanma Giderleri

2-Ana Para Taksit Ödemeleri

TOPLAM

NAKİT FAZLASI (VEYA EKSİĞİ)

Örnek 3 (6)

NAKİT BÜTÇESİ

Nakit Girişleri

Peşin Satışlar

Kredili Satışlardan Tahsilat

-------

-------

Nakit Girişleri Toplamı

Nakit Çıkışları

Hammadde Giderleri

Personel Giderleri

Genel Giderleri

-----

Nakit Çıkışları Toplamı

Net Nakit Girişi/Çıkışı

Dönem Başı Nakit Mevcudu

Minimum Nakit Gereksinimi

Nakit Açığı veya Nakit Fazlalığı

 

Nakit Akış Tablosunun Faydaları;

-       İşletmenin ne zaman nakde ihtiyacı olacağı önceden görüleceğinden gerekli önlemlerin alınması mümkün olur.

-       Nakit ihtiyacının karşılanması için kaynak temini hususunda yol gösterir. İşletmenin finansal risklerini ortadan kaldırmak için finansal kredilerin en iyi şekilde planlanmasına yardımcı olur.

-       Borçların vadesinde ödenmesini sağlayarak herhangi bir gecikme müeyyidesini ortadan kaldırır.

-       Nakit akış tablosu yoluyla işletmelerin uygun miktarda nakit bulundurmaları halinde işletmeye peşin mal alımı, alış iskontolarından yararlanma ve ani nakit çıkışlarını rahat atlatabilme gibi imkânları sağlar.

-       İşletme sermayesi, ciro, yatırım kararları, borç ve alacaklar arasındaki koordinasyonu sağlar.

-       Birden çok işletmenin olduğu grup şirketlerde ortak bir fon havuzu oluşturulmasını sağlayacağından grup şirketlerin nakit hareketlerinin kontrolünü sağlar.

Nakit akış tablosu işletme faaliyetlerini izlemek için analitik bir araçtır. Bu sebeple yöneticiler için önemli bir planlama ve kontrol aracı olarak kullanılmaktadır. İşletmede yaşanacak mali sorunları önceden haber verme fonksiyonu olan nakit akış tablosunun kullanılması halinde yöneticiler için kolay sorun çözme ve beklenmedik şekilde ortaya çıkan sorunları rahat atlatabilme imkânı sağlar.

Nakit akış tablosunun oluşturulmasında işlemeye ait sabit giderler (Amortisman, Kira, Ar-Ge, Genel idari ve Yönetim Grubu giderleri gibi) ile değişken giderlerin (İşçi ücret giderleri, Hammadde, Malzeme, Yedek parça giderleri ve bunların nakliye giderleri gibi) iyi analiz edilerek tabloya dâhil edilmesi gerekmektedir.

III – SONUÇ

İşletmeler de nakitin yani paranın yönetilmesi önemlidir. Çünkü iyi yönetilmeyen nakitin hesapsızca tüketilmesi veya uygun yatırımlarda kullanılmaması halinde oluşacak sorunlar banka kredisi ile ya da işletme varlıklarının değersiz şekilde (düşük fiyat ya da zararına satış) elden çıkarılması ile giderilebilir. Bu durum işletmeler için sonun geldiği anlamına gelmektedir.  

Nakit akış tablosunun hazırlanışı ve biçimi işletmeden işletmeye ( işletme yapısı ve kapasitesine göre ), işletmelerin faaliyet alanlarına göre farklılık gösterir. Yukarıda vermiş olduğumuz örnekler temel düzeyde ve akademik kaynaklarda yer alan bütçeye bağlı olarak hazırlanan şekildedir. İşletmeler kendi ihtiyacına, durumuna ve faaliyetlerine göre kendilerine özgü bir nakit akış tablosu oluşturmalıdır. Nakit akış tablosu uygulayıcı işletmelerde genel olarak aylık hazırlanmakta olup gerekliliğine göre haftalık veya günlük de hazırlanabilir. Muhasebe sistemi işletmedeki tüm mali nitelikteki bilgilerin toplanıp depolandığı bilgi sistemi olduğundan dolayı nakit akış tablosu en iyi şekilde muhasebe departmanınca yapılabilecektir. Bu sebeple işletmeler iyi bir muhasebe sistemi kurmalı, ayrıca tablonun oluşturulmasında mali analiz tekniklerinden de istifade edilmelidir. (Nakit, Alacak, Stok devir hızı gibi) Günümüz itibariyle gelinen noktada işletmeler için bilanço ve gelir tablosu kadar önemli olan ve hazırlanması gereken diğer bir mali tablo nakit akış tablosudur. İşletmelerde asıl yapılması gereken işletme faaliyetleri için bütçe hazırlanması ve hazırlanan bütçenin bir parçası olarak nakit bütçesininde hazırlanmasıdır. Ancak işletme bütçesini hazırlamak ülkemiz işletmelerinde pek mümkün olmamaktadır. Bu sebeple en azından nakit akış tablosunun hazırlanması işletmelere ciddi yararlar sağlayacaktır. Bir halk ozanımızın deyişiyle “ Göz odur ki dağın ardını göre, akıl odur ki geleceği bile. (7)”  sözünden hareketle düşünecek olursak işletmeler için dağın ardını da, geleceği de gösterecek yegâne çözüm nakit akış tablosudur.

Dipnotlar;

1.       Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Tüccarın El Kitabı Serisi – X Kasım 2007 Sayfa 5

2.       Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Tüccarın El Kitabı Serisi – X Kasım 2007 Sayfa 8

3.       Mali Çözüm Dergisi Sayı:55 Nisan-Mayıs-Haziran 2001 İşletmelerde Bütçeleme Yrd. Doç. Dr. Fatih Yılmaz  İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi

4.       İŞLETMELERDE MALİYET KONTROLÜ AÇISINDAN ESNEK BÜTÇELEME BİR ÜRETİM İŞLETMESİ ÜZERİNDE  UYGULAMA Ahmet Alparslan BAYRAM Yüksek Lisans Tezi Danışman; Doç. Dr. Fatih Coşkun ERTAŞ Tokat – 2007 Sayfa 114, 115

5.       İŞLETMELERDE MALİYET KONTROLÜ AÇISINDAN ESNEK BÜTÇELEME BİR ÜRETİM İŞLETMESİ ÜZERİNDE  UYGULAMA Ahmet Alparslan BAYRAM Yüksek Lisans Tezi Danışman; Doç. Dr. Fatih Coşkun ERTAŞ Tokat – 2007 Sayfa 114, 115

6.       Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Tüccarın El Kitabı Serisi – X Kasım 2007 Sayfa 24

7.       Yunus EMRE

Yararlanılan Kaynaklar ;

1.       TULGAR, Koray; Kar Artırma Yöntemleri, Alfa Yayınları, Nisan 2010 İstanbul

2.       http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=828353&title=hukumet-krizi-kucumsemiyor-atilan-adimlar-dogru erişim 29.10.2010 

09.02.2011

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.