İsmail Hakkı Güneş
Yeminli Mali Müşavir
Öğretim Görevlisi
ihgunes@superonline.com

Uyumlu Mükelleflerde Vergi İndiriminin Muhasebe Kayıtları ve Beyan Yönünden İncelenmesi

GİRİŞ

Vergiye uyumlu mükelleflere getirilen indirim müessesi , 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununa 4842 sayılı Kanunla eklenen ve ücretlilerde vergi indirimini düzenleyen mükerrer 121. maddenin 28.3.2007 tarih ve 5615 sayılı Kanunla kaldırılması sonucu doğan boşluğun 23.2.2017 tarih 6824 sayılı Kanunla (8.3.2017 tarih ve 30001 sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıştır) yeniden doldurulması ile ülkemiz ekonomik yaşamında diğer bir deyimle Türk Vergi Sisteminin Gelir Üzerinden alınan vergilerin vergilendirmesinde bir çeşit                   vergi sübvansiyonu olarak yerini almıştır.

Gelir İdaresi Başkanlığının konuya ilişkin yaklaşımı ve uygulamaları 301 sayılı Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yer almıştır. Maddede 7194 sayılı Kanunla değişiklik yapılması sonucu, anılan Genel Tebliğde 312 sayılı Gelir Vergisi Genel Tebliği ile revize edilmiştir.

Çalışmamız “vergiye uyumlu mükellef indirimi” düzenlemesinden elde edilen tutarın diğer bir anlatımla kazanımın muhasebe kayıtları ve beyan üzerine kurulmuştur.

I. YASAL DÜZENLEME

Vergiye uyumlu mükellef indirimi müessesesini düzenleyen Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 121. maddesinin halen yürürlükte olan şekli aşağıdaki gibidir.

Vergiye uyumlu mükelleflere vergi indirimi

MÜKERRER MADDE 121 – Ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle gelir vergisi mükellefi olanlar ile kurumlar vergisi mükelleflerinden (finans ve bankacılık sektörlerinde faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri ile emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları hariç olmak üzere), bu maddenin ikinci fıkrasında belirtilen şartları taşıyanların yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan verginin %5’i, ödenmesi gereken gelir veya kurumlar vergisinden indirilir. Şu kadar ki hesaplanan indirim tutarı, her hâl ve takdirde 1 milyon Türk lirasından fazla olamaz. İndirilecek tutarın ödenmesi gereken vergiden fazla olması durumunda kalan tutar, yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesi gereken tarihi izleyen bir tam yıl içinde mükellefin beyanı üzerine tahakkuk eden diğer vergilerinden mahsup edilebilir. Bu süre içinde mahsup edilemeyen tutarlar red ve iade edilmez. Gelir vergisi mükelleflerinin yararlanacağı indirim tutarı, ticari, zirai veya mesleki faaliyet nedeniyle beyan edilen kazançların toplam gelir vergisi matrahı içerisindeki oranı dikkate alınmak suretiyle hesaplanan gelir vergisi esas alınarak tespit edilir.

Söz konusu indirimden faydalanabilmek için;

1. İndirimin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl ile bu yıldan önceki son iki yıla ait vergi beyannamelerinin kanuni süresinde verilmiş (Kanuni süresinde verilen bir beyannameye ilişkin olarak kanuni süresinden sonra düzeltme amacıyla veya pişmanlıkla verilen beyannameler bu şartın ihlali sayılmaz.) olması,

2. (1) numaralı bentte belirtilen süre içerisinde haklarında beyana tabi vergi türleri itibarıyla ikmalen, re’sen veya idarece yapılmış bir tarhiyat bulunmaması (Yapılan tarhiyatların kesinleşmiş yargı kararlarıyla veya 213 sayılı Vergi Usul Kanununun uzlaşma ya da düzeltme hükümlerine göre tamamen ortadan kaldırılmış olması durumunda bu şart ihlal edilmiş sayılmaz.)

3. İndirimin hesaplanacağı beyannamenin verildiği tarih itibarıyla, (1) numaralı bent kapsamındaki vergi beyannameleri üzerine tahakkuk eden vergilerin ödenmiş olması (Ödemenin, ilgili mevzuatı gereği istenilen bilgi ve belgelerin tam ve eksiksiz olarak ibraz edilmiş olması koşuluyla, vergi kanunları gereği doğan iade alacaklarından mahsuben yapılmış olması ve indirimden yararlanıldıktan sonra söz konusu iade alacağı tutarının mahsuben ödemesi talep edilen vergi borcu tutarının altına düşmesi hâlinde, eksik ödenmiş duruma gelen vergilerin mahsuben ödenmek istenilen tutarın %10’unu aşmaması kaydıyla, eksik ödenmiş vergiler dolayısıyla veya vergi kanunları gereğince, tecil edilerek belirlenen şartların gerçekleşmesine bağlı olarak terkin edilecek vergilerin, şartların sağlanamaması hâlinde kanunlarında belirlenen tecil süresinin sonunu takip eden onbeşinci günün bitimine kadar ödenmesi şartıyla, bu şart ihlal edilmiş sayılmaz.), ayrıca, vergi aslı (vergi cezaları ile fer’i alacaklar dâhil) 1.000 Türk lirasının üzerinde vadesi geçmiş borcunun bulunmaması, şarttır.

İndirimin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl ile önceki dört takvim yılında 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 359 uncu maddesinde sayılan fiilleri işlediği tespit edilenler, bu madde hükümlerinden yararlanamazlar.

Bu madde kapsamında vergi indiriminden yararlanan mükelleflerin, öngörülen şartları taşımadığının sonradan tespiti hâlinde ilgili vergilendirme döneminde indirim uygulaması dolayısıyla ödenmeyen vergiler, vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın tarh edilir. Bu hüküm, indirimin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl ile bu yıldan önceki son iki yılda herhangi bir vergiye ilişkin beyanların gerçek durumu yansıtmadığının indirimden yararlanıldıktan sonra tespiti üzerine yapılan tarhiyatların kesinleşmesi hâlinde de uygulanır ve bu takdirde indirim uygulaması dolayısıyla ödenmeyen vergiler açısından zamanaşımı, yapılan tarhiyatın kesinleştiği tarihi takip eden takvim yılının başından itibaren başlar.

Bu maddede geçen vergi beyannameleri ibaresi, yıllık gelir vergisi ve kurumlar vergisi beyannameleri, geçici vergi beyannameleri, muhtasar, muhtasar ve prim hizmet beyannameleri ile Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı vergi dairelerine verilmesi gereken katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi beyannamelerini; vergi ibaresi, anılan Bakanlığa bağlı vergi dairelerine verilmesi gereken beyannameler üzerine tahakkuk eden vergileri ifade eder.

Birinci fıkrada yer alan tutar, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre belirlenen yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle uygulanır. Bu şekilde hesaplanan tutarın %5’ini aşmayan kesirler dikkate alınmaz. Cumhurbaşkanı, birinci fıkrada yer alan oranı ve tutarı iki katına kadar artırmaya, sıfıra kadar indirmeye, kanuni oran ve tutarına getirmeye; Maliye Bakanlığı, maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkilidir.”

II.UYGULAMA KAYITLAR VE BEYAN

Çalışmamızın giriş bölümünde de belirttiğimiz üzere amacımız UYUMLU MÜKELLEF İNDİRİMİNEN YARARLANABİLECEK MÜKELLEFLER konusunu düzenleme yada yararlanma yönünden incelemek olmadığından bu konu üzerinde durulmamıştır.                                ( Bu konuda daha fazla bilgi bkz.” UYUMLU MÜKELLEFLERDE VERGİ İNDİRİMİ “ TÜRMOB Mali Mevzuat Yorum / Uygulama Sirküleri No:8 Mayıs.2021 )

Amacımız giriş bölümünde de belirttiğimiz üzere düzenleme gereği 

“ UYUMLU MÜKELLEFLERDE VERGİ İNDİRİMİ “ müessesinden yararlanan mükelleflerin muhasebe kayıtları ve beyanları üzerinde duracağız.

Örnek :GÜNEŞ İşletmesinin 2020 kurumlar vergisi beyanında vergilendirme aşağıdaki gibi oluşmuştur.Kısaca;

199.045,00TL’nin kayıtları konusunda ekonomik yaşamda iki görüş ve uygulama söz konusudur.

Belirtmek isterim vergilendirme açısından her iki uygulamanın sonuçları açısından bir fark bulunmamakla birlikte bize göre; “ Muhasebe Sistemi Uygulama Tebliği’nde yer alan muhasebenin temel kavramları gereği “  2’nci görüşe göre kayıt sistematiğinde yer almalı ve 2021 yılı takvim beyanında beyanname üzerinden indirim konusu yapılmalıdır.

  

İdarece ilgili alacağın nakden ödenmesi veya vergi borçlarına mahsup edilmesi durumunda 136-Diğer Çeşitli Alacaklar Hesabı’nın kapatılacağı tabiidir.

III.SONUÇ

Türk Vergi Sisteminde düzenlenen ve vergi sübvansiyonu olarak da tanımlanabilen “vergiye uyumlu mükellef indirimi” kayıt ve uygulama konusunda yeknesaklığın sağlanması için idarenin düzenleme yapmaması farklı uygulamaları beraberinde getirmiştir. Amacımız uygulamaya katkı yapmak ve yeknesaklık sağlamaktır.

Önerimizde de belirttiğimiz üzere Muhasebe meslek mensupları ile işletme yöneticilerinin kayıt ve raporlama açısından Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde belirtilen “Muhasebenin Temel Kavramları” na uygun pozisyon almaları doğru ve yerinde bir karar olacağı gibi yeknesaklığın sağlanmasına da katkı sağlayacaktır.

08.07.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.