YAZARLARIMIZ
İsmail Dülger
Yeminli Mali Müşavir
ismaildulger59@gmail.com



Konsinye Satışlarda Belge Düzeni - Muhasebe Kayıtları KDV ve ÖTV Uygulaması

Günümüzün ekonomik koşulları  ve  kısa sürede  daha çok alıcıya ulaşmayı amaçlayan pazarlama teknikleri ile  vergisel avantajlar  mükellefleri  doğrudan alıcıya ulaşma yerine  komisyoncular veya konsinyi aracılığı  ile satışa yönlendirmektedir. 

Konsinye  suretiyle (komisyoncu  aracılığıyla)  yapılan satış işlemlerin hukuki mahiyeti ve  özellikleri  Borçlar Kanunun  416 ve 430  uncu maddelerinde açıklanmış olup, Vergi Hukuku  açısından  yapılacak işlemler  ise  Katma Değer Vergisi kanunun 10/b-d maddesi  ve  Özel Tüketim Vergisi  kanunun  3/a-c-d   maddesinde  açıklanmıştır.

Bilindiği üzere,213 sayılı Vergi Usul kanununun 229’uncu maddesinde; “ Fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır.” şeklinde tanımlanmıştır.

Aynı kanunun 230 uncu maddesinde ; malım bir mükellefin birden çok işyeri  ile şubeleri arasında taşındığı veya satılmak üzere bir komisyoncuya veya diğer bir aracıya gönderildiği hallerde  de malı gönderen tarafından sevk irsaliyesine bağlanması gerekmektedir. Bu bentte yazılı irsaliyeler hakkında fiyat ve bedel ile ilgili bilgiler hariç olmak üzere bu madde hükmü ile 231 inci  madde hükmü uygulanır. İrsaliyelerde malın nereye ve kime gönderildiği ayrıca belirtileceği açıklanmıştır.

Konsinye satış işlemi bir işletmenin daha önceden tespit edilen  bir fiyatla ya da günün koşullarına göre satılmak üzere diğer bir işletmeye mal gönderme  işlemidir. Bu işlemde mülkiyet devri yapılmaksızın  zilliyetliğin devri yapılmaktadır. Konsinye satışta mallar  doğrudan alıcı yerine aracıya, umumi mağazaya, gümrük antrepolarına gönderilir. Emanet suretiyle yapılan bu satışa konsinyasyon suretiyle satış denilmektedir. Malı gönderen tüccar veya işletmeye  konsinyatör ,satış sorumluluğunu yüklenen kişiye (komisyoncuya),  malı satmak üzere teslim alan tüccar veya işletmeye  de  konsinyi denmektedir.

Konsinyasyon suretiyle yapılan mal satışlarında ,tüketicinin malı konsinyiden satın alınması  ile mal sahibinin konsinyi  ye malı satması aynı anda gerçekleşmektedir.Bu işlem  Konsinyi ye malın gönderilmesi ve konsinyi tarafından fiili satışın yapılması olarak iki aşamada gerçeklemektedir.

Birinci aşamada  konsinyi (kendisine emanet mal bırakılan kişi veya firma)  malı kendi nam ve hesabına satar. Konsinasyon suretiyle satışta , satışın kar ve zararı konsinyi ye aittir. Konsinyi malı kararlaştırılan bedelden yukarı satmak suretiyle kar elde eder. Komisyoncular ve konsinasyon suretiyle yapılan satışlarda ,satılmak üzere bekleyen malın mülkiyeti satış gerçekleşinceye kadar malı gönderenin  (konsinyatörün) üzerinde kalmaktadır.Bu tür satış işlemi  konsinyatör ile konsinyi arasında yapılan yazılı sözleşme ile gerçekleştirilmektedir.

Bu açıklamalardan anlaşılacağı üzere konsinye malın , konsinyatör tarafından konsinyiye gönderilmesi  halinde sevk irsaliyesinin konsinyatör tarafından , konsinyi tarafından taşınması  veya taşıttırılması halinde ise konsinyi tarafından  konsinye işlemi  ile sevk edildiğine ilişkin açıklama yapmak suretiyle düzenlenmesi gerekmektedir. Yukarıda ayrıntılı olarak açıklandığı üzere komiyonculara veya konsinyasyon suretiyle yapılan satışlarda bu kişiler malın satışına aracılık etmektedirler. Bu nedenle malın sözkonusu aracılara  satılmak üzere gönderilmesi  işlemi  teslim sayılmadığından katma değer vergisi ve  Özel tüketim vergisine tabi  tutulmayacaktır.

Katma Değer  Vergisi  kanununun  10/d maddesine  ve Özel Tüketim vergisi kanunun 3 üncü maddesinin d bendi uyarınca komisyoncular vasıtasıyla veya konsinyasyon suretiyle yapılan satışlarda; malların alıcıya teslimi vergiyi doğuran olay olarak kabul edilmiştir.

Komisyoncular aracılığı ile  veya konsinye  suretiyle yapılan  satışlarda , imalatçı , ithalatçı ve mal sahiplerince komisyonculara  veya konsinyi ye  yapılan  mal tevdilerinde , malın tasarruf hakkı devredilmemekte , mal sadece satılmak üzere bunlara verildiğinden , bu aşamada KDV ve ÖTV  kanununda yer alan  anlamda bir teslimden  söz etmek mümkün değildir.

Bu nedenle bu tür teslimlerde KDV ve ÖTV yönünden vergiyi doğuran olay, malların komisyoncuya ve konsinyi ye gönderildiği tarihte değil , malların bunlar tarafından gerçek alıcısına teslim edildiği tarihte meydana gelmektedir.

Katma Değer Vergisi Kanunun!un 10/b maddesine ve ÖTV kanununun 3/a-c  maddesine göre malın tesliminden önce fatura veya benzeri belgeler verilmesi  hallerinde  ise  bu belgelerde gösterilen miktarla sınırlı olmak  üzere fatura ve benzeri  belgelerin düzenlenmesi  anında vergiyi doğuran olay meydana gelmektedir Kısım  kısım  mal teslim edilmesinin mutad olduğu ve ya bu hususta mutabık kalındığı hallerde vergiyi doğuran olay , her bir kısmın teslimidir. Orneğin , rafineri ise 1 yıllık akaryakıt ihtiyacı için sözleşme imzalayan bir akaryakıt bayiine , sözleşmeye konu akaryakıt miktarının tamamı için değil , teslim edilen her bir parti mal için ÖTV uygulanacaktır.

 

ÖRNEK :

 

(B) Firması ,  (A) firması tarafından üretilen  şarabı  konsinyasyon yöntemiyle satmaktadır. (A) firması  200 koli  bandrollü  şişelenmiş şarabı   (B) firmasına 25.02.2009 tarihinde  teslim etmiştir. (B) firması  teslim aldığı bu malların  50 kolisini  (C)  Bar firmasına      09.03.2009 tarihinde satmıştır.  Bu durumda   (A) firmasının  25.02.2009 tarihinde sevk irsaliyesi ile (B) firmasına  yaptığı teslimde  KDV ve ÖTV  doğmayacak , ancak  (B) firmasının  (C) firmasına 09.03.2009 tarihinde  teslim ettiği  mallar için  ÖTV ve KDV yönünden vergiyi doğuran olay meydana  gelecektir. Bu durumda 09.03.2009 tarihi itibariyle  (A) imalatçı firması (B)  firması adına düzenleyeceği faturada   teslim bedeli üzerinden  ÖTV hesaplayacak  bulunan matrah üzerinden  ise  KDV hesaplayarak  düzenleyeceği  faturayı (B) firmasına gönderecektir. Bu durumda hesaplanan  KDV ve  ÖTV (A) firması tarafından beyan edilip ödenecektir.  Konsinye satış işlemini gerçekleştiren (B) firması ise  (C) firmasına   sevk irsaliyesi ile yaptığı mal teslimi  için , teslim tarihinden itibaren  7 gün içerisinde   düzenleyeceği faturada  teslim bedeli üzerinden   KDV hesaplayarak  bağlı olduğu vergi dairesine beyan edecektir.

SATIŞ FATURASININ DOĞRUDAN  KONSİNYE SATIŞI YAPAN  FİRMA ADINA DÜZENLENMESİ HALİNDE YAPILACAK MUHASEBE KAYITLARI. (A)-KONSİNYATÖR (Satıcı) , (B)- KONSİNYİ   , (C)- NİHAİ ALICI ) 

1-SATICININ   YAPACAĞI  MUHASEBE   KAYITLARI  : 

Malların  konsinyi ye  sevk edilmesi . (120-Ticari Mallar-veya  152- Mamüller)
____________________________  /__________________________________________ 

153-DİĞER STOKLAR  veya (152 – Diğer Mamuller H  )            XX

        Konsinye Gönderilen Mallar 

                                                 153-TİCARİ MALLAR  veya (152-Mamuller Hesabı  )  XX 
_________________________ /  __Stoktaki mallar_________________________

 

Malların Konsinyatör tarafından  satışına ilşkin muhasebe kaydı.
____________________________ /___________________________ ________________  

120-ALICILAR  HESABI                        XX                                                

                                                  600-YURT İÇİ SATIŞLAR H.     XX

                                                  391-HESAPLANAN KDV H.        X
 _________________________ /  _______________________________________

 

Satışı yapılan malların, satıcı firmanın stoklarından düşülmesi;
____________________ / ____________________________________________________ 

620-Satılan Mamuller Maliyeti  veya (621 Satılan Tic. Mal. Maliyeti.)        XX                         

                                   152      Mamuller  veya  (153-Ticari Mallar)                        XX
                                              Konsinye olarak gönderilen mamüller      
_________________________ /___________________________________________

Mal satıldıktan sonra satıcı tarafından düzenlenecek faturada, konsinye gönderilen mallar ile ilgili olarak daha önce düzenlenen sevk irsaliyesinin tarih ve nosunun yanısıra, malların konsinyi firması   tarafından satıldığı tarihin de belirtilmesi gerekmektedir. 


2-KONSİNYİ  FİRMASININ  YAPACAĞI  MUHASEBE  KAYITLARI : 

Mallar (Konsinye olarak) teslim alındığında yapılacak muhasebe kayıtları.
______________________________ /_____________________________________    

932-EMANET ALINAN STOKLAR      XX
   Konsinye olarak alınan mallar 

                                                        933-EMANET STOK VERENLER    XX
                                                               Konsinye mal verenler.
________________________________/_________________________________________

 

Satış  sonrası nazım hesapların satılan malla ilgili kısmının kapatılması.
_____________________________ /______________________________________
  

    933-EMANET STOK VERENLER    XX
          Konsinye mal verenler. 

                                                        932-EMANET ALINAN STOKLAR      XX
                                                                  Konsinye olarak alınan mallar
_______________________________/_________________________________________

 

Konsinyatör firma tarafından   düzenlenen satış  faturasının Konsinyi firması tarafından  defter kayıtlarına  intikali.
_____________________________/ ____________________________________________

153      Ticari Mallar                                                                   XX

153.10  Stoktaki Mallar

191      İndirilecek KDV                                                                X

191.10  Mal ve Hizmet Alımları.

                                   320      Satıcılar                                                               XX

                                               320.10 Yurtiçi Satıcılara Borçlar                                             .
____________________________/ _______________________________________________

 

 Konsinyi firması tarafından Nihai alıcı  adına düzenlenen satış faturasının  kaydı

 _____________________________ /_____________________________________________

120      Alıcılar                                                               XX

            120.10 Yurtiçi Alıcılar           

                                   600      Yurtiçi Satışlar                              XX

                                               600.10 Mamul Satışları.

391     Hesaplanan KDV                                         X

                                               391.10 Mal ve Hizmet Teslimleri

_________________________________ /_________________________________________

 

Satışı yapılan malların stoklardan düşülmesi

_____________________________________  /______________________________________ 

621       Satılan Ticari Mallar Maliyeti                                XX 

                                   153      Ticari Mallar                                        XX

153.10  Stoktaki Mallar.

_____________________________ / ________________________________ _______

 

Satıcı,  (A)  Şirketine Konsinyi  (B) tarafından satın alınan mal bedelinin ödenmesi 

 _______________________________ /_____________________________________________

320      Satıcılar                                                                             XX

320.10  Yurtiçi Satıcılara Borçlar

                                   102      Bankalar                                                     XX

                                               102.10 Vadesiz TL Mevduat

__________________________ /  ___________________________________________

 

Malların satışı , konsinyi satış  yapan firma tarafından  öncelikle  satıcı  firmaya  bildirerek,  satış faturanın kendi adına düzenlenmesini sağlamalıdır  aksi  halde , alış faturası gelmeden konsinyi satış yapan firma  malları stoklarına dahil edemeyeceği gibi, sevk irsaliyesine dayanarak mal bedelini de  hasılat olarak  defter kayıtlarına intikal ettiremez. 

Malların nihai alıcıya teslimi ile birlikte hem satıcı hem de konsinyi  firması  açısından Katma Değer Vergisi yükümlülüğü doğmaktadır. Malların alıcıya tesliminden itibaren 7 gün içerisinde ise  faturanın düzenlenmesi gerekmektedir. Bu  süre, hem satıcı hem de konsinyi firması  açısından bağlayıcıdır. Öte yandan,  nihai alıcı olan (C) Şirketinin, satın aldığı  mala ilişkin  Katma Değer Vergisini indirebilmesi ve ticari malı  stoklarına alabilmesi için alış faturasının kendisine yine bu süre içerisinde düzenlenerek  verilmesi  gerekmektedir.  

Yukarıda verdiğimiz örnekte  satış faturasının   nihai  alıcı adına değil de konsinyi firması  adına düzenlendiği durumlarda yapılacak işlemler ve muhasebe kayıtları hakkında  açıklamalar yapılmıştır. Uygulamada, satıcı tarafından   konsinyi ye (komisyoncuya ) gönderilen malların  nihai alıcıya satılması halinde,  satıcı firma tarafından  doğrudan nihai alıcı adına  KDV’li  ve ÖTV’ li  satış faturası düzenlenmekte söz konusu fatura konsinyi firması tarafından nihai alıcıya teslim  edilmektedir.  Konsinyi  firması ise  teslimi gerçekleştirdikten sonra  satıcı firma adına KDV‘li komisyon faturası düzenlemektedir. 

Konsinye satışların  diğer satışlardan  farkı, satış işleminde satıcı ve alıcı karşı karşıya gelmemekte , satış  vekil olan  bir başka deyimle  satıcı  adına hareket eden (emanet mal bulunduran)  konsinyi  firması tarafından gerçekleştirilmektedir.  

 

KAYNAKÇA :

- 3065 sayılı  Katma Değer Vergisi Kanunu.

- Sayılı  Özel Tüketim Vergisi Kanunu.

- Akdoğan N. . IO.Sevilengül (2001) “ Tek Düzen Muhasebe  Sistemi Uygulaması.“

 - İnal   N. .(1992 ) “ Türk Medeni Kanunu , Borçlar Kanunu “Yekin Yayınları.Ankara

 - İstanbul Defterdarlığı –Usul Gelir Müdürlğü. 16.07.2004 -10585 sayılı Müktezası.

10.03.2009

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.


GÜNDEM