YMM İbrahim Akbayrak TTK'na Göre Yapılacak Kar Dağıtımı, Yedek Akçe Ayrılması v.b. Hususlarda Hangi Bilanço Esas Alınacak? (22.04.2024)

E-bültenimize kayıt olun, yeni yazılar e-posta adresinize gelsin! Üye olmak için tıklayın.

EDİTÖRÜN SEÇTİKLERİ

YAZARLARIMIZ

İbrahim Döner
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
ibrahimdoner66@gmail.com

Elektrik Piyasasında; Vergi ve Fonlar Nelerdir, Satış İşlemlerinde Hesaplama ve Muhasebe Kayıtları

Değerli okurlar bu yazımda elektrik piyasasına özgü vergisel konular başta olmak üzere, elektrik faturalarında alınan vergi ve fonların neler olduğunu, vergi matrahının nasıl belirlendiğini, vergi matrahı belirlenirken verginin vergisinin alınarak, vergi tekniği hatasının nasıl yapıldığını ve bu olayın KDV kanununun hangi maddesine istinaden gerçekleştiğini, elektrik faturasının hangi bileşenlerden oluştuğunu anlatıp örnek muhasebe sel olaylara değineceğim.

Elektrik faturaları üç grup bileşenden meydana gelmektedir. Bunlar aşağıdaki anlatıldığı gibidir.

Aktif Enerji Tüketim Tutarı
Dağıtım Bedeli
Vergiler ve Fonlar

Aktif Enerji Tüketim Tutarı nedir? (Elektrik Tüketim Tutarı)

Aktif Enerji Tüketim Tutarı Tek Zamanlı Tarife ve Üç Zamanlı Tarife olmak üzere iki şekilde hesaplanmaktadır.

Tek Zamanlı Tarife’de hesaplama yapılırken tüm gün boyunca tek bir birim enerji bedeli uygulanır. Aşağıdaki formül ile hesaplama yapılmaktadır.

Tüketim Miktarı (kwh/saat) X Bir kwh Elektrik Fiyatı= Aktif Tüketim Tutarı

Üç Zamanlı Tarife’de hesaplama yapılırken gün boyu elektrik talebinin yoğunluğuna göre gündüz, puant ve gece olmak üzere üç zaman dilimine bölünmüştür. Her zaman diliminde ayrı birim enerji bedeli uygulanarak fatura hesaplanır. Hesaplama aşağıdaki şekilde yapılmaktadır.

Gündüz (T1): Tüketim miktarı x Gündüz Birim Fiyatı = Tüketim tutarı

Puant (T2): Tüketim miktarı x Puant Birim Fiyatı = Tüketim tutarı

Gece (T3): Tüketim miktarı x Gece Birim Fiyatı = Tüketim tutarı

Yukarıdaki formülün hepsi bir araya getirilip toplanılarak aktif tüketim tutarını aşağıdaki formüle göre bulmuş oluruz.

Gündüz + Puant + Gece = Aktif Tüketim Tutarı

Aktif Enerji Tüketim Miktarı, tüketim satırı ve aktif kolonun kesişimin de yer alır. O ayki fatura döneminde harcanılan elektrik enerjisi miktarını kilowat/saat cinsinden gösterir. Aktif tüketim hanesi fatura bedelleri hesaplanırken kullanıldığı için bakılması gereken ilk noktadır. Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu ( EPDK) elektrik birim fiyat bedellerini Ocak, Nisan, Haziran ve Ekim aylarından itibaren geçerli olacak şekilde her yıl duyurur. Ulusal Elektrik tarifesine göre mesken ve ticarethaneler için ayrı ayrı olmak üzere tek zamanlı ve üç zamanlı elektrik tarifesinden fiyatlar hesaplanmaktadır. Tüm mesken aboneleri tek zamanlı tarifeden elektrik alırlar. Gece çalışma yapan sanayi şirketleri üç zamanlı gece tarifesini seçerler. Bu tarifelerde birim fiyat bir KWH elektrik enerjisinin fiyatıdır. Toplam tükettiğiniz elektrik enerjisi miktarı ile birim fiyat çarpıldığında harcadığınız elektriğin tutarını, yani Aktif Enerji Tüketim Tutarını bulmuş oluruz.

Elektriğin fiyatındaki indirim ve zamlar bu aktif enerji tüketim tutarınıza etki etmektedir. Enerji harcamasının asıl bedeli olan bu tutar elektrik faturasının yarısından fazlasına denk düşer. Tüketime oranla artar veya azalır.

Dağıtım Bedeli nedir?

Elektrik harcaması dışında faturaya eklenen diğer bedel Dağıtım Bedeli’dir. Dağıtım Bedeli elektriğin tüketiciye ulaştırılması ile ilgili tüm masrafların toplandığı bir kalemdir. Dağıtım şirketi tarafından yapılan yatırım işletme ve bakım giderleri bu bedel altında toplanır. Dağıtım Bedeli de tıpkı elektrik birim fiyatları gibi EPDK tarafından yıl içinde dört defa olmak üzere her çeyrekte belirlenir. Dağıtım bedeli içine kayıp kaçak bedeli, iletim bedeli toplanmış olup bu hizmetler faturada bu kalem altında hesaplanmaktadır.

Dağıtım bedeli aşağıdaki formüle göre hesaplanır.

Aktif Enerji Tüketim Miktarı (Kwh/saat) X Dağıtım Birim Fiyatı= Dağıtım bedeli

Vergiler ve fonlar nelerdir.

Enerji Fonu nedir? Matrahı nasıl hesaplanır?

Enerji Fonu matrah hesaplaması aşağıdaki formül ile yapılmaktadır

Aktif Enerji Tüketim Tutarı X 0.01= Enerji fonu

Enerji sektörünün gelişimi için yapılacak olan bilimsel araştırmaları, AR-GE çalışmalarının finansmanını, etüt ve projeleri denetleyebilmek, kurulacak olan tesislerin maliyetlerini karşılamak için Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nda bulunan Enerji Fonu'na aktarılmak üzere elektrik faturalarına yansıtılan bedeldir. Aktif Enerji Tüketim Tutarı matrahı üzerinden %1 olarak hesaplanıp tahsil edilir. Aktif Enerji Tüketim Tutarı'nın üzerinden %1 hesaplanarak tahsil edilen vergi elektrik satışı yapan şirketler tarafından tahsil edilip Enerji Bakanlığı’na bağlı Enerji Fonu Saymanlığı hesabına gönderilir.

TRT Payı nedir? Matrahı nasıl hesaplanır?

TRT Payı matrah hesaplaması aşağıdaki formül ile yapılmaktadır.

Aktif Enerji Tüketim Tutarı X 0.02= TRT Payı

3093 sayılı Türkiye Radyo Televizyon Kurumu Gelirler Kanunu’nun 4. maddesinin c fıkrası gereğince nihai tüketicilere satış yapan lisans sahibi tüzel kişiler tarafından Aktif Enerji Tüketim Tutarı üzerinden %2 olarak matrah hesaplanıp TRT payı olarak kuruma intikal ettirilir. 01.07.2017 tarihli resmî gazetede yayınlanan 7033 sayılı Sanayinin Geliştirilmesi ve Üretimin Desteklenilmesi Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanunun 27. Maddesi ile 3093 Sayılı TRT Gelirleri Kanunun 4/2-C) maddesine, sanayi sicil belgesine sahip sanayi işletmelerine yapılan elektrik enerjisi satışı hariç ibaresi eklenmiştir. Bu kanuna göre Organize Sanayi Bölgesi’ndeki sanayi sicil belgesine sahip şirketler TRT payı ödemekten muaf tutulmuşlardır. Sanayi sicil belgesine sahip olmayan tüzel kişiler TRT payını ödemekle yükümlüdürler.

Belediye Tüketim Vergisi nedir? Matrahı nasıl hesaplanır?

Belediye Tüketim Vergisi 2464 Sayılı Belediye Gelirler Kanunu’nun 34,35,36,37,38,39. maddesine göre alınmaktadır. Bu kanuna göre belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde elektrik tüketimi, Elektrik Tüketim Vergisi’ne tabidir. EPDK’nın 2464 Sayılı kanuna göre bu konuda oran belirleme yetkisi yoktur. Elektrik Tüketim Vergisi mükellefi tüketicilerdir. Organize sanayilerde, tüketilen elektriğin belediye vergisini Organize Sanayi Bölgesi’ne elektrik tedarik eden şirket öder. İlgili kanun maddelerinde verginin konusu, oranı, matrahı ve nasıl hesaplanacağı istisnaların neler olduğu anlatılmaktadır. Bu kanuna göre,

Belediye Tüketim Vergisi matrahı aşağıdaki formüle göre hesaplanır.

Aktif Enerji Tüketim Tutarı X 0.05 Mesken ve ticarethane aboneleri= BTV

Aktif Enerji Tüketim Tutarı X 0.01 sanayi aboneleri= BTV

1) Belediye Tüketim Vergisinden istisna olan yerler aşağıdaki gibidir.

a) Kazanç amacı gütmemek şartıyla işletilen hastane, dispanser, sağlık ocağı, doğumevi, çocuk bakımevleri, kreşler.

b) Dini hizmetlerin ifasına mahsus ve umuma açık bulunan cami, mescit, kilise, havra gibi ibadethaneler.

c) Milletlerarası panayır, sergi ve fuarlarda bunların giriş yerlerinde temin edilen elektrikler.

d) Doğrudan doğruya elektrik ve havagazı üretimi ve dağıtımı yapan kurumlar elektrik tüketim vergisinden muaftırlar.

2) Elektrik Tüketim Vergisi oranı abone grubuna göre aşağıdaki gibi hesaplanmaktadır.

Abone Grubu	ETV Oranı
Mesken	% 5
Ticarethane	% 5
Sanayi	% 1

Elektrik enerjisini tedarik eden veya havagazını dağıtan kuruluşlar tahsil ettikleri vergiyi, takip eden ayın 20’ nci günü akşamına kadar ilgili Belediye’ye Elektrik Tüketim Vergisi Beyannamesi ile bildirmeye ve vergiyi aynı sürede ödemeye yükümlüdürler.

Elektrik tüketiminde KDV matrahına neler dâhildir? KDV matrahı nasıl belirlenir? Matrah belirlenirken verginin vergisi nasıl alınmaktadır?

Elektrik enerjisi tüketimine yansıtılacak KDV, 3065 sayılı KDV Kanunu ile düzenlenmiştir. KDV’nin mükellefi nihai tüketiciye elektrik enerjisi satışı yapan lisans sahibi tüzel kişilerdir. Elektrik enerjisi satışında KDV oranı %18 olup, KDV’nin matrahı ise tüketim bedellerinin tamamı ile %1 olan Enerji Fonu, %2 olan TRT Payı, %5 olan Belediye Tüketim Vergileri toplamı üzerinden %18 oranında KDV hesaplanmaktadır. Bu fonlar ve vergiler üzerinden KDV alınması elektrik sektörünün tartışma konusu olmuştur. İlgili hatanın tartışma konusunu ise 3065 sayılı KDV kanununun 24 (b) maddesinde belirtilen ambalaj giderleri, sigorta, komisyon ve benzeri gider karşılıkları ile vergi, resim, harç, pay, fon karşılığı gibi unsurlar KDV’nin matrahına dâhil olacağı ibaresinden kaynaklanmaktadır.

Burada kastedilen KDV matrahına eklenmesi istenen vergi, resim, harç, pay, fon gibi unsurlar satışa bağlı olarak ortaya çıkan, satıcının teslimine bağlı olarak matraha tahakkuk eden ve satıcının cirosunu etkileyen işlemlerdir. Satıcının teslimine bağlı olarak satıcı adına tahakkuk etmeyen ve satıcının satış bedelini etkilemeyen vergi, resim, harç, pay ve fonlar elektrik satış bedelinin bir parçası değildir.

Elektrik şirketlerinin elektrik satış bedeli içinde değerlendirilmesi bulunmayan bu fonların vergilendirilmesi yanlış uygulamadır. Enerji Fonu, TRT Payı ve Belediye Tüketim Vergilerinin abone sayısının çok olması ve bu vergilerin tahsil edilme süreci zor olacağından, tahakkuk ve vergi tahsil görevi elektrik şirketlerine yüklenmiştir. Elektrik şirketleri bu vergileri devlet adına tahsilat yaparak ilgili kurumlara ödemektedirler. Elektrik şirketlerinin bu vergilerle ilgili görevi sadece aracılık etmektir. KDV Kanunu’nun 24 b maddesindeki vergi, resim, harç, pay, fon karşılığı gibi unsurlar KDV matrahına dahil olacaktır maddesi ile devlet adına aracılık edilen ve kanunen bu vergileri toplayan lisans sahibi elektrik dağıtım şirketlerine verginin vergisi doğmaktadır. Bu vergilerin matraha yazılıp, bir yandan da bu vergilerin gider yazılması, ardından bu vergilerden KDV alınması elektrik şirketlerine ekstra KDV yükü doğurmaktadır. Yapılacak bir yasal düzenleme ile elektrik enerjisi tüketimi üzerinden alınan farklı vergi ve fonların tek bir çatı altında toplanılmasının ve bu şekilde tahsil edilecek verginin, katma değer vergisinin matrahından çıkartılarak, mükerrer vergi ödemesinin önüne geçilmiş olacaktır.

Verginin vergisinin hesaplama formülü yani KDV hesaplaması aşağıdaki şekilde formüle edilmektedir.

(Aktif Tüketim Tutarı+ Dağıtım Bedeli + Enerji Fonu +TRT Payı+ ETV ) x 0,18 =KDV

Bu formüle ettiğim kısa anlatımlar sonucunda elektrik faturası hesaplama formülü kısaca şu şekilde olacaktır.

Aktif Tüketim tutarı +Dağıtım Bedeli + (Enerji Fonu +TRT payı+ETV)+KDV = Fatura Tutarı

YAPILACAK MUHASEBE KAYITLARINA ÖRNEKLER

ABC A.Ş. biyogaz enerji tesisinde ürettiği elektriği nihai tüketici olan Xxx Yyy Ad Soyadlı Konut sahibine 15.03.2018 tarihinde okunan son sayaç endeksine göre 105.477 Kwh/Saat elektrik tüketim faturası kesmiştir. Fatura birim fiyatları. 2018 yılı 1. Çeyrek Ulusal Elektrik Mesken Tarifesi’ne göre; birim fiyat kwh /saat 0.230927 TL, dağıtım bedeli ise 0.130444 TL’dir. ABC A.Ş. nihai tüketiciye aşağıdaki tabloda ayrıntıları ile gözüktüğü şekilde elektrik satış faturası kesmiştir.

Açıklama	Miktar	Bir fiyat	KDV oranı	KDV tutarı	Tutar
Aktif Enerji Tük. Mık.(kwh/saat)	105.477 kwh	0,230927	%18	4,384,35	24.357.49
Dağıtım Bedeli	105.477 kwh	0,130444	%18	2,476,59	13.758,84
Enerji fonu (%1)	1 kwh	243,57	%18	43,84	243,57
TRT Payı (%2)	1 kwh	487.15	%18	87,69	487,15
Belediye vergisi (%5)	1 kwh	1.217.87	%18	219,22	1.217.87

TUTAR	40.064,92
KDV%18	7,211.69
ÖDENECEK TUTAR	47,276,61

ABC A.Ş. tarafından elektrik satış faturasının muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

---------------------------------------15.03.2018------------------------------------------

120. ALICILAR

120.01 Xxx Yyy 47.276,61

600.01 aktif enerji bedeli 24.357.49

391.01 %18 KDV 4,384.35

600.02 dağıtım bedeli 13,758.84

391.01 %18 KDV 2,476,59

600.03 enerji fonu 243,57

391.01 %18 KDV 43,84

600.04 TRT payı 487,15

391.01 %18 KDV 87,69

600.05 BTV 1217,87

391.01 %18 KDV 219,22

Elektrik faturası muhasebe kaydı

-------------------------------------------15.03.2018---------------------------------------------

Abc a.ş. tahsil ettiği vergi ve fonları ilgili kurumlara tahakkuk kaydı yapmıştır. Muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

-------------------------------------------15.03.2018----------------------------------------------

612 Diğer İndirimler

Enerji fonu 287,41

Trt Payı 574,84

Btv 1.437,09

336 Diğer Çeşitli Borçlar

336.01 Enerji Bakanlığı Saymanı 287,41 336,02 TRT 574,84

336.03 BTV 1.437,09

Aracılık edilen vergilerin tahakkuk kaydı

-----------------------------------------------15.03.2018---------------------------------------------

Abc A.ş. ilgili kurumlara aracılık ettiği vergi ve fonları banka kanalı ile ödemiştir. İlgili muhasebe

336 01 Enerji Bakanlığı Saymanı 287,41

336.02 TRT 574,84

336,03 BTV 1,437,09

102. Bankalar 2,299,34

------------------------------------------------15.03.2018-------------------------------------------

Verginin vergisi uygulaması konusunda Sayıştay ve Anayasa Mahkemesi’ne başvuru yapılmıştır Bu konuda iki mahkemede aşağıdaki kararları vermiştir.

Sayıştay’ın kararı

Belediye Tüketim Vergisi’nin KDV matrahına dâhil olup olmadığı konusunda çelişkili Sayıştay kararları alınması üzerine Sayıştay Genel Kurulu İçtihatları Birleştirme kararı vererek BTV’nin KDV matrahına dâhil olduğu yönünde oy çokluğu ile karar vermiştir. (1.5.2000 tarih ve E:2000/1 K: 4958/1 sayılı karar, 15.3.2000 tarihli R.G.)

Anayasa Mahkemesi kararı

İstanbul İkinci Vergi Mahkemesi, Anayasa Mahkemesi’ne başvuru yaparak KDV Kanunu’nun 24 b maddesindeki …. Vergi… Sözcüğünün anayasanın 2. Ve 73 maddelerine aykırılığını ileri sürerek iptali için başvuru yapmış; yüce mahkeme konuyu görüşerek E:2013/48, K:2014/198 sayılı ve 25.12.2014 tarihli kararıyla… Vergi… Sözcüğünün oy birliği ile anayasa aykırı olmadığına karar verip davayı ret etmiştir. Bu karar 07.04.2015 tarihli resmi gazetede yayınlanmıştır.

Bu kararlara istinaden KDV matrahına dâhil ederek ilgili kurumlara ödeme yapan elektrik şirketleri; ödediği bedeli tamamen 612 diğer indirimler hesabında takip ederek muhasebeleştirmektedirler.

22.03.2018

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)