Hüseyin Ergut
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Lisanslı SPK Uzmanı
smmm.hergut@gmail.com

Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası - Vı

Değerli okurlar;

 Sermaye piyasalarında VİOP (Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası)  tanımaya devam ediyoruz.

50-Çapraz Korunma Ne Zaman Tercih Edilir?

 Piyasalarda her zaman riske maruz kaldığımız ürün üzerine düzenlenmiş bir vadeli işlem sözleşmesi işlem görmüyor olabilir.Bu durumda da çapraz korunma işlemi yaparak riskimizi azaltabiliriz.

Spot piyasada sahip olduğumuz pozisyonun bire bir aynısını türev piyasalarda her zaman bulamayabiliriz.

Genellikle farklılıklar üç temel noktada ortaya çıkar;

1-Riske maruz kaldığımız vade yapısı ,

2-Spot piyasadaki pozisyon miktarının sözleşme büyüklüğünün tam katı olmaması,

3-Sahip olunan malın kendine özel karakteristliklerinin olması,

51-Ben Bir pamuk Üreticisiyim.Pamuk Fiyatlarının Düşmesine Karşı Nasıl Korunma Sağlayabilirim.?

Örneğin; Hasat zamanı rekoltenin ne olacağı konusunda belirsizlik hakim ve siz rekoltenin yüksek çıkacağı beklentisindesiniz.Rekoltenin yüksek açıklanması gelecekte ürününüzün fiyatını düşürebileceğinden gelecek bir vadeye bugünden satış yapmak üzere “Pamuk” sözleşmesi satabilirsiniz.Rekoltenin yüksek çıkmasıyla düşen fiyatlara rağmen , pamuk sözleşmesi satarak almış olduğunuz kısa pozisyon sayesinde hesabınıza nakit akışı olacaktır.Vade geldiğinde siz ürününüzü düşük piyasa fiyatından satsanız bile, vadeli sözleşme satışından kaynaklanan kar,ürün satışını daha düşük fiyat üzerinden satmaktan kaynaklanan zararı telafi edebilecektir.

52-Ben bir Pamuk İpliği Üreticisiyim.Pamuk Alım Maliyetim Artan pamuk Fiyatlarından Olumsuz Etkileniyor.VİOP  Bana bu Konuda Nasıl Yardımcı Olur.?

Rekoltenin o yıl düşük çıkacağını tahmin ediyor veya o yıl pamuğa olan talepte belirgin bir artış sonucu fiyatların yükseleceğini bekliyorsanız,bugünden gelecek bir vade için pamuk sözleşmesi satın alırsınız.Böylelikle pamuk alımına kadar olan süre içerisinde pamuk fiyatlarının yükselişinden kendinizi korumuş olursunuz.Pamuk fiyatlarının artışı,almış olduğunuz sözleşmeyi karlı kılacaktır.Bu sözleşmeden kaynaklanan kar, pamuğun alım zamanı geldiğinde artmış pamuk fiyatlarından kaynaklanan zararı kapatacak ve bu şekilde pamuk alımınızın maliyeti sabitlenmiş olacaktır.

53-Altın Vadeli İşlem Sözleşmeleri Kullanılarak Yapılan Yatırım İşlemine Bir Örnek Verebilir misiniz.?

Mayıs ayı başında altın fiyatlarının Mayıs sonuna kadar yükseleceğini öngördüğünüzü ve 1kg. saf altın alma niyetinde olduğunuzu düşünelim.

Spot piyasada 1gr. Altının 510,00 TL’den işlem gördüğü bu tarihte 1kg. altın için 510.000,00TL.’ye ihtiyacınız vardır.

Aynı işlemi Tl/Gram altın vadeli işlem sözleşmelerini kullanarak sadece belli bir teminat karşılığında VİOP’ta gerçekleştirebilirsiniz. Bu tarihte VİOP’ta 510.000,00TL den işlem gören ve sözleşme büyüklüğü 1gr. Saf altın olan sözleşmeden 1.000 adet aldığınızda 510.000,00TL pozisyon almış olursunuz.

Beklentinizin gerçekleştiğini ve 25 Mayıs 2021 tarihinde altının spot piyasada 540.000,00TL den, sözleşmenin ise VİOP’ta  550.000,00TL den işlem gördüğünü  düşünelim.

İşleminizi spot piyasada yapar ve aldığınız 1kg. altını 25.05.2021 de satarsanız

[(1.000*(540.000-510.000)] kar edersiniz.

İşleminizi VİOP’ta yapar ve aldığınız sözleşmeden 1000 uzun pozisyon 25.05.2021 tarihinde ters işlemle kapatırsanız [(1.000*(550.000-510.000)] kar edersiniz.

54-Arbitraj İmkanı Ne Zaman Doğar.?

Arbitraj olanağı;

*Aynı özelliklerdeki bir ürünün farklı piyasalarda aynı anda oluşan fiyatları arasında farklılık olması,

*Bir vadeli sözleşmenin teorik olarak olması gereken fiyat seviyesi ile mevcut fiyatı arasında farklılık olması durumlarında ortaya çıkar.

54-Vadeli işlem Sözleşmeleri ile Opsiyon Sözleşmeleri Arasındaki Fark Nedir.?

Vadeli işlem ve Opsiyon sözleşmeleri birbirinden farklı türev araçlardır.

Ayrı, ayrı veya aynı anda değişik kombinasyonlarla kullanıldıklarında farklı yatırım veya korunma stratejileri geliştirilebilir.

Her iki sözleşme de riskten korunma veya yatırım amacıyla kullanılabilir. Aralarındaki temel farklılık şudur; Vadeli işlem sözleşmeleriyle pozisyon aldığınızda bir yükümlülük üstlenmiş,opsiyon sözleşmesi satın aldığınızda bir hak satın almış ve opsiyon sözleşmesi sattığınızda opsiyonu alanın istemesi halinde yerine getirmeniz gereken bir yükümlülük üstlenmiş olursunuz.

55-Opsiyon Türleri Nelerdir.?

Opsiyonlar;

Alım opsiyonu (call option) ve satım opsiyonu (put option) olarak ikiye ayrılır.

Alım opsiyonu, opsiyonu alan tarafa (lehtara,uzun pozisyon sahibine) belirli bir vadede veya belirli bir vadeye kadar ,önceden belirlenen fiyat,miktar ve nitelikte ekonomik veya finansal göstergeyi, sermaye piyasası aracını,malı,kıymetli madeni, ve dövizi alma hakkını veren, ancak almayı zorunlu tutmayan, satan tarafı(keşideciyi,kısa pozisyon sahibini) ise alıcının talebi halinde satmaya yükümlü kılan sözleşmeyi ifade eder.

Satım opsiyonu, opsiyonu alan tarafa belirli bir vadede veya belirli bir vadeye kadar, önceden

Belirlenen fiyat, miktar ve nitelikteki ekonomik veya finansal göstergeyi,sermaye piyasası aracını,malı,kıymetli madeni ve dövizi satma hakkı veren, ancak satmaya zorunlu tutmayan,satan tarafı ise opsiyon alıcısının talebi halinde almakla yükümlü kılan sözleşmeyi ifade eder.

56-Opsiyon Türleri Nelerdir.?

Dünyada işlem gören iki tipte opsiyon vardır.Bunlar;

1)Avrupa tipi opsiyonlar ve

2)Amerikan tipi opsiyonlardır.

Bu opsiyon tipleri arasındaki tek fark, uzun pozisyon sahibinin haklarını kullanabileceği zaman diliminden kaynaklanmaktadır.

Avrupa tipi opsiyonlarda uzun pozisyon sahibi taraf hakkını(opsiyonu)sadece vade bitim tarihinde borsa tarafından belirlenen zaman diliminde kullanılabilir. Bu tarihten önce kullanamaz.Amerikan tipi opsiyonlarda ise uzun pozisyon sahibi taraf hakkını(opsiyonu) opsiyonun yazım(satım) tarihi ile vadesi arasındaki herhangi bir süre içinde kullanabilir.

57-Kullanım Fiyatı(Exercise price,Strike price) Nedir.?

Opsiyon alıcısının, sözleşmeden doğan hakkını kullanmak istemisi halinde dayanak varlığın alım/satımının gerçekleşeceği fiyattır.

Organize borsalarda, kullanım fiyatı opsiyonların işlem gördüğü borsalar tarafından belirlenir.

Sermaye piyasalarında, VİOP (Vadeli işlem ve opsiyon Borsası)’nı  tanımaya ve uygulama süreçlerine devam edeceğiz….

Faydalı olması dileğiyle,

Kaynaklar;

Spk,

Sermaye Piyasası Lisanslama Sicil Eğt.Kuruluşu A.Ş.

Borsa İstanbul,

Takasbank,

Merkezi Kayıt Kuruluşu,

20.12.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.