Ertuğrul Kılıç
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
Bilim Uzmanı
ertugrul.64@gmail.com

Ahilik Fonu (Gözümüz Aydınlar Olsun Esnafım, Doktorum, Avukatım, Mali Müşavirim Velhasıl Bağ-Kur’lum Yeni Bir Fonumuz Oldu! )

Fon deyince aklımıza çok da iyi şeyler gelmiyor. Birde bu fon isteğe bağlı değilse. İnsanlar gelecek kaygısı için kendi istekleriyle kazançlarının bir kısmını, gelecekte karşılaşacakları kötü günler ve/veya acil ihtiyaçları için köşe, kenara üç beş kuruş koyarlar. Bu aslında kötü gün dostudur. Ama kanunla biri size, efendim siz beceremiyorsunuz gelirinizden bir tutarı köşe, kenara koymayı, bunu ben yapacağım deyince, bu bambaşka bir şey haline geliyor. Çünkü artık sizin adınıza biriktirilen tutarın kullanımı, sizin kontrolünüzden çıkıyor.

 Fon kelimesinin kökeni Fransızcadan gelmektedir. Türkçe sözlükte “bir kurumu, bir işletmeyi finanse etmek ya da belirli bir işi yürütmek için, gerektikçe harcanmak üzere ayrılan para”[1] olarak tanımlamaktadır. Tanımda belirtildiği gibi bir şeyi yürütmek için ihtiyaç duyuldukça yararlanılması düşünülen bir kaynak. Peki, durup dururken bir fon kurmak da neyin nesi. Kendi adına para kazanan ve kendi adına iş yapmayı her türlü zorluğa karşı yürüten kişiler kaynaklarını nasıl kullanacaklarını bilmiyorlar mı? Bu farklı finansal ihtiyaçların karşılanması için yaratılan, yeni bir finansman aracı mı?

Ülkemizde, fon kavramı yeni değil. Değişik zamanlarda çeşitli hükümetler fonlar kurmuş ve fona katkı sağlayanların zor zamanlarda kaldıklarında ihtiyaçlarını karşılamak üzere oluşturulduğu ilgili taraflara ifade edilmiştir. Bir kaçını hatırlamak gerekirse Toplu Konut Fonu, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik fonu vb. olmak üzere kamu kesimi dengesi içerisinde kurulan yaklaşık 13 adet fon kurulmuştur. En son kurulan ise Varlık Fondur. Devletin elinde kalan satılmamış veya halka bir kısmı açılmış, çoğunluğu ve/veya altın hisselerin kullanımı devletin uhdesinde kalmış kıymetli işletmeler.

Çalışanlar için kurlun bir de işsizlik fonu bulunmaktadır. İşsizlik sigortasının amacı; işsizlik sigortasına ilişkin kuralları ve uygulama esaslarını düzenlemek ve bu Kanunda öngörülen hizmetlerin verilmesini sağlamaktır. İşçi, işveren ve Devletin katkıda bulunduğu, bu işsizlik fonundan amaçları doğrultusunda gerekli koşulları sağlayanlara, işsiz kaldıkları zamanlarda belirli süreyi kapsamak üzere belirli tutarda para işsizlik ödeneği olarak ödenecektir.

Aynı açmalarla işçiler için kurulan İşsizlik fonundan yapılan ödemlerde ve kanunun amaçları arasında sayılmayan kaynaklara çeşitli ödemeler yapılmıştır. İşsizden çok işverenin ve kamu bankalarının açıklarını kapatmak üzere kullanılmıştır. “2002-2019 yılları arasında İşsizlik Fonu’ndan işsizlik ödeneğine harcanan miktar toplam 28 milyar TL iken sadece 2018 yılında 11 milyar TL teşvik ve destek verilmiş ve 12 milyar TL’de kamu bankalarına sermaye olarak aktarılmıştır. Yine GAP idaresine fondan 2012 yılında verilen 11,5 milyar TL’lik borç tahsil edilememiştir.”[2]  Fon denilince bu ülkede yaşayan insanların hafızasında çok da iyi şeyler canlanmamaktadır. Umarım bu fonda biriken tutarlar gerçek ihtiyaç sahiplerine kanunda belirtilen amaçlar doğrultusunda harcanır.

08.03.2017 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 6824 sayılı Kanun ile İşsizlik Sigortası Kanununda düzenlemeye gidilerek (4447 sayılı Kanuna eklenen Ek-6. madde), gereken görev ve hizmetler için mali kaynak sağlamak, piyasa şartlarında kaynakları değerlendirmek, kanunun öngördüğü ödemelerde bulunmak üzere, iş yerini kapatan ya da zor durumda kalan esnafa belirli bir süre ödeme yapmak amacıyla, Esnaf Ahilik Sandığı kurulmasına dair yasal düzenleme yapıldı.

Bu düzenlemeyle kurulan Esnaf Ahilik Sandığı kimleri kapsayacaktır. Beli başlı olarak 5510 sayılı kanunda  4/b sigortalısı olarak kabul edilen; kendi adına bağımsız çalışan doktor, mali müşavir, avukat gibi serbest meslek erbabı çalışanlar, şirket ortakları, bakkal, manav, mobilyacı gibi esnaf ve ticaret erbabı, esnaf ahilik sandığı sigortalısı olarak ahilik sandığına prim ödeyeceklerdir.

Bu kanundan muaf olan kesimler var mı? Evet. 5510 sayılı Kanunun 50 nci maddesi kapsamındaki isteğe bağlı sigortalılar, 10.7.1953 tarihli ve 6132 sayılı At Yarışları Hakkında Kanuna tabi jokey ve antrenörler, köy ve mahalle muhtarları ile tarımsal faaliyette bulunanlar bu kanunun kapsamında olmayan sigortalılar olarak sayılmışlardır.

Kanun kapsamında belirtilen sigortalılar, kendi adına çalışanlar, aylık olarak sigorta primi öderken, beyan ettikleri gelirlerin 5510 sayılı Kanunun 80. ve 82. maddelerinde belirtilen prime esas günlük kazançlarından % 2 sigortalı ve % 1 devlet payı şeklinde sigorta primi ödenecektir.

Ancak alınacak günlük prim tutarı, prime esas günlük kazanç alt sınırının iki katı üzerinden hesaplanacak tutardan fazla olamaz. Herhangi bir nedenle sigortalılık durumunun sona ermesi halinde, o ana kadar sigortalıdan kesilen Esnaf Ahilik Sandığı primleri ile Devlet payı iade edilmez. Esnaf Ahilik Sandığına sigortalılarca ödenen primler, kazancın tespitinde gider olarak kabul edilir.

Esnaf Ahilik Sandığı ödeneklerinden bu kanunda sayılanlar nasıl yararlanacaklardır. İşsizlik sigortası fonunda olduğu gibi Ahilik Sandığı’ndan da belirli şartları yerine getirenlere ödeme yapılacaktır. Buna göre, Esnaf Ahilik Sandığı sigortalıları için sigortalılığın sona ermesinden önceki son 120 gün sürekli çalışmış olanlardan, son 3 yıl içinde;

• 600 gün faaliyetini sürdüren ve prim ödemiş olanlara 180 gün,

• 900 gün faaliyetini sürdüren ve prim ödemiş olanlara 240 gün,

• 1080 gün faaliyetini sürdüren ve prim ödemiş olanlara 300 gün, 

süre ile Esnaf Ahilik Sandığı ödeneği verilecektir.

İşsizlik sigortası fonunda hep eleştiri konusu yapılan, yararlanma koşulları burada aynen uygulanmaktadır. Bu koşullar nedeniyle fondan yaralanacak olanların sayısının sınırlı olacağı şimdiden söylenebilir.

Ne zaman yürürlüğe girecektir. Bu kanun 01.08.2018 tarihinde yürürlüğe girmesi gerekirken, yürürlük tarihi yeni bir düzenleme ile 01.01.2020 tarihine ertelenmiştir.  Esnaf Ahilik Sandığı sigortası zorunlu olacaktır. Bu düzenleme kapsamına giren ve hâlen faaliyette olanlar düzenlemenin yürürlüğe gireceği tarihte (01.01.2020), faaliyetine daha sonra başlayanlar ise başladıkları tarihten itibaren Esnaf Ahilik Sandığı sigortalısı olacaklardır.

Bu defa erteleme olmayacağı varsayımıyla, 2020 yılı Cumhurbaşkanlığı Programı’nda İşsizlik Sigortası Fonu’nun gelirlerine, Esnaf Ahilik Sandığı için toplanacak primlerin de dâhil edildiği görülmektedir.

---

[1] Çevirim içi: https://www.google.com/search?q=t%C3%BCrk%C3%A7e+s%C3%B6zl%C3%BCk&oq=t%C3%BCrk%C3%A7e+s&aqs=chrome.0.69i59j69i57j69i61j69i60l2.5418j0j7&sourceid=chrome&ie=UTF-8#dobs=fon 26.11.2019

[2] Çevirim içi: https://www.evrensel.net/haber/386228/issizlik-fonunda-krizin-tablosu-patronlar-hortumu-isci-fonuna-baglamis 15.11.2019

27.11.2018

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.