Erkan Aktürk
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
erkanakturk2@hotmail.com

Bağ-Kur (4/B) Kapsamında Sigortalı Olanlar Bunları Biliyor Muyuz?

Sevgili okurlarım, sosyal güvenlik sistemimizde birçok değişiklikler getiren 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Yasası, fiili olarak 01.10.2008 tarihi itibariyle yürürlüğe girdi. Ülkemizde özellikle sosyal güvenlik mevzuatında yapılan düzenlemeler hakkında bilgilendirme sistemi olmadığı için uygulamada çok sıkıntılar, tereddütler yaşanmaktadır.  Bu yazımızın konusu Bağ-Kur mevzuatından yapılan bazı değişiklikleri ele alacağız.

 BAĞ-KUR TARİHÇESİ    

Esnaf ve sanatkârlar ve diğer bağımsız çalışanlar sosyal sigortalar kurumu kanunu kısa adı ile BAĞ-KUR kanunu 02.09.1971 tarihinden Resmi Gazete’den yayınlanarak yürürlüğe girmişti kanun numarası 1479’dur.

Bir hizmet akdi ile bir işveren bağlı bir işyerinde çalışan sigortalılar ile devlet memurları dışında kendi adına ve hesabına çalışanlar ile şirket ortaklarının tabi olduğu bir sigorta sistemiydi.

Bağ-Kur, 16 Mayıs 2006 tarihinde kabul edilen 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'na bağlı T.C.Sosyal Güvenlik Kurumu'na devir olmuştur.  Bağ kur sigortalılarına uygulanan 1479 sayılı kanun da yerini 01.10.2008 tarihinden itibaren yerini 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Kanunu’na bırakmıştır.

Kısaca tarihçesi verdiğimiz Bağ-Kur mevzuatından neler değişti onlara bir göz atalım:

KAVRAMSAL DEĞİŞİKLİK:

01.10.2008 tarihinden önce esnaf ve sanatkârlar ve diğer bağımsız çalışan sigortalılara Bağ-Kur’lu denilmekteydi. 01.10.2008 tarihinden itibaren de bu sigortalılara 4/b denilmektedir. 4/b denilmesinin nedeni 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Kanunu’nun 4. maddesinin 1.fıkrasının b bendi kapsamında tanımı yapılmış olduğu içindir.

BASAMAK SİSTEMİ KALDIRILDI SİGORTA PRİMİNE ESAS KAZANÇ UYGULANMASINA GEÇİLDİ

1479 Sayılı Bağ-Kur Kanununda 24 gelir basamağı bulunmaktaydı. İlk kez sigortalı olan Bağ-Kurlular 1. basamaktan başlayarak 12. basamağa kadar her yıl otomatik olarak bir basamak yükselmekteydiler. Dileyen 12. basamaktan sonra talep etmesi halinde basamak yükseltmesi yapabilmekteydiler. Bağ-kurlu olmadan önce SSK veya emekli sandığı kapsamında sigortalı olanların da hizmet süreleri göz önünde bulundurularak gelir basamağı tespit edilmekteydi

Bağ-kurlular bulundukları gelir basamağının % 20 si oranında aylık sigorta primi ve % 20 oranında da sağlık primi ödemekteydiler.

01.10.2008 tarihi itibariyle basamak sistemi yerini prime esas kazanç sistemine bırakmıştır. Bu tarihten önce hizmet akdi ile çalışan işçilere uygulanan sigorta primine esas kazanç alt ve üst sınır uygulaması Bağ-kur yeni adıyla 4/b kapsamında sigortalı olanlara da  uygulanmaya başlandı.

01.10.2008 Tarihinden itibaren 4/b sigortalılar, prime esas kazanç (brüt asgari ücret) alt sınırı ile üst sınırı arasında olmak şartıyla belirledikleri bir tutar üzerinden prim ödeyebileceklerdir. Gelir beyanında bulunmayan sigortalıların primleri alt sınırdan hesaplanmaktadır.

İşçi Çalıştıran İşverenlerin Gelir Beyanı

Sigortalı işçi çalıştıran işverenler, işçilerinin brüt kazançlarından daha düşük bir gelir üzerinden prim beyan edemezler. İşveren Ahmet’in yanında çalışan sigortalı Zeynep’in brüt kazancı 1.000,00 TL ise; işveren Ahmet 800,00 TL gelir üzerinden prim beyanından bulunamaz böyle bir durumda 4/b kazanç beyan formunu doldurarak ya elden ya da posta yoluyla aylık prim kazanç bildirgesini de formun ekine koyarak prime esas kazancını düzeltmesi gerekecektir.

PRİM ORANI DEĞİŞTİ

Bağ-kurlular bulundukları gelir basamağının %20 oranında aylık sigorta primi, % 20 oranında da sağlık primi ödemekteydiler. 01.10.2008 tarihinden itibaren prime esas kazancın alt ve üst sınırları arasında belirleyecekleri tutar üzerinden sigorta primleri hesaplanacaktır.

İşyerinin tehlike derecesine göre değişen iş kazaları ve meslek hastalıkları prim oranı % 1-6,5

Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortaları Prim Oranı % 20

Genel sağlık sigortası prim oranı % 12,5 olarak uygulanmaktadır.

4/b kapsamında sigortalı olanlar prime esas kazanç alt ve üst sınırlar arasında belirledikleri tutar üzerinden % 33,5 - %39 oranında prim beyan etmektedirler.

 

İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLAR KAPSAMINA ALINDILAR

 

1479 Sayılı Bağ-Kur kanunu yürürlükte iken bu kanuna tabi sigortalılar iş kazaları ve meslek hastalıkları kapsamında değerlendirilmemekteydiler.  01.10.2008 tarihi itibariyle 4/b kapsamında sigortalı olanlar da işçi ve memurlar gibi iş kazaları ve meslek hastalıkları kapsamında verilen haklardan faydalanmaya başlandılar

5510 sayılı kanunun 37. maddesinde iş kazalarının tanımı ve kapsamı yapılmış olup b.bendinde 4/ b sigortalıları açısından tanımı ve kapsamı yapılmıştır. Bu kapsam gereği 4/b kapsamında sigortalı olanlar açısından İş kazası; işyerinde, Yürütmekte olduğu iş nedeniyle  işyeri dışında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olay olarak tanımlanmıştır.

ÖZÜRLÜ BAĞ-KURLULAR DA ERKEN EMEKLİ OLABİLECEK

Bağ-Kur (4/B) sigortalılarından özürlü-engelli olduğu için SSK’lılar gibi erken emekli olamayanlara da artık 5510 sayılı Kanun ile ilk defa erken emeklilik hakkı getirildi. Uygulamaya göre, ilk defa sigortalı olduğu tarihten önce malûl (yüzde 60 ve fazlası) olduğu için malullük aylığı bağlanmayanlar,  çalışma gücü kaybı yüzde 40 ila yüzde 59 arasında olanlar 1 Ekim 2008 tarihinden sonra tahsis talebinde bulunmaları durumunda aşağıdaki şartlarda 4/b sigortalılığı kapsamına konulan özürlü emekliliğinden aşağıdaki tablodaki şartlarla yararlanabilecekler.  

Bağ-Kur’lular Çalışma Gücünde Kayıp Oranı
%60 ve daha çok olanlar	%50 – %59 arası olanlar	%40-%49 arası olanlar
15 yıl, 3 bin 960 gün	16 yıl, 4 bin 320 gün	18 yıl, 4 bin 680 gün

 

ASKERLİK BORÇLANMASI DEĞİŞTİ

1479 sayılı kanun kapsamında askerlik borçlanması kısmi yapılmamaktaydı. 600 gün askerlik yapmış bir sigortalıya 100-200 güne ihtiyacı olsaydı 600 gün borçlanarak ödemek zorundaydı. 01.10.2008 tarihinden sonra askerlik borçlanması yapmak isteyenler ihtiyaçları kadar gün borçlanabilmektedir.

1479 sayılı kanun yürürlükte iken askerlik borçlanması için müracaat edenler borçlanma tutarının kendilerine tebliğ edildiği tarihten itibaren 6 ay içinde ödeme mecburiyetleri var iken; 01.10.2008 tarihinden sonra borçlanma talebinde bulunanlara tebliğ tarihinden itibaren 1 ay içinde ödemeleri gerekmektedir.

BAĞ-KURLU (4/B) KADINLAR DOĞUM YAPMASI HALİNDE İSTİRAHAT PARASI ALABİLECEK

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre (4/b) kapsamındaki sigortalı kadının analığı halinde kendisine geçici iş göremezlik ödeneği ve emzirme ödeneği verilir. Ancak, aynı kanuna göre, iş göremezlik ödeneğinden, ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar, gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkarlar siciline kayıtlı olanlar ve tarım faaliyetinde bulunanlar yararlanabilirler. Şirket ortağı olan kadınlar iş göremezlik ödeneğinden yararlanamazlar. Bunlar sadece emzirme ödeneği alabilirler. Şirket ortağı olmayan (4/b) kapsamındaki kadın sigortalının iş göremezlik ödeneğine hak kazanabilmesi için ayrıca doğumdan önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması, bu süre içerisinde işyerinde çalışmamış olması, doğum olayının gerçekleşmiş olması ve genel sağlık sigortası dahil prim ve her türlü borçların ödenmiş olması gerekmektedir.

NOT: Sorularınızı erkanakturk2@hotmail.com adresine gönderebilirsiniz.

16.02.2011

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.