Berkay Özgüven
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
umutberkayozguven@gmail.com

Vergi Mükellefi Olmayanlardan Yapılan Alımlarda Vergi Nasıl Olacak?

Özellikle, son dönemde ticarette olan çeşitlik nedeniyle, vergisel açıdan birçok konu karşımıza çıkıyor.

Bu konulardan birisi de şirketlerin, vergi mükellefi olmayan şahıslarla olan mal alımı/satımı/iade sürecinin vergisel durumu.

İşletmeler, mükellef olmayan şahıslardan mal alımı gerçekleştirdiğinde veya iade işlemi gerçekleştirdiğinde sürecin vergisel durumunun nasıl olacağı noktasında kafa karışıklığı yaşıyor.

Bu noktada, özellikle, vergisel açıdan cezai durumla karşılaşmamak adına bazı özellikli durumları gözden kaçırmamak gerekiyor.

Vergi Mükellefi Olmayanlardan Yapılan Alım/İade İşlemlerinde Fatura Düzenlenecek Mi?

Bilindiği üzere, VUK'nun fatura nizamına ilişkin 231/5'inci maddesinde; “Fatura, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azamî 7 gün içinde düzenlenir.” hükmü bulunmaktadır.

Faturanın, şayet bir iade işlemi var ise başlangıç aşamasında yani mal veya hizmetin satıldığı aşamada zaten düzenlenmiş olması gerekiyor.

Bu noktada, mükellef olmayan şahıslardan, mal alımı veya mal iade işlemi gerçekleştirildiğinde, işletmeler tarafından tekrar fatura düzenlenmesine gerek yok. Böyle bir işlem mükerrerlik olacaktır.

Şayet, satış işleminde e-arşiv fatura düzenlediniz ve sattığınız ürün iade edildiğinde faturanın iptal edilme süresi geçtiyse endişe edilmesine gerek yok.

Çünkü, gider pusulası düzenleyerek iade işlemini gerçekleştirmeniz yeterli.

Ayrıca, Gelir İdaresi Başkanlığı, konu ile ilgili görüşünü verdiği bir özelgede açıklamıştır.

“Buna göre; vergi mükellefiyeti bulunmayan bir alıcıya satmış olduğunuz ürünlere ilişkin düzenlediğiniz e-Arşiv Faturası için alıcı tarafından bir iade olması halinde gider pusulası veya iade faturası düzenlenebilecek olup, ilgili e-Arşiv Faturasının iptaline gerek bulunmamaktadır.” (GİB. İstanbul VDB’nin 17.05.2023 tarihli E-62030549-120[94-2020/810]-551317 sayılı özelgesi).

Peki, Mükellef Olmayanlardan Yapılan Alımlarda Gelir Vergisi Tevkifatı Var Mı?

GVK’nun 94. Maddesinde hangi işlemlerin gelir vergisi tevkifatına tabi olduğu açıkça belirtilmiştir.

Bu kapsamda; "Kamu idare ve müesseseleri, iktisadi kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler aşağıdaki bentlerde sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecburdurlar." hükmü yer almakta olup, tevkifata tabi ödeme türlerinin neler olduğu bentler halinde sayılmıştır.

Bu kapsamda, nihai tüketicilere yapılan satışlar nedeniyle iade edilen ürünler için düzenlenecek gider pusulasına istinaden, GVK’nun 94. maddesi uyarınca gelir vergisi tevkifatı yapılmasına gerek bulunmuyor.

Aynı durum, mal veya demirbaş alımı içinde geçerli.

Ancak, bu noktada, mal alımı gerçekleştirdiğiniz şahısların esnaf muaflığından yararlanıp yararlanmadığı son derece önemli.

Şayet, karşı taraf, esnaf muaflığından yararlanıyorsa yapılan ödemeler üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekiyor.

Mükellef Olmayanlar Tarafından Yapılan İade İşlemlerinde KDV Olacak Mı?

Süreci örnek üzerinden açıklamak daha akılda kalıcı olacaktır.

Örneğin, beyaz eşya sektöründe faaliyet gösterildiğini varsayalım. Nihai tüketiciye KDV’ye tabi bir ürün satışınız gerçekleşti. Sonrasında, tüketici tarafından bu ürünün şirketinize iade edildi.

Nihai tüketicilere yapılan satışlarda malın iadesi durumunda, düzenlenecek gider pusulasında KDV hesaplanacak ve hesaplanan KDV indirim konusu yapılabilecektir.

Konuyla ilgili KDV Genel Uygulama Tebliği’nde detaylıca açıklama yapılmıştır.

Tebliğin, "I/B-11.1. Satılan Malın İade Edilmesi, Başka Bir Mal ile Değiştirilmesi, Ödenen Bedelin İade Edilmesi, Değer Kaybının Bedelden İndirilmesi" başlıklı bölümünde;

"Tüketiciler tarafından malların iade edilip bedellerinin geri verilmesinin istendiği durumlarda, satıcı tarafından ödenen bedellerin KDV dahil tutarları tüketiciye iade edilir.

Satıcılar işlemlerinin düzeltilmesi için iade edilen mal nedeniyle gider makbuzu düzenler ve tüketiciden iade edilen mala ait fatura ve benzeri belgeyi bu makbuz ekinde geri alırlar.

Gider makbuzunda iade edilen malın KDV'si satış bedelinden ayrı gösterilir ve bu miktar indirim konusu yapılmak suretiyle işlem düzeltilir." denilmektedir.

Kısaca, KDV’nin tekrar kullanılıp kullanılmayacağı konusunda tereddüt yaşanmasına gerek yok.

Aynı şekilde, Gelir İdaresi Başkanlığı, konu ile ilgili görüşünü verdiği bir özelgede açıklamıştır.

“Buna göre, tarafınızdan nihai tüketiciye satılan malların iade edilmesi işleminde, iade edilen mallar için gider pusulası düzenlenmek suretiyle malların geri alınması ve düzenlenecek gider pusulasında iade alınan mallara isabet eden KDV'nin, ayrı olarak gösterilmesi kaydıyla, gider pusulasının düzenlendiği takvim yılını takip eden takvim yılı aşılmamak kaydıyla bu belgenin yasal defterlere intikal ettirildiği vergilendirme döneminde indirim konusu yapılması mümkün bulunmaktadır.” (GİB. İstanbul VDB’nin 17.05.2023 tarihli E-62030549-120[94-2020/810]-551317 sayılı özelgesi).

Özetlersek;

Vergi mükellefi olmayan şahıslardan yapılan alım/iade işlemlerinde gider pusulası düzenlenmesi yeterli olacak.

Şayet, gerçekleştirmiş olduğunuz alım GVK’nun 94.maddesinde dışında kalıyorsa gelir vergisi tevkifatı olmayacak.

Ayrıca, bize göre en önemli konu iade edilen ürünlerin KDV’si indirim konusu yapılabiliyor olması.

15.08.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.