Berkay Özgüven
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
umutberkayozguven@gmail.com

Şüpheli Alacaklarınızı Vergiden ‘Düşmeyi’ Unutmayın!

Şüpheli alacaklar için karşılık ayrılmasına ilişkin düzenleme, vergi uygulamasının karmaşık ancak bir o kadar da özellikli konuları arasında yer alıyor.

Tahsil edilemeyen alacaklar, son dönemde hemen her işletmenin karşılaştığı önemli ve güncel bir sorun.

İşletmeler, mal ve hizmet satışından çok, satış bedellerini tahsil edip edemeyecekleriyle ilgileniyorlar.

Bazen satmaktansa, malların stokta kalması daha doğru bir tercih oluyor.

Mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan ancak tahsili şüpheli hale gelen alacakların, aranılan şartların gerçekleşmesi koşuluyla şüpheli alacak sayılmasında ve karşılık ayrılmasında herhangi bir sorun bulunmuyor.

Ancak bu durum, işletmeler tarafından her seferinde atlanıyor veya unutuluyor.

Şüpheli Alacak Nedir?

Şüpheli alacaklara ilişkin düzenleme, VUK’ nun 323. maddesinde yer alıyor.

Söz konusu düzenlemeye göre, ticari kazancın elde edilmesi veya idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla, dava veya icra safhasında bulunan alacaklar ile yapılan protestoya veya yazıyla bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş olan 4.000,00 TL’yi aşmayan alacaklar şüpheli alacak sayılır.

4.000,00 TL’yi Aşmayan Şüpheli Alacakları Gider Yazmak İçin Dava Açmanıza Gerek Yok!

Bilindiği üzere, 21.12.2021 tarih ve 31696 sayılı Resmi Gazete' de yayımlanan 534 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük olan alacaklara ilişkin azami tutar 4.000,00 TL olarak belirlenmiştir.

Buna göre, 4.000,00 TL'yi aşmayan alacaklar için dava veya icra takibi şartı aranmayacak; yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemişse şüpheli alacak karşılığı ayrılabilecektir.

Yani, 4.000,00 TL’yi aşmayan şüpheli alacaklarınızı giderleştirebilmeniz için protesto çekmeniz veya yazı ile bir defadan fazla istemeniz yeterli!

Peki, 4.000,00TL’den Fazla Olan Şüpheli Alacaklarda Süreç Nasıl?

Öncelikle, alacağın ticari ve zirai faaliyet kapsamında yapılan mal teslimi veya hizmet ifasından kaynaklı oluşması gerekiyor.

Ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ile ilgili olan ve bu faaliyetler çerçevesinde elde edilen 4.000,00 TL’yi aşan şüpheli alacaklara karşılık ayrılabilmesi için alacağın dava ve icra safhasında olması gerekiyor.

Bu noktada, dava konusu yapılan dönem oldukça önemli. Çünkü, karşılık ayrılarak gider yazılacak dönem, alacağın şüpheli hale geldiği yani dava veya icra takibine başlanıldığı hesap dönemidir.

Şüpheli alacak karşılığı ayırabilmenin bir diğer şartı da karşılık ayrılacak olan alacağın teminatsız olması.

Yani, bir alacak menkul rehni veya gayrimenkul ipoteği şeklinde aynı bir teminata bağlanmış ise bu alacak için karşılık ayrılması mümkün değil. Karşılık ayrılacak olan alacak kısmen teminatlı ise, alacağın teminatsız kısmına karşılık ayrılması gerekli.

Yurtdışı Şüpheli Alacaklar Gider Yazılabilir Mi?

Şüpheli hale gelen alacak, yurt içinden olduğu gibi yurt dışından da olabiliyor.

Bu gibi durumlar da yurt dışındaki firma ile henüz işin başındayken yaptığınız sözleşme son derece önemli.

Yurt dışı alım satım işleri nedeniyle düzenlenen sözleşmelerde, “herhangi bir ihtilaf halinde yetkili mahkeme ve/veya yetkili icra dairesinin Türkiye’deki mahkeme ve/veya icra dairesi olacağı” belirtilirse, yurt dışından tahsil edilemeyen bu alacaklar için Türkiye’deki yetkili mahkemelerde dava açılır veya yetkili icra dairesine müracaat edilerek takibe geçilirse, şüpheli alacak karşılığı ayrılması mümkün olabilir (GİB. İzmir VDB’nin 08.01.2019 tarihli ve 67854564-105[6172]-E.11117 sayılı özelgesi).

Yaptığınız sözleşmede ihtilaf halinde uygulanması gereken hukukun seçimi yapılmamışsa, ihtilaf halinde uygulanması gereken hukukun seçiminin yapılmadığı sözleşmelere konu ticari alacaklarını yabancı şirketlerden tahsil edemeyen şirketlerin Türk Mahkemelerinde dava açmış olmaları, bu alacaklar için şüpheli alacak karşılığı ayırabilmeleri için yeterli bulunuyor (GİB İzmir VDB’nin 08.01.2019 tarihli ve 67854564-105[6172]-E.11117 sayılı özelgesi).

Dövizli Şüpheli Alacaklar Değerlemeye Tabi Mi?

Dövizli şüpheli alacakların dönem sonunda değerlenmesi nedeniyle oluşacak kur farkları da asıl alacağın akıbetine tabi olduğundan asıl alacak şüpheli hale geldikten sonra bu alacağa bağlı olarak oluşan kur farkları için de şüpheli alacak karşılığı ayrılabilir.

Ancak, döviz cinsinden alacakların dönem sonunda değerlenmesi nedeniyle kambiyo zararı oluşması durumunda şüpheli alacakların, oluşan kambiyo zararı kadar azaltılması ve ayrılan şüpheli alacak karşılıklarının da kambiyo zararı kadar azaltılarak konusu kalmayan bu karşılıkların gelir hesaplarına intikal ettirilmesi gerektiği unutulmamalıdır.

Şüpheli alacaklar için başkaca özel hüküm bulunmadığından bu alacakların da diğerleri gibi dövizli olup olmaması dikkate alınarak değerleme gününde VUK’un 280 ve 281. maddelerine göre (TL için mukayyet, yabancı para için TCMB döviz alış kuru) değerlenmesi gerekir.

Nitekim, Gelir İdaresi Başkanlığı, Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 24/02/2016 Tarih ve 64597866-105[280-2016]-3601 sayılı özelgesinde konuya açıklık getirilmiştir.

Sonuç Olarak;

Şüpheli alacaklar için karşılık ayırmak mükellefler için ihtiyari olan bir haktır. Alacaklara karşılık ayırmak için herhangi bir zorunluluk bulunmuyor.

Ticaretle uğraşan herkesin, “vergisini ödediğim alacağın parasını tahsil edemiyorum, bu alacaklarımı vergiden düşemez miyim?” yakınmaları söz konusu.

Özellikle, içinde bulunduğumuz ekonomik konjonktür de bu tarz süreçlerde artış söz konusu.

Başta tekstil, aydınlatma, yedek parça gibi birçok sektörde satışların büyük oranda vadeli oluşu bazı alacakların tahsil edilememesine ya da alacağın tahsil kabiliyetinin azalmasına neden olduğundan bu tür alacakların vergi matrahından düşülmesi hususu son derece önemli.

4.000,00 TL’yi aşmayan alacaklarınız için ise dava açmanıza gerek bulunmuyor. Yazılı bildirim yaptıktan sonra alacaklarınızı tek bir muhasebe kaydı ile giderleştirmeniz mümkün!

Yıl sonuna yaklaşırken bu durumu vergi planlaması olarak da düşünebilirsiniz.

09.12.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.