Ayþe Ýþçi
Serbest Muhasebeci Mali Müþavir
smmm.ayseisci@gmail.com

İbraname Nedir? Ne Zaman Düzenlenir? Hukuki Geçerlilik Şartları - Yargıtay Kararları

ÝBRANAME

Ýbraname, iþçinin iþten ayrýlýrken baþta Kýdem olmak üzere, ihbar, genel tatil, yýllýk izin vb. tüm alacaklarýný iþverenden aldýðýný, iþverenden baþka alacaðýnýn kalmadýðýný kýsaca iþverenin ibra edildiðini gösteren, iþten ayrýlan iþçinin imzasýný taþýyan belgedir.

ÝBRANAME NE ZAMAN DÜZENLENÝR

6098 Sayýlý borçlar kanunun 420. Maddesin de de yer aldýðý üzere ibraname; ibra tarihi itibariyle sözleþmenin sona erdiði tarihten baþlayarak en az bir aylýk sürenin geçmiþ bulunmasý gereklidir. Ýþçinin iþten ayrýldýðý tarih itibariyle düzenlenen ibraname þeklen uygun olsa da hukuki açýdan geçerli olmamaktadýr.

ÝBRANAMENÝN ÞEKÝL VE GEÇERLÝLÝK ÞARTLARI

6098 Sayýlý Borçlar kanunun 420. Maddesine göre;

1-  Ýþçinin iþverenden alacaðýna iliþkin ibra sözleþmesinin yazýlý olmasý, sözlü þekilde yapýlan ibralar geçersizdir.

 2- Ýbra tarihi itibarýyla sözleþmenin sona ermesinden baþlayarak en az bir aylýk sürenin geçmiþ bulunmasý, bu süreden önce imzalatýlan ibranameler geçersizdir. Ýbranameye erken düzenleme geçersizliði getirilmiþ olmasýna karþýn en az bir aylýk süreçten itibaren herhangi bir tarihte ibraname düzenleme imkânýyla da bir üst sýnýr konulmamýþtýr.

3- Ýbra konusu alacaðýn türünün ve miktarýnýn açýkça belirtilmesi, örneðin; maaþ alacaðý, kýdem tazminatý, ihbar tazminatý, fazla mesai, yýllýk izin vs. tüm yasal haklarýnýn ayrý ayrý ve tutar olarak belirtilmesi gereklidir. Ödenen kýsýmlarýn yanýna ‘0’ olarak alacaðýnýn da kalmadýðýnýn net olarak gösterilmesi uygulama koþullarýndandýr. ‘Tüm haklarýmý aldým’ þeklinde düzenlenen ibranameler geçersizdir.

4- Ödemenin hak tutarýna nazaran noksansýz ve banka aracýlýðýyla yapýlmasý þarttýr. Eksik veya banka aracýlýðýyla yapýlmamýþsa iþçinin vereceði ibra, diðer tüm þartlarý taþýsa dahi geçerli olmayacaktýr.

Bu unsurlarý taþýmayan ibra sözleþmeleri veya ibraname kesin olarak hükümsüzdür.

Hakkýn gerçek tutarda ödendiðini ihtiva etmeyen ibra sözleþmeleri veya ibra beyanýný muhtevi diðer ödeme belgeleri, içerdikleri miktarla sýnýrlý olarak makbuz hükmündedir. Bu hâlde dahi, ödemelerin banka aracýlýðýyla yapýlmýþ olmasý zorunludur. Ýkinci ve üçüncü fýkra hükümleri, destekten yoksun kalanlar ile iþçinin diðer yakýnlarýnýn isteyebilecekleri dâhil, hizmet sözleþmesinden doðan bütün tazminat alacaklarýna da uygulanýr. Ýþveren makbuz, dekont gibi resmi bir evrakla kanýtlayamadýðý sürece iþçinin alacaklarýný talep etme hakký bulunmaktadýr.

Ýbraname üzerinde ‘tüm alacaklarýmý aldým’, ‘dava hakkýmdan vazgeçiyorum’ þeklindeki beyanlarda geçerlilik taþýmamaktadýr. Hatta ibraname gerekli tüm þartlarý taþýsa dahi dava hakkýndan vazgeçiyorum þeklindeki beyan geçersiz olup, dava her zaman açýlabilir.

Bordrolar ile defter kayýtlarýnýn da imzalatýlan ibraname ile tutarlý olmasý gerekmektedir. Örneðin ibranamede; kýdem tazminatý, ihbar tazminatý, fazla mesai, yýllýk izin vs. alacaklarýnýn tam olarak hesaplanýp gösterilmiþ ve bankadan ödenmiþ olmasý durumu, þayet bordroda gösterilmeyerek vergisel hesaplamalar yapýlmamýþ ve defter kayýtlarýna alýnmamýþ ise yine geçerliliðini yitirmektedir. Burada da baþka bir hukuki boyut ortaya çýkmýþ oluyor. Ýbranameyle alakalý güncel birer Yargýtay karar örnekleri verelim;

 Yargýtay 9. Hukuk Dairesi         2022/9362 E.  ,  2022/13130 K.

1.DAVA

Davacý vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin 30.08.2007-27.12.2012 tarihleri arasýnda davalý Þirketin þantiyesinde kesintisiz olarak çalýþtýðýný, ... sözleþmesinin davalý iþveren tarafýndan haksýz ve bildirimsiz olarak feshedildiðini, davacýnýn… aylýk ücret aldýðýný, çalýþtýðý dönem boyunca her gün 07.00-21.00 saatleri arasýnda aralýksýz ve fasýlasýz pazar, dinî ve millî ... ayrýmý olmaksýzýn çalýþtýðýný, yasal izin kullanmadýðýný, belirli süreli sözleþmelerin birden fazla yenilenmesi yasak olduðundan sözleþmenin belirsiz süreli olduðunu iddia ederek, kýdem ve ihbar tazminatlarý ile yýllýk izin ücreti, fazla çalýþma ücreti, hafta tatili ücreti ile ulusal  ve genel tatil ücreti alacaklarýnýn davalýda tahsiline karar verilmesini talep etmiþtir.

2. GEREKÇE VE SONUÇ

"...Davalý yönünden; Davacýnýn davalý þirket bünyesinde kalýp ustasý  olarak  çalýþ-týðý, davacýnýn ... sözleþmesinin ihbar ve kýdem tazminatý  ödemeyi  gerektirmeyecek bir  þekilde   sona  erdiðinin  iþverence  ispatlanamadýðý, bu nedenle ilk derece Mahkemesi ince kýdem ve ihbar tazminatýna yönelik talebin kabul edilmesinin doðru olduðu, Ýlk  derece  mahkemesi  tarafýndan; davalý  iþverenin  matbu  form þeklinde   sunduðu  ibranamedeki   ödeme  dekontlarýnýn   dosyaya sunulamadýðýndan  sunulan  matbu  evraðýn  istifa  ve ibraname olarak deðerlendirmemesi de yerindedir,  davacý  tanýklarý  ile  aralarýnda  devam eden davalar  bulunduðu  bu  nedenle  tanýklýklarýna  itibar  edilemeyeceði  bildirilmiþse de diðer .. BAM dairelerince de kabul edildiði üzere  yurt dýþýnda  çalýþan iþçilerin baþka bir tanýk veya delil bulma  imkanlarýnýn  bulunmadýðý  bu  nedenle  dosya kapsamý ve birbirleriyle  örtüþen  tanýk  beyanlarýna  itibar  edilmesi gerekeceði anlaþýlmýþ olup ilk derece mahkemesinin  buna göre deðerlendirme yapmasý yerindedir.

Karardan da anlaþýldýðý üzere; iþçiye yapýlan ödemelerin ispat yükümlülüðünün iþverene ait olduðu ve ispatlanamadýðý, iþveren tarafýndan kanuni hüküm içermeyen matbu evrak niteliðinde olan ibranamenin geçersizliði, iþçiye yasal olan tüm haklarýnýn verilmesini gerektirmiþtir.( bildirimsiz fesih sebebiyle Kýdem tazminatý, Ýhbar tazminatý, bordroya yansýtýlmayan fazla mesai, yýllýk izinler, genel tatil, resmi tatiller vs.)

Hukuk Genel Kurulu         2018/642 E.  ,  2020/372 K.

Davacý istemi

‘…..somut olayda davacý vekili 02.07.2013 havale tarihli dava dilekçesinde; müvekkilinin iþ sözleþmesinin haklý neden olmaksýzýn feshedildiðini, fazla çalýþma ile ulusal bayram ve genel tatil çalýþmalarýnýn karþýlýðýnýn ödenmediðini, davalýnýn, ödenmeyen alacaklarý için baþlatýlan takibe haksýz olarak itiraz ettiðini ileri sürerek itirazýn iptali ile fazla çalýþma ücreti alacaðý dýþýndaki alacaklarý için %20’den aþaðý olmamak üzere icra inkâr tazminatýnýn davalýdan tahsiline karar verilmesini talep etmiþtir.

 Somut olayda, taraflar arasýndaki iþ sözleþmesi davalý iþverence 31.10.2012 tarihinde ekonomik sebepler gerekçe gösterilerek feshedilmiþ olup, davacý imzalý 08.02.2013 tarihli “Ýbraname ve feragatname” baþlýklý belge ile ayný tarihli makbuzda 19.422,84TL kýdem tazminatý ile 2.696,06TL ihbar tazminatý olmak üzere toplam 22.391,90TL alacaðýn davacý tarafýndan tahsil edildiði ve ayrýca “Ýbraname ve feragatname” baþlýklý belgede davacýnýn baþkaca alacaðýnýn kalmadýðý ve iþvereni ibra ettiði hususlarý ifade edilmiþtir.

….. dosya içeriðinden, davalý iþveren tarafýndan banka aracýlýðý ile ödeme yapýlmadýðý anlaþýlmaktadýr. Bununla birlikte, yargýlama sýrasýnda beyaný alýnan davacý iþçi, davalý iþverence kendisine ibraname ve makbuzu imzaladýðý takdirde tazminatlarýnýn ödeneceðinin söylendiðini, bu nedenle belgeleri imzaladýðýný ancak kendisine ödeme yapýlmadýðýný beyan etmiþtir.

 Yukarýda açýklanan bu maddi ve hukuki olgulara göre somut olayda, 6098 sayýlý TBK’nýn 420. maddesinde belirtilen banka aracýlýðý ile ödeme yapýlmasý þartýna aykýrý davranýldýðýndan, ibraname ve eki mahiyetindeki makbuz kesin olarak hükümsüzdür.’

Bu karardan da anlaþýlacaðý üzere ibranamenin þartlarýndan bir tanesi olan iþçinin alacaklarýnýn banka aracýlýðýyla ödenmesi þartýný taþýmamasý nedeniyle, ibranamenin düzenlenme süresi þartýný taþýsa dahi, ibraname hükümsüz kabul edilmiþtir.

Yargýtay 9. HD, 22.09.2020 Tarih, 2020/1206 Esas, 2020/8776 Karar

 ‘…Somut olayda; davacý Sosyal Güvenlik Kurumu kayýtlarýna göre 29.07.2006- 29.06.2010, 08.07.2010-31.08.2012 tarihleri arasýnda davalý iþyerinde çalýþmýþ olup 29.06.2010 ve 31.08.2012 tarihli imzalý ibranameler düzenlendiði, 29.06.2010 tarihli ibranamede miktar belirtilmediði, 31.08.2012 tarihli ibranamede ise kýdem ve ihbar tazminatýnýn miktar olarak belirtildiði, diðer alacak kalemlerinin miktarýnýn belirtilmediði ve alacaklarýn eksiksiz olarak alýndýðýnýn beyan edildiði görülmüþtür. Bölge Adliye Mahkemesince ibraname içeriðine göre davacýnýn kýdem ve ihbar tazminatý talepleri yönünden davalý iþverenliðin ibra edildiði gerekçesi ile kýdem ve ihbar tazminatý alacaðýnýn bulunmadýðý sonucuna varýlmýþtýr. Sözü edilen ibranamelerden 29.06.2010 tarihli ibranamede miktar içermediði, ayný tarihli muavin defter kayýtlarýnda tazminat açýklamasý ile tahakkuk bulunduðu anlaþýlmaktadýr. Davacý taraf çalýþmasýnýn kesintisiz olarak devam ettiðini 29.06.2010 tarihinde izinli olarak Türkiye’ye döndüðünü ve davalýnýn çýkýþ evraklarý adý altýnda bu belgeyi imzalattýðýný beyan etmiþtir. Davalý tanýðý beyanýnda davacýnýn 2007-2012 yýllarý arasýnda davalýnýn iþyerinde çalýþtýðýný ve iþ sözleþmesinin 2012 yýlýnda iþverence feshedildiðini beyan etmiþtir. Davacýnýn yurtdýþý giriþ çýkýþ kayýtlarýna göre 29.06.2010 tarihinde Türkiye’ye giriþi 10.07.2010 tarihinde de çýkýþý bulunduðu anlaþýlmaktadýr. Davalý tanýk beyaný, davacý tarafýn iddiasý ve yurtdýþý giriþ çýkýþ kayýtlarý dikkate alýndýðýnda davacýnýn çalýþmasýnýn sona ermediði, bu nedenle çalýþmasý devam ederken alýnan ibranamenin geçerli olmadýðý anlaþýlmaktadýr…’

Ýbraname içeriðinde yer almayan fakat defter kayýtlarýnda yer alan tahakkuklarýnda, ibranamenin hüküm içermesine dayanak teþkil etmediði; fiili olarak çalýþan iþçiye baþka adlar altýnda imzalatýlan, iþverenin kendi kendini ibra etme giriþimleri iþveren lehine sonuç doðurmamýþ olup ibranamenin kesin olarak hükümsüzlüðü görülmüþtür.

KAYNAKÇA

6098 Sayýlý Türk Borçlar Kanunu

Yargýtay Kararlarý

04.09.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayýnlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayýnlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayýnlayanlar hakkýnda yasal iþlem yapýlacaktýr.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayýt olun.

>> SGK Teþvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasýný Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasýný Google Play 'den hemen indir.