Ayşe İşçi
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
smmm.ayseisci@gmail.com

İbraname Nedir? Ne Zaman Düzenlenir? Hukuki Geçerlilik Şartları - Yargıtay Kararları

İBRANAME

İbraname, işçinin işten ayrılırken başta Kıdem olmak üzere, ihbar, genel tatil, yıllık izin vb. tüm alacaklarını işverenden aldığını, işverenden başka alacağının kalmadığını kısaca işverenin ibra edildiğini gösteren, işten ayrılan işçinin imzasını taşıyan belgedir.

İBRANAME NE ZAMAN DÜZENLENİR

6098 Sayılı borçlar kanunun 420. Maddesin de de yer aldığı üzere ibraname; ibra tarihi itibariyle sözleşmenin sona erdiği tarihten başlayarak en az bir aylık sürenin geçmiş bulunması gereklidir. İşçinin işten ayrıldığı tarih itibariyle düzenlenen ibraname şeklen uygun olsa da hukuki açıdan geçerli olmamaktadır.

İBRANAMENİN ŞEKİL VE GEÇERLİLİK ŞARTLARI

6098 Sayılı Borçlar kanunun 420. Maddesine göre;

1-  İşçinin işverenden alacağına ilişkin ibra sözleşmesinin yazılı olması, sözlü şekilde yapılan ibralar geçersizdir.

 2- İbra tarihi itibarıyla sözleşmenin sona ermesinden başlayarak en az bir aylık sürenin geçmiş bulunması, bu süreden önce imzalatılan ibranameler geçersizdir. İbranameye erken düzenleme geçersizliği getirilmiş olmasına karşın en az bir aylık süreçten itibaren herhangi bir tarihte ibraname düzenleme imkânıyla da bir üst sınır konulmamıştır.

3- İbra konusu alacağın türünün ve miktarının açıkça belirtilmesi, örneğin; maaş alacağı, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai, yıllık izin vs. tüm yasal haklarının ayrı ayrı ve tutar olarak belirtilmesi gereklidir. Ödenen kısımların yanına ‘0’ olarak alacağının da kalmadığının net olarak gösterilmesi uygulama koşullarındandır. ‘Tüm haklarımı aldım’ şeklinde düzenlenen ibranameler geçersizdir.

4- Ödemenin hak tutarına nazaran noksansız ve banka aracılığıyla yapılması şarttır. Eksik veya banka aracılığıyla yapılmamışsa işçinin vereceği ibra, diğer tüm şartları taşısa dahi geçerli olmayacaktır.

Bu unsurları taşımayan ibra sözleşmeleri veya ibraname kesin olarak hükümsüzdür.

Hakkın gerçek tutarda ödendiğini ihtiva etmeyen ibra sözleşmeleri veya ibra beyanını muhtevi diğer ödeme belgeleri, içerdikleri miktarla sınırlı olarak makbuz hükmündedir. Bu hâlde dahi, ödemelerin banka aracılığıyla yapılmış olması zorunludur. İkinci ve üçüncü fıkra hükümleri, destekten yoksun kalanlar ile işçinin diğer yakınlarının isteyebilecekleri dâhil, hizmet sözleşmesinden doğan bütün tazminat alacaklarına da uygulanır. İşveren makbuz, dekont gibi resmi bir evrakla kanıtlayamadığı sürece işçinin alacaklarını talep etme hakkı bulunmaktadır.

İbraname üzerinde ‘tüm alacaklarımı aldım’, ‘dava hakkımdan vazgeçiyorum’ şeklindeki beyanlarda geçerlilik taşımamaktadır. Hatta ibraname gerekli tüm şartları taşısa dahi dava hakkından vazgeçiyorum şeklindeki beyan geçersiz olup, dava her zaman açılabilir.

Bordrolar ile defter kayıtlarının da imzalatılan ibraname ile tutarlı olması gerekmektedir. Örneğin ibranamede; kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai, yıllık izin vs. alacaklarının tam olarak hesaplanıp gösterilmiş ve bankadan ödenmiş olması durumu, şayet bordroda gösterilmeyerek vergisel hesaplamalar yapılmamış ve defter kayıtlarına alınmamış ise yine geçerliliğini yitirmektedir. Burada da başka bir hukuki boyut ortaya çıkmış oluyor. İbranameyle alakalı güncel birer Yargıtay karar örnekleri verelim;

 Yargıtay 9. Hukuk Dairesi         2022/9362 E.  ,  2022/13130 K.

1.DAVA

Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin 30.08.2007-27.12.2012 tarihleri arasında davalı Şirketin şantiyesinde kesintisiz olarak çalıştığını, ... sözleşmesinin davalı işveren tarafından haksız ve bildirimsiz olarak feshedildiğini, davacının… aylık ücret aldığını, çalıştığı dönem boyunca her gün 07.00-21.00 saatleri arasında aralıksız ve fasılasız pazar, dinî ve millî ... ayrımı olmaksızın çalıştığını, yasal izin kullanmadığını, belirli süreli sözleşmelerin birden fazla yenilenmesi yasak olduğundan sözleşmenin belirsiz süreli olduğunu iddia ederek, kıdem ve ihbar tazminatları ile yıllık izin ücreti, fazla çalışma ücreti, hafta tatili ücreti ile ulusal  ve genel tatil ücreti alacaklarının davalıda tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.

2. GEREKÇE VE SONUÇ

"...Davalı yönünden; Davacının davalı şirket bünyesinde kalıp ustası  olarak  çalış-tığı, davacının ... sözleşmesinin ihbar ve kıdem tazminatı  ödemeyi  gerektirmeyecek bir  şekilde   sona  erdiğinin  işverence  ispatlanamadığı, bu nedenle ilk derece Mahkemesi ince kıdem ve ihbar tazminatına yönelik talebin kabul edilmesinin doğru olduğu, İlk  derece  mahkemesi  tarafından; davalı  işverenin  matbu  form şeklinde   sunduğu  ibranamedeki   ödeme  dekontlarının   dosyaya sunulamadığından  sunulan  matbu  evrağın  istifa  ve ibraname olarak değerlendirmemesi de yerindedir,  davacı  tanıkları  ile  aralarında  devam eden davalar  bulunduğu  bu  nedenle  tanıklıklarına  itibar  edilemeyeceği  bildirilmişse de diğer .. BAM dairelerince de kabul edildiği üzere  yurt dışında  çalışan işçilerin başka bir tanık veya delil bulma  imkanlarının  bulunmadığı  bu  nedenle  dosya kapsamı ve birbirleriyle  örtüşen  tanık  beyanlarına  itibar  edilmesi gerekeceği anlaşılmış olup ilk derece mahkemesinin  buna göre değerlendirme yapması yerindedir.

Karardan da anlaşıldığı üzere; işçiye yapılan ödemelerin ispat yükümlülüğünün işverene ait olduğu ve ispatlanamadığı, işveren tarafından kanuni hüküm içermeyen matbu evrak niteliğinde olan ibranamenin geçersizliği, işçiye yasal olan tüm haklarının verilmesini gerektirmiştir.( bildirimsiz fesih sebebiyle Kıdem tazminatı, İhbar tazminatı, bordroya yansıtılmayan fazla mesai, yıllık izinler, genel tatil, resmi tatiller vs.)

Hukuk Genel Kurulu         2018/642 E.  ,  2020/372 K.

Davacı istemi

‘…..somut olayda davacı vekili 02.07.2013 havale tarihli dava dilekçesinde; müvekkilinin iş sözleşmesinin haklı neden olmaksızın feshedildiğini, fazla çalışma ile ulusal bayram ve genel tatil çalışmalarının karşılığının ödenmediğini, davalının, ödenmeyen alacakları için başlatılan takibe haksız olarak itiraz ettiğini ileri sürerek itirazın iptali ile fazla çalışma ücreti alacağı dışındaki alacakları için %20’den aşağı olmamak üzere icra inkâr tazminatının davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.

 Somut olayda, taraflar arasındaki iş sözleşmesi davalı işverence 31.10.2012 tarihinde ekonomik sebepler gerekçe gösterilerek feshedilmiş olup, davacı imzalı 08.02.2013 tarihli “İbraname ve feragatname” başlıklı belge ile aynı tarihli makbuzda 19.422,84TL kıdem tazminatı ile 2.696,06TL ihbar tazminatı olmak üzere toplam 22.391,90TL alacağın davacı tarafından tahsil edildiği ve ayrıca “İbraname ve feragatname” başlıklı belgede davacının başkaca alacağının kalmadığı ve işvereni ibra ettiği hususları ifade edilmiştir.

….. dosya içeriğinden, davalı işveren tarafından banka aracılığı ile ödeme yapılmadığı anlaşılmaktadır. Bununla birlikte, yargılama sırasında beyanı alınan davacı işçi, davalı işverence kendisine ibraname ve makbuzu imzaladığı takdirde tazminatlarının ödeneceğinin söylendiğini, bu nedenle belgeleri imzaladığını ancak kendisine ödeme yapılmadığını beyan etmiştir.

 Yukarıda açıklanan bu maddi ve hukuki olgulara göre somut olayda, 6098 sayılı TBK’nın 420. maddesinde belirtilen banka aracılığı ile ödeme yapılması şartına aykırı davranıldığından, ibraname ve eki mahiyetindeki makbuz kesin olarak hükümsüzdür.’

Bu karardan da anlaşılacağı üzere ibranamenin şartlarından bir tanesi olan işçinin alacaklarının banka aracılığıyla ödenmesi şartını taşımaması nedeniyle, ibranamenin düzenlenme süresi şartını taşısa dahi, ibraname hükümsüz kabul edilmiştir.

Yargıtay 9. HD, 22.09.2020 Tarih, 2020/1206 Esas, 2020/8776 Karar

 ‘…Somut olayda; davacı Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtlarına göre 29.07.2006- 29.06.2010, 08.07.2010-31.08.2012 tarihleri arasında davalı işyerinde çalışmış olup 29.06.2010 ve 31.08.2012 tarihli imzalı ibranameler düzenlendiği, 29.06.2010 tarihli ibranamede miktar belirtilmediği, 31.08.2012 tarihli ibranamede ise kıdem ve ihbar tazminatının miktar olarak belirtildiği, diğer alacak kalemlerinin miktarının belirtilmediği ve alacakların eksiksiz olarak alındığının beyan edildiği görülmüştür. Bölge Adliye Mahkemesince ibraname içeriğine göre davacının kıdem ve ihbar tazminatı talepleri yönünden davalı işverenliğin ibra edildiği gerekçesi ile kıdem ve ihbar tazminatı alacağının bulunmadığı sonucuna varılmıştır. Sözü edilen ibranamelerden 29.06.2010 tarihli ibranamede miktar içermediği, aynı tarihli muavin defter kayıtlarında tazminat açıklaması ile tahakkuk bulunduğu anlaşılmaktadır. Davacı taraf çalışmasının kesintisiz olarak devam ettiğini 29.06.2010 tarihinde izinli olarak Türkiye’ye döndüğünü ve davalının çıkış evrakları adı altında bu belgeyi imzalattığını beyan etmiştir. Davalı tanığı beyanında davacının 2007-2012 yılları arasında davalının işyerinde çalıştığını ve iş sözleşmesinin 2012 yılında işverence feshedildiğini beyan etmiştir. Davacının yurtdışı giriş çıkış kayıtlarına göre 29.06.2010 tarihinde Türkiye’ye girişi 10.07.2010 tarihinde de çıkışı bulunduğu anlaşılmaktadır. Davalı tanık beyanı, davacı tarafın iddiası ve yurtdışı giriş çıkış kayıtları dikkate alındığında davacının çalışmasının sona ermediği, bu nedenle çalışması devam ederken alınan ibranamenin geçerli olmadığı anlaşılmaktadır…’

İbraname içeriğinde yer almayan fakat defter kayıtlarında yer alan tahakkuklarında, ibranamenin hüküm içermesine dayanak teşkil etmediği; fiili olarak çalışan işçiye başka adlar altında imzalatılan, işverenin kendi kendini ibra etme girişimleri işveren lehine sonuç doğurmamış olup ibranamenin kesin olarak hükümsüzlüğü görülmüştür.

KAYNAKÇA

6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu

Yargıtay Kararları

04.09.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.